Bài 4: Không để thách thức biến thành “điểm nghẽn“
(PNTĐ) - Phong trào “Bình dân học vụ số” đã và đang được triển khai sâu rộng trên toàn quốc. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả ban đầu, công cuộc “xóa mù số” cho toàn dân vẫn gặp nhiều thác thức, trở ngại. Điều này đòi hỏi chúng ta phải nhận diện ngay từ ban đầu những thách thức để kịp thời có giải pháp tháo gỡ, tránh tạo thành những “điểm nghẽn” trong trình thực hiện gây cản trở cho cuộc "cách mạng" Bình dân học vụ số.
Ngày 26/3, tại Lễ phát động phong trào và ra mắt nền tảng “Bình dân học vụ số”, đồng chí Phạm Minh Chính - Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã chỉ ra những những tồn tại, hạn chế trong chuyển đổi số thời gian qua. Đó là nhận thức và hành động của cấp ủy, tổ chức Đảng, chính quyền các cấp, nhất là người đứng đầu về chuyển đổi số còn hạn chế. Vẫn còn tồn tại tâm lý chuyển đổi số là việc ở đâu đó, của ai đó, không phải của mình, ở đơn vị, cơ quan mình. Cùng với đó, công tác hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách còn chậm, chưa theo kịp đòi hỏi của thực tiễn. Các bộ, ban, ngành, địa phương cơ bản chưa có đề án đột phá về chuyển đổi số.
Ngoài ra, Thủ tướng Chính phủ cũng cho rằng chất lượng, hiệu quả trong cung cấp, sử dụng dịch vụ công trực tuyến chưa cao; nhiều ứng dụng, hệ thống được phát triển, nhưng còn rời rạc, chưa hoàn thiện, chưa hình thành nhiều nền tảng số quy mô lớn, dùng chung. Dữ liệu đã hình thành, nhưng còn cát cứ, chưa kết nối, chia sẻ và khai thác hiệu quả, tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ thông tin. Nhân lực chuyên trách về chuyển đổi số trong các cơ quan, tổ chức còn thiếu và chưa đồng đều. Kỹ năng số chưa được phổ cập rộng rãi trong xã hội.
Những tồn tại, hạn chế được Thủ tướng chỉ ra cũng chính là những thách thức khi chúng ta triển khai thực hiện phong trào “Bình dân học vụ số”. Do đó, ngay từ khi các cấp, các ngành phát động phong trào “Bình dân học vụ số”, việc nâng cao nhận thức về chuyển đổi số cho người đứng đầu, cán bộ thực hiện tại các cơ quan, đơn vị được chú trọng. Cùng với đó, việc đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ cho nhân lực chuyển đổi số cũng được gấp rút triển khai song song với việc nâng cấp các hạ tầng hệ thống thông tin.
Để phong trào “Bình dân học vụ số” thực hiện thành công và ngày càng rộng rãi trong toàn dân, các chuyên gia nhấn mạnh: Yếu tố đầu tiên là phải nâng cao “trình độ số” từ cán bộ đến người dân.
Do vậy, ngày 7/4, Bộ Khoa học và Công nghệ đã có hướng dẫn tới 63 tỉnh, thành phố về quy trình thủ tục, các bước để nâng cấp hệ thống thông tin, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân cũng như hệ thống thông tin chỉ đạo điều hành trên tinh thần chỉ đạo sắp xếp tinh gọn bộ máy của Chính phủ. Ngày 16/6, Bộ tổ chức tập huấn cho 63 tỉnh, thành phố để triển khai hệ thống thông tin phục vụ chính quyền hai cấp.
Tiếp đó, ngày 19/6, Ban Chỉ đạo Trung ương về Nghị quyết 57 có Kế hoạch 02 về thúc đẩy chuyển đổi số, liên thông đồng bộ, nhanh, hiệu quả, đáp ứng sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Khi đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức tham mưu cho Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng tổ chức 5 cuộc họp trực tuyến với tất cả các bộ, ngành, địa phương để triển khai kế hoạch này đến ngày 30/6.
“Hiện nay, chúng ta có hơn 12.000 cán bộ của các doanh nghiệp công nghệ số tham gia đồng hành với 3.219 xã để triển khai chuyển đổi trong quá trình sáp nhập. Bên cạnh đó, còn có lực lượng công an, quân đội và sinh viên tình nguyện cũng đã vào cuộc” - Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long cho biết.
