Cân nhắc cho dừng sử dụng những bộ sách giáo khoa chất lượng thấp

Đại biểu Đặng Thị Phương Thảo

Sai hay không nằm ở cơ quan chức năng có thẩm quyền

Đại biểu Đặng Thị Phương Thảo cho rằng: “Tôi thừa hưởng sự giáo dục của nền giáo dục Việt Nam và tôi đang công tác trong ngành giáo dục. 2/3 nội dung trong bài phát biểu của tôi tập trung vào đề xuất giải pháp để cho ngành của mình được tốt hơn, tức là tôi đã phát biểu với tinh thần cầu thị, nhìn thẳng vào vấn đề để phát biểu mang tính chất xây dựng”.

Đại biểu nhấn mạnh: “Thực tế, cử tri biết, thấy bức xúc và cử tri đã phản ánh với Đoàn đại biểu Quốc hội chúng tôi khi đi tiếp xúc trước kỳ họp này. Là đại biểu Quốc hội, tôi nghĩ chúng ta cần phải làm tròn trách nhiệm với nhân dân và tôi đã phát biểu từ sự phản ánh trung thực kiến nghị của cử tri địa phương, không phải của riêng cá nhân tôi”.

Đại biểu nêu về vấn đề sai phạm phải chuyển cơ quan điều tra và cần đẩy nhanh tiến độ điều tra để truy cứu trách nhiệm đối với các hành vi in ấn trái phép, làm giả sách giáo khoa, sách tham khảo để đảm bảo công bằng về quyền tác giả, quyền xuất bản của từng bộ sách.

Diễn giải kiến nghị này, đại biểu cho biết xuất phát từ 2 căn cứ: Một là, tình trạng sách lậu đã tồn tại trong nhiều năm qua, chưa được dẹp bỏ và gần đây ngày 16/9 lực lượng công an và quản lý thị trường Hà Nội đã thu giữ tại một cơ sở được gần 60.000 sách, trong đó có cả sách giáo khoa và sách tham khảo cùng 3,7 tấn bán thành phẩm đang bị in lậu.

Hai là xuất phát từ chính cử tri địa phương, nơi đại biểu băn khoăn về tình trạng này làm cho con em người dân có nguy cơ mất tiền mà mua phải sách giáo khoa giả. Từ đó, đại biểu đề xuất truy cứu trách nhiệm là với hành vi in ấn trái phép, làm giả sách giáo khoa, sách tham khảo. Đại biểu còn thể hiện mong muốn, đòi hỏi sự công bằng về quyền lợi cho chính các tác giả thực sự của sách giáo khoa nói chung và sách giáo khoa lớp 1 nói riêng.

Cũng theo đại biểu Đặng Thị Phương Thảo, về đề xuất cơ quan điều tra vào cuộc để xác minh sai phạm, cũng có thể trả lại sự trong sạch cho cá nhân và tổ chức.

Đại biểu cho rằng, trước câu hỏi có sai hay không? Sai không đáng kể hay sai nghiêm trọng? Câu trả lời phải nằm ở các cơ quan chức năng có thẩm quyền.

Quy trình thẩm định, phát hành sách còn lỏng lẻo, dễ dãi, vội vàng đến khó tin

Đại biểu Phạm Thị Minh Hiền (Phú Yên) cho rằng, đây là năm đầu tiên áp dụng một chương trình nhiều bộ sách theo hình thức xã hội hóa trong điều kiện cơ sở vật chất còn thiếu thốn, đội ngũ giáo viên cấp tiểu học chưa thể đạt yêu cầu cao hơn, chắc chắn sẽ gặp nhiều bỡ ngỡ. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đã nhận định, chúng ta học tập, tham khảo rất nhiều nước và áp dụng mỗi nơi một ít vào chương trình giáo dục đổi mới, vì vậy sách giáo khoa khi biên soạn cũng bị gọt, đẽo theo một hệ thống chưa hoàn thiện. Muốn biên soạn bộ sách hoàn chỉnh thì trước hết phải phá sản hoặc xây dựng hệ thống khoa học chuẩn chỉnh, nhưng chúng ta lại làm theo kiểu cuốn chiếu từng giai đoạn, chỗ nọ có thể phá vỡ chỗ kia.

