Cần xem lại quy trình biên soạn, thẩm định SGK
Ngày 15/11/2020 là thời hạn Nhà Xuất bản đại học Sư phạm TP.HCM và nhóm tác giả của sách giáo khoa (SGK) Tiếng Việt 1 - bộ Cánh Diều phải nộp phương án chỉnh sửa, hiệu đính về Bộ GD-ĐT để Bộ xem xét, phê duyệt. Tuy nhiên, khi thời gian “khóa sổ” đã sắp hết, vẫn còn nhiều ý kiến băn khoăn về cách thức “sửa sai” như thế nào là hợp lý?
Nhiều ý kiến còn băn khoăn trong xử lý các nội dung chưa phù hợp trong SGK tiếng Việt lớp 1-bộ Cánh Diều
Sai đâu sửa đó hay biên soạn lại?
Theo chỉ đạo của Bộ GD-ĐT, Hội đồng thẩm định và nhóm tác giả đã thống nhất tiếp thu tối đa các ý kiến góp ý để chỉnh sửa SGK cho phù hợp hơn. Cụ thể, chỉnh sửa, bổ sung ngữ liệu để giáo viên có thể thay thế một số đoạn/bài đọc cho phù hợp hơn với học sinh lớp 1 như bài: “Cua, cò và đàn cá”, bài “Hai con ngựa”, bài “Lừa, thỏ và cọp”…; thay thế một số từ ngữ khó hiểu, ít dùng như từ “nhá”, “nom”, “quà”, “chén”… Hội đồng thẩm định cũng đề nghị tác giả khi chọn văn bản thay thế không sử dụng truyện ngụ ngôn hoặc các đoạn/bài “đa nghĩa”, nên lựa chọn đoạn/bài trong kho tàng văn học Việt Nam.
Theo chỉ đạo của Bộ GD-ĐT, sau khi có nội dung chỉnh sửa, nhà xuất bản đại học Sư phạm TP.HCM, đơn vị phát hành SGK tiếng Việt lớp 1 - bộ sách Cánh Diều sẽ in tài liệu chỉnh sửa, bổ sung và phát hoàn toàn miễn phí cho học sinh và các trường đang sử dụng SGK này. Đồng thời, Bộ cũng yêu cầu các Sở GD-ĐT hướng dẫn, hỗ trợ giáo viên chủ động chọn ngữ liệu khác phù hợp (nếu cần thiết) để tổ chức dạy học cho học sinh dựa trên các căn cứ và văn bản hướng dẫn.
Tuy nhiên, không đồng tình với cách sửa chữa này, một hiệu trưởng bày tỏ, SGK tiếng Việt lớp 1- bộ Cánh Diều mắc sai sót theo hệ thống, cách tiếp cận nên nếu chỉ sửa “lặt vặt” sẽ chỉ là chắp vá, không triệt để. Ngoài sách Cánh Diều, những bộ SGK lớp 1 theo Chương trình mới khác gần đây cũng bị chỉ ra có nhiều sạn như sách Tiếng Việt 1 - bộ "Cùng học để phát triển năng lực" của NXB Giáo dục Việt Nam bị phản ánh là trích dẫn sai câu đố dân gian từ “Một đàn cò trắng phau phau/Ăn no tắm mát rủ nhau đi nằm" thành "Tròn vành vạnh, trắng phau phau/ Ăn no tắm mát rủ nhau đi nằm", có bài không thống nhất giữa chữ và hình minh họa. Hay như cuốn "Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục" phàn nàn sách Tiếng Việt lớp 1 cũng có nhiều câu “trúc trắc” và “thô” như "Nhà bé Thi ở phố nhỏ, phố nhà Thi có phở bò"… Vì vậy, cần rà soát lại hết tất cả các bộ SGK và cần thiết thì cho biên soạn lại.
Phát biểu tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV, đại biểu Phạm Thị Minh Hiền (Phú Yên) cũng cho rằng, cần cho dừng sử dụng những bộ SGK chất lượng thấp. Cần thiết thì nên lùi thời gian triển khai chương trình giáo dục mới để hoàn thiện chặt chẽ. Đại biểu quốc hội Đặng Thị Phương Thảo (Nam Định) thì bày tỏ quan điểm cần tạm dừng sử dụng các bộ SGK lớp 1 đang lưu hành trên thị trường. Khẩn trương rà soát và cho thẩm định lại toàn bộ các SGK này.