Để phong trào “Bình dân học vụ số” thực hiện thành công và ngày càng rộng rãi trong toàn dân, các chuyên gia nhấn mạnh: Yếu tố đầu tiên là phải nâng cao “trình độ số” từ cán bộ đến người dân. Khi cán bộ có “trình độ số” sẽ vận hành tốt hệ thống công nghệ, ứng dụng chuyển đổi số trong các công việc khi thực hiện nhiệm vụ. Và khi người dân được “phổ cập trình độ số” sẽ cùng phối hợp với chính quyền thực hiện các thủ tục hành chính nhanh gọn, giảm bớt thời gian và chi phí. Đồng thời, dùng công nghệ số để phục vụ, nâng cao chất lượng đời sống của bản thân và gia đình.
Là một phường tiên phong trong thí điểm thực hiện chuyển đổi số của thành phố Hà Nội, bà Trịnh Ngọc Trâm - Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam (Hà Nội) cho biết: “Chúng tôi đặc biệt lưu ý đến yếu tố con người. Thực hiện chỉ đạo của Thành phố, phường đã rà soát đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác giải quyết thủ tục hành chính, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, nâng cao năng lực phục vụ”.
Xã Ứng Hòa là một xã ngoại thành của thành phố Hà Nội. Sau sáp nhập, xã có diện tích 67,80km2, dân số 63.634 người, gồm toàn bộ diện tích và dân số của các xã: Trung Tú, Đồng Tân, Minh Đức, Kim Đường, Đông Lỗ, Đại Cường, Đại Hùng, Trầm Lộng. Khi thực hiện phong trào “Bình dân học vụ số”, xã đã xem trọng việc nâng cao “trình độ số” cho cán bộ ngay từ đầu.
Ông Nguyễn Đức Vượng - Phó Chủ tịch UBND xã Ứng Hòa cho biết: Về tổ chức bộ máy và nhân sự, xã đã rà soát, kiện toàn lại chức năng, nhiệm vụ của từng vị trí, đồng thời bố trí cán bộ có chuyên môn về công nghệ thông tin (CNTT), hoặc đã được đào tạo về chuyển đổi số, đảm nhận các vị trí phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Toàn bộ cán bộ, công chức, viên chức xã đều đã tham gia đầy đủ các khóa bồi dưỡng, tập huấn về chuyển đổi số qua hình thức tập trung và trực tuyến, góp phần nâng cao nhận thức, kỹ năng triển khai tại cơ sở.
Để “phổ cập trình độ số cho người dân” khi thực hiện phong trào “Bình dân học vụ số”, xã Ứng Hòa đã thành lập 57 Tổ chuyển đổi số cộng đồng, phủ khắp các thôn, cùng với Tổ ứng cứu công nghệ và nghiệp vụ gồm những chuyên gia CNTT tốt nhất trên địa bàn. Các lực lượng này trực chiến 24/7, sẵn sàng hỗ trợ cán bộ và người dân trong quá trình sử dụng dịch vụ công trực tuyến, giải quyết tình huống phát sinh nhanh chóng, hiệu quả.
“Xã đã tích cực huy động và tiếp nhận lực lượng hỗ trợ từ Thành phố, bao gồm: 2 tình nguyện viên từ MobiFone, 3 tình nguyện viên từ Thành đoàn Hà Nội đã về hỗ trợ trực tiếp tại địa phương. Ngoài ra, chúng tôi cũng huy động các đoàn viên, học sinh, chuyên gia CNTT đang sinh sống tại xã cùng tham gia, tạo nên một mạng lưới hỗ trợ rộng khắp, linh hoạt. Tiếp theo, xã đã lên kế hoạch và chuẩn bị triển khai 8 điểm “Bình dân học vụ số lưu động” tại 8 xã cũ, đồng thời mở rộng thêm tại một số doanh nghiệp và trường học trên địa bàn để đưa chuyển đổi số đến gần người dân nhất.
100% thành viên Tổ chuyển đổi số cộng đồng đã được tập huấn kỹ năng số cơ bản, đảm bảo đủ năng lực để hướng dẫn người dân sử dụng nền tảng dịch vụ công, thanh toán không tiền mặt, tra cứu hồ sơ, và các tiện ích số khác. Chúng tôi đã kích hoạt các kênh hỗ trợ trực tuyến 24/7, như Zalo, Messenger, điện thoại đường dây nóng tại từng tổ, đảm bảo mọi thắc mắc của người dân đều được giải đáp kịp thời, đúng quy trình, đúng quy định”- Phó Chủ tịch UBND xã Ứng Hoà Nguyễn Đức Vượng cho biết.
