Làm gì để chặn tiêu cực trong chọn sách?
Bộ GD-ĐT vừa công bố quyết định phê duyệt 32/38 bản thảo SGK của 8 môn học lớp 1 được sử dụng từ năm học 2020-2021. 6 bản thảo còn lại là sách của môn tiếng Anh.
 |
Tới đây, việc kiểm tra đánh giá sẽ không sử dụng dữ liệu của SGK mà theo chuẩn chương trình |
Sau khi nhiều bộ SGK ra đời, dư luận hiện đang quan tâm tới việc chọn SGK sẽ được tiến hành như thế nào để tránh tình trạng độc quyền và tiêu cực?
Giáo viên chiếm tỷ lệ lớn trong hội đồng chọn sách
32 bản thảo sách giáo khoa được Bộ GD-ĐT phê duyệt đợt này thuộc 5 bộ SGK của 3 NXB gồm NXB Đại học Sư phạm Hà Nội, NXB Đại học Sư phạm TP.HCM và NXB Giáo dục. Tuy nhiên, chiếm tới 4/5 bộ sách là của NXB Giáo dục gồm bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo, Cùng học để phát triển năng lực, Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục. Chỉ có 1 bộ sách duy nhất mang tên Cánh diều của NXB Đại học Sư phạm Hà Nội phối hợp với NXB Đại học Sư phạm TP.HCM.
Kết quả thẩm định của các hội đồng cho thấy, nhiều bản mẫu SGK được các tác giả xây dựng công phu, cẩn thận, tâm huyết trên cơ sở tuân thủ định hướng đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông. Nhiều bản mẫu SGK có quan điểm biên soạn riêng, cấu trúc sách mới, hiện đại, tiếp cận với cách biên soạn sách của các nước tiên tiến trên thế giới nhưng vẫn bảo đảm phù hợp với điều kiện nhà trường và học sinh tiểu học Việt Nam...
Theo ông Thái Văn Tài, Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học, tới đây, việc lựa chọn SGK sử dụng trong các cơ sở GD phổ thông sẽ được tiến hành theo quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 32 Luật Giáo dục 2019 sẽ có hiệu lực vào tháng 7/2020: “Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định việc lựa chọn sách giáo khoa sử dụng ổn định trong cơ sở giáo dục phổ thông trên địa bàn theo quy định của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT”. Hiện nay Bộ GD-ĐT đang xây dựng Dự thảo Thông tư hướng dẫn lựa chọn SGK. Thông tư quy định các tỉnh, địa phương sẽ phải thành lập Hội đồng lựa chọn SGK với các thành phần cụ thể do Bộ quy định, bao gồm các nhà quản lý giáo dục, nhà khoa học, đặc biệt chiếm tỷ lệ đa số là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn học đó ở cấp học. Dự thảo Thông tư sẽ được lấy ý kiến rộng rãi, sau đó được hoàn thiện để sớm trình Bộ GD-ĐT phê duyệt ban hành, kịp thời gian để các địa phương tổ chức lựa chọn SGK đáp ứng yêu cầu năm học mới.
Bộ đã lường trước nguy cơ tiêu cực
Mặc dù thẩm quyền chọn SGK được tiến hành theo quy định của Luật Giáo dục, nhưng, dư luận vẫn không khỏi băn khoăn về việc liệu có nảy sinh tình trạng lợi ích nhóm? Nếu địa phương chỉ chọn một bộ SGK duy nhất thì có làm ảnh hưởng tới tinh thần “một chương trình, nhiều bộ SGK” hay không?
Thực tế đã ghi nhận, trước khi Bộ GD-ĐT chính thức công bố quyết định phê duyệt danh mục SGK lớp 1, một NXB đã “mau mắn” tổ chức hội thảo tại nhiều địa phương để “trình làng” các bộ SGK đã qua vòng thẩm định của mình. Cũng có nghĩa, bộ SGK của NXB khác đã phải chịu bất lợi, ít nhất là về khía cạnh truyền thông, tiếp cận công chúng.
Theo ông Nguyễn Xuân Thành, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học, Giám đốc đề án Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông, Bộ GD-ĐT, khi xây dựng Dự thảo Thông tư hướng dẫn chọn SGK, Bộ GD-ĐT cũng đã lường đến những tiêu cực có thể phát sinh trong quá trình chọn SGK. Vì thế, với quy định số lượng giáo viên chiếm tỷ lệ lớn trong hội đồng chọn SGK, hội đồng chọn sách sẽ phải có trách nhiệm lắng nghe, tập hợp ý kiến của giáo viên, phụ huynh để có được ý kiến rộng rãi làm cơ sở cho việc quyết định lựa chọn SGK. Quy trình chọn SGK ở các tỉnh sẽ phải tiến hành công khai, đảm bảo tính khách quan, minh bạch.
Đại diện Bộ GD-ĐT cũng khẳng định, tới đây, trong hướng dẫn việc lựa chọn SGK, Bộ sẽ không quy định cứng các UBND tỉnh phải chọn tất cả SGK của các môn học trong cùng một bộ hay chỉ được chọn một bộ SGK cho địa phương. Để thực hiện điều này, các nhà trường phải trách nhiệm phải trang bị đầy đủ các SGK trong danh mục sách đã được Bộ GD-ĐT phê duyệt để thầy cô giáo, học sinh tiếp cận lựa chọn. Khi đó, giáo viên sẽ lựa chọn những bài phù hợp nhất ở những quyển SGK khác nhau để dạy cho HS. Ngoài ra, khi thực hiện một chương trình, nhiều bộ SGK, việc thi cử, đánh giá cũng cần phải thay đổi. Nội dung đề thi không sử dụng dữ liệu của cuốn SGK nào mà dựa theo chuẩn chương trình giáo dục phổ thông. Như vậy, học sinh dù học SGK nào cũng đều làm được bài.
“Tới đây, Bộ sẽ triển khai kiểm tra, giám sát, hướng dẫn các địa phương, NXB thực hiện tốt khâu lựa chọn SGK lớp 1, tổ chức tập huấn SGK mới, thực hiện việc in và phát hành sách giáo khoa đảm bảo đủ số lượng, kịp thời về tiến độ thời gian cho năm học 2020-2021 và các năm học tiếp theo”- đại diện Bộ GD-ĐT cam kết.
Về lo ngại sẽ có sự tăng giá SGK mới, theo ông Nguyễn Duy Thịnh, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính, Bộ GD-ĐT cho biết, Bộ sẽ nghiên cứu, phối hợp với Bộ Tài chính trình Chính phủ một cơ chế giá phù hợp.
Được biết, trong một cuộc họp với Bộ GD-ĐT, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã có ý kiến chỉ đạo Bộ GD-ĐT phải công khai các ý kiến thẩm định SGK và công bố chế bản điện tử của SGK trên mạng. Có thể thấy rằng, nếu thực hiện theo đúng chỉ đạo của Phó Thủ tướng, người dân sẽ có điều kiện đánh giá và tham gia vào việc lựa chọn SGK. Việc chọn sách cũng sẽ không phụ thuộc vào một nhóm người nhất định.
Hoàng Lan