Đại biểu Phạm Thị Minh Hiền cũng nêu, không riêng gì một bộ sách, mà cả 5 bộ sách đều dính vào các lỗi cơ bản về nguyên tắc biên soạn, về bản quyền, về ngữ liệu mà lỗi trong sách giáo khoa không chỉ có sai hoặc đúng, mà còn có lỗi nội dung chưa phù hợp. Điều đó càng bộc lộ rõ hơn về một quy trình thẩm định, phát hành sách còn lỏng lẻo, dễ dãi, vội vàng đến khó tin. Cách đùn đẩy trách nhiệm như một trận đấu bóng không có trọng tài điều khiển, khi xảy ra sự cố cũng thật quá khó hiểu và không thể hài lòng dư luận. Đại biểu nhấn mạnh: “Có rất nhiều cách cư xử ứng phó với sự cố thông tin bằng cách đối xử tử tế với những người làm công tác giáo dục”.

Đại biểu Phạm Thị Minh Hiền nói: “Đọc báo cáo và lắng nghe giải trình của Bộ GD-ĐT về bộ sách giáo khoa, tôi chỉ có thể nói rằng người lớn đã sai rồi, sai trong cách tiếp cận ngược, sai trong lối tư duy ngược, chẳng có nơi đâu làm sách cho trẻ nhưng lại mang ý chí và tham vọng của những người lớn, nó quá sức đối với một sự tiếp thu của đứa trẻ. Chẳng có Hội đồng thẩm định sách giáo khoa các quốc gia nào mà thẩm quyền còn thua giáo viên. Chẳng có nơi đâu là cho phép giáo viên thay hoặc điều chỉnh ngữ liệu khác nhau khá phù hợp so với sách giáo khoa. Một đội ngũ có trình độ, có bề dạy và nghiên cứu khoa học, học hàm, được nhà nước đào tạo bài bản mà biên soạn sách còn gặp nhiều thiếu sót và hội đồng thẩm định yêu cầu thay vẫn bảo vệ đến cùng, thì với trình độ bằng cấp của giáo viên còn thấp hơn thì giáo viên nào tự tin nói rằng tôi sẽ dùng ngữ liệu đúng hơn so với các giáo sư, tiến sĩ. Sách giáo khoa là nền tảng xây dựng trí thức, có nơi nào lại xem sách là tài liệu để thể hiện chương trình giáo dục như ở ta không và chúng ta sẽ dạy gì cho trẻ về thái độ trân trọng, nâng niu dành cho sách giáo khoa”.

Cũng theo đại biểu Phạm Thị Minh Hiền, giá trị một bộ sách giáo khoa khác hoàn toàn với một sản phẩm hàng hóa thông thường. Nếu chấp nhận một bộ sách như một lốp xe đầy những mảnh chắp vá để tiếp tục vận hành thì tôi cho đó là một thái độ thỏa hiệp rất nguy hại, là sự xem nhẹ giá trị nhân văn trong sáng của tiếng Việt mà rất cần được truyền dạy một cách thấu hiểu, cẩn trọng, tận tâm, tận tụy đối với từng đứa trẻ vừa bước qua tuổi mầm non.

“Cá nhân tôi trước khi lên tiếng về vấn đề này đã mua sách về đọc, ghi chép, liệt kê từng nội dung mà mình chưa hiểu thấu, đã gặp gỡ giáo viên và phụ huynh để thảo luận, đã tham khảo ý kiến từ các nhà chuyên môn về ngôn ngữ tâm lý học. Tôi tin họ có thừa năng lực, đủ phẩm chất và tâm thức để có góc nhìn khoa học, thấu đáo trong giáo dục trẻ em. Với những phân tích nêu trên, tôi kiến nghị Chính phủ và các bên liên quan cần có trách nhiệm trong việc bày tỏ thái độ, quan điểm đúng đắn đứng về phía quyền lợi của người học, nhất là trẻ em phải đảm bảo rằng các quyền của trẻ thông qua giảng dạy văn hóa cần phải được bảo vệ và thực thi nghiêm túc. Xin đừng trút lên gánh nặng áp lực cho đội ngũ giáo viên, bởi chính họ cũng cần được bảo vệ trong sự cố này. Hãy dành sự công tâm, trước hết dành cho giáo viên, cho học sinh và phụ huynh học sinh” - đại biểu Phạm Thị Minh Hiền nhấn mạnh.