Để đội ngũ cán bộ, công chức tiếp cận với công nghệ, sử dụng các ứng dụng trí tuệ nhân tạo phục vụ cho công việc, UBND phường Giảng Võ (Hà Nội) đã tổ chức tập huấn đặc biệt về ứng dụng trí tuệ nhân tạo cho cán bộ, công chức. Khóa tập huấn do UBND phường chủ trì, phối hợp cùng Công ty Cổ phần Công nghệ Fermat, diễn ra trong ngày 8 và 9/8/2025. Buổi tập huấn thu hút đông đảo cán bộ, công chức tham dự, thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ của địa phương đối với việc nâng cao kỹ năng số, đặc biệt là ứng dụng AI trong công tác quản lý và phục vụ nhân dân. Theo đó, cán bộ, công chức được trang bị các kiến thức như hướng dẫn sử dụng các công cụ trí tuệ nhân tạo tiên tiến Gemini và NotebookLM, giúp tối ưu hóa quy trình làm việc, hỗ trợ phân tích dữ liệu, tra cứu thông tin nhanh chóng, cũng như tăng hiệu quả xử lý công việc hành chính.
Chia sẻ qua 2 buổi tập huấn, anh Hoàng Anh Tú – Phòng Kinh tế Hạ tầng Đô thị phường cho biết: “Tôi nhận thấy các công cụ AI rất thuận tiện cho việc nghiên cứu văn bản, soạn thảo, giúp rút ngắn đáng kể thời gian tìm kiếm thông tin. Tuy nhiên, để việc tra cứu và ứng dụng đạt hiệu quả cao hơn, việc xây dựng và sử dụng câu lệnh phù hợp là yếu tố hết sức quan trọng”.
Phường Tây Hồ là một trong những đơn vị tiên phong thí điểm phong trào “Bình dân học vụ số” trên địa bàn Hà Nội. Trước thời điểm sáp nhập thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, triển khai Kế hoạch số 142-KH/QU ngày 3/4/2023 của Ban Thường vụ Quận ủy Tây Hồ về Chuyển đổi số, xây dựng quận Tây Hồ thông minh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, UBND quận Tây Hồ đã chủ động ban hành Kế hoạch số 87/KH-UBND ngày 28/2/2025 thí điểm chương trình “Bình dân học vụ số”, ứng dụng trí tuệ nhân tạo-AI” trên địa bàn quận, khuyến khích cán bộ, đảng viên, người dân chủ động tham gia học tập ứng dụng AI trong công việc và cuộc sống.
Sau khi sáp nhập, Trung tâm phục vụ Hành chính Công TP Hà Nội (chi nhánh số 1) tại phường Tây Hồ, nơi đã chứng minh rằng một cơ quan hành chính không chỉ có thể hiện đại hóa quy trình mà còn có thể mang lại sự hài lòng và trải nghiệm bất ngờ cho người dân từ chuyển đổi số. Từ ngày 24/7 đến 15/8, toàn thành phố Hà Nội tiếp nhận hơn 106 nghìn hồ sơ trực tuyến (đạt tỷ lệ 47%), phường Tây Hồ tiếp nhận 1.410 hồ sơ (đạt tỷ lệ 91%) - cao gấp đôi mức bình quân của Thành phố. Tính đến khi kết thúc Chiến dịch (ngày 1/9), toàn Thành phố tiếp nhận 217.000 hồ sơ (60%), phường Tây Hồ tiếp tục duy trì thành tích tốt, đạt tỷ lệ tiếp nhận hồ sơ trực tuyến 94% (2.519 hồ sơ), khẳng định vị trí top đầu, sự nỗ lực vượt bậc và tinh thần trách nhiệm cao của Đảng ủy, chính quyền và nhân dân phường Tây Hồ.
Ông Bùi Dương - Giám đốc Chi nhánh Trung tâm cho biết, từ khi đi vào vận hành tới nay, trung tâm đã không ngừng số hóa và tối ưu hóa quy trình. Một trong những điểm nhấn nổi bật là việc ứng dụng công nghệ số một cách triệt để. Trung tâm đã bố trí các khu vực hỗ trợ chuyên biệt, giúp người dân dễ dàng tiếp cận và làm quen với quy trình số hóa. Cụ thể, có 5 quầy ưu tiên dành riêng cho người cao tuổi, người khuyết tật, người có công và phụ nữ có thai.
