Chuyện những nhà báo thời chiến ở Syria
PNTĐ-Cách đây 6 năm, những ngày đầu của cuộc nổi dậy tại Syria, một nhóm nhà hoạt động ở Damascus, Syria quyết định thành lập một tờ báo riêng. Lúc đó, báo chí quốc tế không thể tiếp cận Syria...
Cách đây 6 năm, những ngày đầu của cuộc nổi dậy tại Syria, một nhóm nhà hoạt động ở Damascus, Syria quyết định thành lập một tờ báo riêng. Lúc đó, báo chí quốc tế không thể tiếp cận Syria để đưa tin và rất nhiều người không biết điều gì đang diễn ra ở đây.
 |
Một nhà báo nữ Syria chạy theo một tay súng đối lập trong vùng chiến sự Syria. Ảnh: Reuters |
Từ nhà hoạt động tới nhà báo
Kholoud Helmi, sáng lập viên kiêm Tổng biên tập tờ Enab Baladi, nhớ lại: Trong số 25 người, đa số là phụ nữ, bắt đầu xây dựng tờ báo, chỉ có một người được đào tạo nghề báo. Những ngày đầu, phóng viên đều là tình nguyện viên, viết về những sự kiện họ chứng kiến ngay ở nơi họ sống.
Helmi kể lại rằng thời đó họ đều là phóng viên không chuyên. Họ hầu như đưa tin thiên lệch, viết về những người anh, người bạn của mình bị giết hại trong chiến tranh. 6 năm trôi qua, nhiều điều đã đổi thay nhưng tờ báo vẫn phát triển và ngày càng chuyên nghiệp hơn.
Hiện nay, khoảng 4.000 tờ Enab Baladi được phát hàng tuần ở khu vực do phe đối lập chiếm ở tại Syria và cho người tị nạn ở Thổ Nhĩ Kỳ. Ngoài việc đưa tin về tình hình chiến sự ở Syria, tờ báo cũng đưa tin về đời sống hàng ngày và các vấn đề xã hội phần lớn bị báo chí quốc tế bỏ qua.
Phóng viên báo còn bỏ nhiều công sức để tập trung tìm hiểu các câu chuyện của phụ nữ, vốn bị bỏ qua khi đưa tin về chiến sự. Phụ nữ dễ tâm sự hơn với nhà báo nữ về những chủ đề nhạy cảm.
Nhà báo nữ cũng dễ mang báo đi qua các chốt kiểm soát và cũng dễ thâm nhập những khu vực nguy hiểm nhất, ví dụ như thành phố Raqaa thời mà IS vẫn còn kiểm soát. Họ phải đối mặt với cái chết, nguy cơ bị khủng bố IS hay Mặt trận Al Nusra bắt. Tuy nhiên, để đưa được tin tức từ đây, họ vẫn phải mạo hiểm.
Những nhà báo tự do một mình tác nghiệp
Tuy nhiên, câu chuyện với các nhà báo Syria tự do lại có phần khác biệt. Nhà báo tự do ở Syria là những nhà báo hoạt động độc lập, không thuộc báo nào và đa số làm cộng tác viên cho các hãng báo chí lớn phương Tây.
Đa số họ đều tự xoay sở với quá trình hành nghề tại những khu vực chiến sự nguy hiểm ở Syria, không được trang bị thiết bị bảo hộ hay được tập huấn về cách đưa tin. Tất cả phải đều tự xoay sở để vừa bảo toàn mạng sống, vừa mang được tin nóng đưa tới bạn đọc khắp thế giới.
Theo các phóng viên Syria, họ đều dựa vào kinh nghiệm có được khi làm việc trên chiến trường để tự bảo vệ mình. Một số lên Youtube xem video hướng dẫn cách đưa tin trong vùng chiến sự.
Dù thù lao từ những thông tin họ lấy được từ vùng nguy hiểm không phải là cao nhưng một phần vì cuộc sống, một phần vì nghề nghiệp, các phóng viên vẫn tiếp tục gắn bó với nghề. Nhiều người trong số những nhà báo Syria tự do đã bỏ mạng khi đang tác nghiệp.
Gần đây, còn có tình trạng các nhà báo Syria tự do không được bảo vệ quyền lợi như những nhà báo làm việc cho các tờ báo khác. Đại diện các tổ chức nhân quyền giám sát tình hình ở Syria cho rằng thiếu vắng các tổ chức nghề nghiệp chính là lý do quyền lợi của phóng viên bị vi phạm thường xuyên.
Ông Nidal Mansour, Giám đốc điều hành Trung tâm Bảo vệ Tự do Báo chí (CDFJ) ở Amman, Jordan cho rằng việc sử dụng phóng viên tự do mà không tuân thủ quy tắc cơ bản của nghề báo khi làm việc trong môi trường nguy hiểm là vi phạm quyền lợi của nhà báo và tự do báo chí. Ông Mansour cho biết thêm rằng nếu các vi phạm đó xảy ra ở châu Âu thì các phóng viên hẳn đã nộp đơn kiện.
Ông Mohamad Zaid Mastou, Giám đốc Viện Báo chí Chính xác, một tổ chức phi lợi nhuận ở Mỹ chuyên tổ chức tập huấn báo chí, cho rằng thiếu Luật Lao động bảo vệ nhà báo đã tạo kẽ hở khiến những người mua tin của họ phớt lờ vấn đề bảo vệ nhà báo. Trong khi đó, Ủy ban Bảo vệ nhà báo ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi cho biết họ có ra hướng dẫn và tiếp cận các cơ quan báo chí khu vực, quốc tế để nhấn mạnh nhu cầu bảo vệ nhà báo, đặc biệt là ở vùng xung đột.
Hệ thống nhà báo hành nghề tự do ở Syria phổ biến từ sau năm 2011. Phóng viên được trả tiền theo mỗi tin, ảnh, video. Làm việc tự do nên một phóng viên có thể làm cho nhiều tờ báo mà không có hợp đồng.
Do đó, ông Mohamed a-Satouf, nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm Tự do Báo chí Syria, Hiệp hội Nhà báo Syria, cho rằng cần có cam kết đạo về mặt đạo đức với phóng viên ở Syria. Trừ khi yêu cầu về điều kiện làm việc tốt hơn được thực hiện, nếu không mạng sống của họ không được đảm bảo và cuộc sống của họ sẽ không được cải thiện. Có bảo vệ được tính mạng thì họ mới làm việc an toàn vì miếng cơm manh áo, vì lòng say nghề.
Dương Thùy
(Theo Syriadirect)
