Có được bán hàng hoá giá trị lớn cho người vị thành niên?

Câu hỏi:
Con trai tôi tự ý lấy tiền tiết kiệm để mua một chiếc điện thoại đời mới, trị giá gần ba chục triệu đồng. Ngay sau khi biết, tôi đã cùng cháu ra cửa hàng để đề nghị họ cho trả lại, có chịu phí hoàn trả. Tuy nhiên chủ cửa hàng không đồng ý với lý do thuận mua vừa bán, hàng hóa đảm bảo chất lượng. Vậy cho tôi hỏi với hàng hóa có giá trị lớn, cửa hàng có được bán cho người dưới 18 tuổi không và cửa hàng có phải hoàn trả lại tiền cho tôi hay không?

Phạm Thu Lan (Bắc Từ Liêm – Hà Nội)

Ảnh minh họa

Trả lời
Con trai bạn dưới 18 tuổi là người chưa thành niên, tùy theo độ tuổi để xác định năng lực hành vi dân sự của cháu khi tham gia giao dịch dân sự. Nội dung này được quy định cụ thể tại Điều 21 của Bộ luật Dân sự năm 2015 như sau:

“1. Người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi.

2. Giao dịch dân sự của người chưa đủ sáu tuổi do người đại diện theo pháp luật của người đó xác lập, thực hiện.

3. Người từ đủ sáu tuổi đến chưa đủ mười lăm tuổi khi xác lập, thực hiện giao dịch dân sự phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý, trừ giao dịch dân sự phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi.

4. Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự, trừ giao dịch dân sự liên quan đến bất động sản, động sản phải đăng ký và giao dịch dân sự khác theo quy định của luật phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý”.

Ngoài ra, cũng cần lưu ý về giao dịch dân sự do người mất năng lực hành vi dân sự hay người bị Tòa án hạn chế năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện.

Trừ trường hợp Bộ luật này có quy định khác, giao dịch dân sự không có một trong các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều 117 của Bộ luật này thì vô hiệu. Cụ thể:

“a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;

b) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện;

c) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội”.

Nếu pháp luật quy định về hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự thì ngoài điều kiện về chủ thể, tính tự nguyện, mục đích nêu trên, còn phải đảm bảo điều kiện về hình thức của giao dịch. Ví dụ: Giao dịch mua bán bất động sản thì hợp đồng phải được lập thành văn bản, có công chứng hoặc chứng thực…

Điều 125 của Bộ luật này quy định về giao dịch dân sự vô hiệu do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện như sau:

“1. Khi giao dịch dân sự do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện thì theo yêu cầu của người đại diện của người đó, Tòa án tuyên bố giao dịch đó vô hiệu nếu theo quy định của pháp luật giao dịch này phải do người đại diện của họ xác lập, thực hiện hoặc đồng ý, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này.

2. Giao dịch dân sự của người quy định tại khoản 1 Điều này không bị vô hiệu trong trường hợp sau đây:

a) Giao dịch dân sự của người chưa đủ sáu tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu hàng ngày của người đó;

b) Giao dịch dân sự chỉ làm phát sinh quyền hoặc chỉ miễn trừ nghĩa vụ cho người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự với người đã xác lập, thực hiện giao dịch với họ;

c) Giao dịch dân sự được người xác lập giao dịch thừa nhận hiệu lực sau khi đã thành niên hoặc sau khi khôi phục năng lực hành vi dân sự”.

Tóm lại, nếu con trai bạn không bị mất năng lực hành vi dân sự, không bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, bạn nên đối chiếu quy định nêu trên để xác định giao dịch mua bán giữa con trai bạn và cửa hàng điện thoại có bị vô hiệu hay không.

Trường hợp con trai bạn dưới 15 tuổi, không được sự đồng ý của bố mẹ với tư cách là người đại diện hợp pháp của cháu, giao dịch mua bán vô hiệu. Hậu quả pháp lý được quy định tại Điều 131 Bộ luật này. Đó là:

“1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.

2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.

Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả.

3. Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.

4. Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.

5. Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định”.

Ngược lại, trường hợp con trai bạn đủ mười lăm tuổi trở lên, cháu có quyền tự mình xác lập, thực hiện giao dịch đó. Việc cửa hàng điện thoại không đồng ý cho hoàn trả là đúng quy định của pháp luật.

Luật sư: HỒNG HẢI