Theo PGS Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ GD-ĐT, SGK đã phát hành và đưa vào giảng dạy tại các nhà trường mới phát hiện sai sót là điều rất đáng tiếc. Việc sửa sai là phải làm tuy nhiên ông cho rằng, không thể nói dừng là dừng triển khai chương trình giáo dục mới trong bối cảnh năm học mới đã bắt đầu và thu hồi lại toàn bộ SGK. “Tôi thấy bộ SGK tiếng Việt - bộ Cánh Diều có một số nội dung chưa phù hợp chứ không phải là tất cả cuốn sách. Vì thế, sau khi đã được góp ý, chỉ ra những nội dung chưa phù hợp thì hiệu đính những bài, chỗ chưa phù hợp đó chứ không nên phủ định tất cả, xóa sổ tất cả”, PGS Nhĩ bày tỏ quan điểm.
Để xảy ra lỗi do “thiếu van an toàn”?
Dù còn nhiều ý kiến tranh luận xung quanh phương pháp “sửa sai” SGK, nhưng các chuyên gia, giáo viên đều cùng thống nhất cần xem xét lại quy trình biên soạn, thẩm định và phê duyệt SGK. Đại biểu Quốc hội Phạm Thị Minh Hiền cho rằng muốn biên soạn bộ SGK hoàn chỉnh thì trước hết phải có sẵn hoặc xây dựng hệ thống khoa học chuẩn chỉnh, nhưng chúng ta lại làm theo kiểu cuốn chiếu từng giai đoạn, chỗ nọ có thể phá vỡ chỗ kia. Không riêng gì một bộ sách, mà cả 5 bộ sách đều dính vào các lỗi cơ bản về nguyên tắc biên soạn, về bản quyền, về ngữ liệu... Điều đó càng bộc lộ rõ hơn về một quy trình thẩm định, phát hành sách còn lỏng lẻo, dễ dãi, vội vàng đến khó tin.
PGS Trần Xuân Nhĩ cho rằng: “Từ trước tới nay, chúng ta đã qua nhiều lần cải cách, thay SGK nên không xa lạ với quy trình này. Hội đồng thẩm định SGK chính là những người đánh giá chất lượng, “nhặt sạn” trước. Nhưng, kể cả khi đã có hội đồng thẩm định thì SGK trước khi được công nhận đủ tiêu chuẩn để ban hành, đưa vào giảng dạy cần phải qua giai đoạn dạy thử nghiệm 1 năm ở một số trường, ở mỗi vùng miền. Các thầy cô giáo trực tiếp đứng lớp khi dạy thử nghiệm sẽ đánh giá ưu, khuyết, bất cập, nội dung chưa phù hợp (nếu có) trong SGK mới để hội đồng thẩm định, nhóm tác giả nghiên cứu, tiếp thu, xem xét chỉnh sửa”. Tuy nhiên, vừa qua, Bộ GD-ĐT đã vội vàng, rút gọn quy trình, bỏ qua khâu dạy thử nghiệm nên mới để xảy ra tình trạng không phát hiện được sớm lỗi sai trong SGK như vừa qua.
Thầy giáo Đào Tuấn Đạt, trường THPT Anhxtanh cũng cho rằng, SGK là ý muốn chủ quan của người viết nên trước khi sử dụng chính thức phải qua dạy thử nghiệm cả năm học chứ không phải dạy vài bài lấy lệ. Dạy thử nghiệm chính là “van an toàn”. Bỏ qua bước này tất yếu sẽ dẫn đến câu chuyện như sách Tiếng Việt 1 hiện nay.
Rút kinh nghiệm việc chỉ đạo biên soạn, tổ chức thẩm định sách giáo khoa lớp 1 trong thời gian vừa qua, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Hữu Độ cho biết, Bộ GD-ĐT sẽ thực hiện một số điều chỉnh quan trọng trong khâu thẩm định nhằm bảo đảm chất lượng các bộ sách. Cụ thể, Bộ sẽ mở rộng đối tượng góp ý cho bản thảo SGK mới; đăng bản thảo SGK mẫu lên mạng internet để trưng cầu ý kiến của giáo viên, nhà khoa học, chuyên gia giáo dục, người dân… tương tự quy trình lấy ý kiến các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật. Trên cơ sở đó, Bộ sẽ nghiên cứu để kịp thời bổ sung trong quá trình chỉ đạo tổ chức thực hiện.
Được biết, đối với SGK lớp 2 và lớp 6 theo chương trình giáo dục phổ thông mới hiện đã qua thẩm định vòng 1 và đang triển khai thẩm định vòng 2, Bộ GD-ĐT đã yêu cầu các thành viên Hội đồng thẩm định tăng cường thảo luận, thậm chí có thể tranh luận giữa các tác giả với Hội đồng thẩm định nếu thấy có nội dung còn băn khoăn.
Bài và ảnh TRUNG THU