Sức sống Di sản văn hóa tâm linh Việt
PNTĐ-“Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã chính thức được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại...
“Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã chính thức được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và cũng là Di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại thứ 11 tại Việt Nam“... Lần đầu tiên UNESCO vinh danh người phụ nữ Việt Nam qua hình ảnh của Thánh Mẫu. Hồ sơ viết với chất lượng cao và là 1/18 hồ sơ được thông qua không cần thảo luận.
 |
Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã chính thức được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại |
Bản sắc văn hóa độc đáo
Thờ Mẫu và văn hóa thờ Mẫu là một tín ngưỡng bản địa đặc sắc của nước ta đã được trau luyện bền bỉ và trường tồn qua hàng ngàn năm lịch sử. Di sản này được coi là một phương thức quan trọng thể hiện ký ức lịch sử, bản sắc văn hóa, tinh thần đoàn kết và đáp ứng nhu cầu tâm linh của cộng đồng.
Theo quan niệm dân gian, Mẫu vừa là Mẹ (Người sinh ra nhân loại) vừa là một Đại Bản Thể của thế giới tự nhiên, vũ trụ, Mẹ Xứ Sở, Nguồn cội.
Không phải ngẫu nhiên ở chính điện của các đền, miếu, phủ thờ Mẫu luôn “ngự” trên cao 3 pho tượng nữ thần cỡ lớn mang sắc diện: đỏ, xanh, trắng - tượng trưng cho sự cai quản của mỗi Nữ Thần ở mỗi cõi giới khác nhau. Tượng Mẫu Thiên màu đỏ rực tượng trưng cho Ngọn lửa - Ánh sáng - Bầu Trời. Tượng Mẫu Địa màu xanh biếc tượng trưng cho mặt đất tươi tốt cây cối, sản vật trù phú. Tượng Mẫu Thoải (Thủy) màu trắng tinh khôi tượng trưng cho nguồn nước dồi dào.
Thông qua 3 biểu tượng trên có thể thấy từ xa xưa, người Việt vô cùng coi trọng môi trường tự nhiên xung quanh và rất có ý thức bảo vệ. “Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ như một bảo tàng sống lưu giữ lịch sử, di sản và bản sắc văn hóa của người Việt” (trích lời Tiến sĩ Frank Proschan - người Pháp).
Tôn thờ các Thánh trong Đạo Mẫu là một hoạt động đền ơn đáp nghĩa với tổ tiên, ôn lại những bài học lịch sử, trau dồi chủ nghĩa yêu nước...
Việc thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ chính là đáp ứng nhu cầu và khát vọng, tâm nguyện chính đáng: cầu Tài (tiền của, vật chất), cầu Lộc (trí tuệ, danh vọng, chức tước), cầu Sức khỏe (không đau ốm, không bệnh tật…) của con người trong đời sống thường nhật. Mẫu tượng trưng cho sự đại hỷ xả, đại từ bi của Vũ trụ đối với con người qua hình thức ban lộc (tung tiền, hoa quả, nước tàn hương…).
Để vĩnh hằng rạng ngời
Trong tình hình hiện nay phong trào duy trì thờ phụng, hầu đồng là một nét đẹp truyền thống; tuy nhiên vẫn còn những điều chưa chuẩn mực phải khắc phục. Do nhu cầu hầu đồng ngày một tăng nên đã dẫn đến hiện tượng quá tải, lộn xộn trong việc tổ chức hầu đồng ở một số đền to phủ lớn. Người ta có thể hầu đồng ở mọi ban, thậm chí ở cả ngoài sân, loa đài bật hết cỡ khiến nghi lễ hầu đồng mất đi sự uy nghiêm, tao nhã. Việc bài trí đền phủ tùy tiện: đồ cung tiến thiếu sự chọn lọc, thống nhất về kiểu cách, ai dâng cúng thế nào thì cứ đặt vào dùng. Sinh hoạt của các thanh đồng và con nhang đệ tử thường theo nhóm riêng lẻ mà chưa có sự liên kết giữa các bản hội, bản đền dẫn đến sự cạnh tranh, ganh đua thiếu lành mạnh “ghen vợ ghen chồng không bằng ghen đồng ghen bóng”.
Việc phát lộc trong lễ hầu đồng nhiều nơi còn có sự phân biệt, nặng về vật chất, nhìn mặt mà phát lộc, làm mất đi nét đẹp trong văn hóa ứng xử của sinh hoạt văn hóa thờ Mẫu. Hiện tượng đốt vàng mã quá nhiều trong các nghi lễ hầu đồng gây lãng phí và ô nhiễm môi trường. Trong đội ngũ các ông bà đồng vẫn còn không ít người trục lợi, phán bừa theo kiểu "miệng trần bóng Thánh" khiến người nghe hoang mang, sợ hãi mà cố sắm lễ, biện tiền để thầy giải hạn. Thanh đồng quá chú ý vào hình thức bề ngoài mà quên đi tính thiết yếu của nội dung là phần tu tâm dưỡng tính dưỡng.
Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng cần phối kết hợp với những Thày đồng, Thanh đồng để ra được hệ thống kinh sách chuẩn mực và một số quy quy ước trong nghi thức cầu cúng, lễ bái, đặc biệt là quy ước trong nghi lễ lên đồng, cách thức hầu đồng, mối quan hệ ứng xử giữa thanh đồng và cung văn, hầu dâng và tín chủ...
Phổ Minh - Kinh Bắc