Đồng thời, đại biểu cũng bày tỏ mong muốn, với tất cả niềm tin vào một Chính phủ kiến tạo; các cơ quan, bộ phận có trách nhiệm cần mạnh dạn nhìn thẳng sự thật, có thể cân nhắc cho dừng sử dụng những bộ sách giáo khoa có chất lượng thấp, cần thiết thì nên lùi thời gian lại để hoàn thiện chặt chẽ hơn về mọi mặt; Chính phủ cần làm rõ trách nhiệm trong sự cố về sách giáo khoa lớp 1, đặc biệt là lỗi sai về trách nhiệm cần phải được giải quyết, xử lý thật nghiêm minh ở từng khâu, từng cấp, từng bộ phận, xem xét, bổ sung, thay đổi, điều chỉnh Hội đồng thẩm định sách giáo khoa, không thể dừng lại ở việc rút kinh nghiệm và càng không thể trấn an dư luận bằng sợi dây kinh nghiệm.

“Giáo dục là xây dựng con người và xây dựng con người hay trồng người, điều đầu tiên hơn hết là nhận thức đúng đắn về hệ giá trị từ trong nhà trường đến xã hội. Và tôi nghĩ, chi phí cho những điều này không phải bằng ngân sách nhà nước, bằng vốn đầu tư công mà bằng sức mạnh của tư duy và lòng trắc ẩn đối với vận mệnh của quốc gia, dân tộc.” - đại biểu Phạm Thị Minh Hiền nhấn mạnh. 

Đại biểu Ngô Thị Minh

Những cái sạn là điều không tránh khỏi

Đồng tình với ý kiến của đại biểu Đặng Thị Phương Thảo, đại biểu Ngô Thị Minh (đoàn Quảng Ninh) cho rằng: “Phải nói rằng, những lo toan đó hoàn toàn chính đáng mà chúng ta cũng đang đứng về phía cử tri”.

Đại biểu cũng nhấn mạnh, việc đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông là một việc lớn, một việc rất khó, Bộ Giáo dục và Đào tạo và Hội đồng thẩm định cũng đã tiếp thu ý kiến của cử tri và cũng đã có giải trình trước Quốc hội. Chỉ có điều là, việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông đang phải chuyển một hướng rất mạnh từ truyền thụ kiến thức 1 chiều cho học sinh thì chúng ta đổi mới sang việc phát triển năng lực và phẩm chất của người học. Mà việc đổi mới này đòi hỏi có một chương trình theo Nghị quyết 88 Quốc hội, tức là phải có một chương trình tổng thể một chương trình môn học mà đã được công khai, công bố sách giáo khoa này thực sự là tài liệu và Quốc hội cũng đã cho phép là mỗi một môn học có nhiều sách giáo khoa.

Đại biểu Ngô Thị Minh nói: “Tôi cũng từng là giáo viên và chỉ mong muốn sao cho việc của giáo viên chúng ta phải bám sát chương trình. Chúng ta đang biên soạn theo chủ đề và một chủ đề có thể dạy hai tiết, ba tiết. Tôi muốn nói thêm một ý nữa đó là việc mà chúng ta dạy theo chủ đề thì học sinh của chúng ta có nhiều cách nhìn nhận, góc tiếp cận khác nhau, trình độ của các em cũng khác nhau. Đặc biệt vừa rồi đại dịch Covid-19 thì việc bồi dưỡng giáo viên và học sinh cũng đang là áp lực rất là lớn. Học sinh chuẩn bị cho vào lớp 1 em 5 tuổi lẽ ra phải có cách tiếp cận phổ cập cũng theo Nghị quyết của Quốc hội, nhưng tới 6 tháng các em bị nghỉ ở nhà và không có thời gian chuẩn bị cho nên chúng tôi thấy rằng những lo toan, chia sẻ của 2 đại biểu là rất đúng, nhưng chúng tôi cũng rất là mong là chúng ta hiểu điều đó để thấy được những tổng kết vừa qua của ngành giáo dục”.

Nhìn cả một chặng đường theo Nghị quyết 29, đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, đào tạo, chúng ta cũng đã có một sự đồng thuận và nhìn nhận, chia sẻ với ngành giáo dục thì một kết quả và những cái hạn chế trong những cái sạn của cuốn sách giáo khoa là điều cũng không tránh khỏi và Bộ GD-ĐT, Bộ trưởng đã có hứa hẹn và thực sự đang chỉ đạo rất quyết liệt trong ngành.

VÂN NGA