Đội ngũ cán bộ chuyên trách và chuyên gia pháp lý luôn sẵn sàng giải đáp thắc mắc, hướng dẫn người dân kê khai hồ sơ, đặc biệt là các thủ tục trực tuyến. Các máy tính được trang bị sẵn để người dân có thể tự nộp hồ sơ online hoặc được cán bộ hỗ trợ số hóa hồ sơ ngay tại chỗ. Hơn nữa, các màn hình tra cứu công khai giúp người dân dễ dàng theo dõi tiến độ giải quyết hồ sơ của mình một cách minh bạch.
Xã Minh Châu là xã đảo duy nhất của thành phố Hà Nội, cách trung tâm Thủ đô 60km. Trước đây, muốn làm thủ tục hành chính, người dân phải đi phà qua sông Hồng để sang UBND huyện Ba Vì. Từ ngày 1/7/2025, người dân đã được tiếp cận và giải quyết thủ tục hành chính trực tiếp tại cơ sở bằng chuyển đổi số. Để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, Đoàn thanh niên xã huy động 142 đoàn viên chia ca, phân nhóm thực hiện nhiệm vụ vận động, hỗ trợ bà con tối đa khi làm thủ tục hành chính cũng như định danh điện tử. Ban ngày, Đoàn xã bố trí 2 nhóm tình nguyện viên trực tại trụ sở UBND xã để hỗ trợ người dân đến làm thủ tục. Buổi tối, Đoàn xã tăng cường các tổ thanh niên đi cùng cán bộ thôn, tới từng hộ dân để vận động cài đặt các ứng dụng số và hướng dẫn thủ tục hành chính nếu có, để người dân có thể tự khai tại nhà và chỉ ra xã lấy kết quả.
Với việc đến tận nhà hỗ trợ của thanh niên xã Minh Châu không chỉ giúp người dân, nhất là người già, người khuyết tật tiết kiệm thời gian đi lại mà còn giảm tải cho đội ngũ cán bộ, công chức tại Điểm phục vụ hành chính công của xã. Mô hình nhận được sự đánh giá rất cao của chính quyền và người dân xã Minh Châu. Đặc biệt, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Bùi Quang Huy đã ghi nhận và đề nghị các đơn vị khác trên cả nước học tập và áp dụng phù hợp vào thực tế địa phương.
Chuyển đổi số trong thực hiện mô hình tổ chức chính quyền 2 cấp là một điểm nhấn trong triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Thực tiễn trong quá trình triển khai giai đoạn đầu đã xuất hiện nhiều khó khăn, vướng mắc. Do đó, ngày 17/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ra công điện về tập trung tháo khó khăn, vướng mắc trong thực hiện thủ tục hành chính, chuyển đổi số giai đoạn đầu vận hành mô hình tổ chức chính quyền 2 cấp.
Trong công điện Thủ tướng Chính phủ đã chỉ ra 4 nhóm vấn đề chính đang trở thành “điểm nghẽn”, đó là: (1) Hạ tầng kỹ thuật còn thiếu, yếu, chất lượng chưa đảm bảo; (2) Hệ thống thông tin còn chưa ổn định, có trường hợp thường xuyên gặp lỗi, chậm, treo và dữ liệu thiếu kết nối, chia sẻ, đồng bộ, liên thông; (3) Thể chế, quy trình và nguồn nhân lực còn thiếu hoặc chậm được sửa đổi, hoàn thiện; (4) Công tác hỗ trợ, hướng dẫn, tuyên truyền còn chưa hiệu quả, sát thực, có xuất hiện tình trạng “cò làm giấy tờ” ở một số địa phương và phát sinh thêm thủ tục hành chính không đúng quy định trong văn bản quy phạm pháp luật. Để tháo gỡ kịp thời các khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn này Thủ tướng đã yêu cầu các Bộ và cơ quan ngang bộ phối hợp thực hiện các giải pháp kịp thời.
Tại tọa đàm “Chuyển đổi số - Cầu nối ‘sống còn’ giữa hai cấp chính quyền địa phương”, ông Trương Việt Dũng - Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội đã chia sẻ những kinh nghiệm của Thành phố trong về triển khai Nghị quyết số 57, cải cách hành chính và triển khai chính quyền số. Đây là cách làm hiệu quả để Hà Nội bước đầu thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp thông suốt.
Ông Trương Việt Dũng cho biết: Ngay khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57 vào cuối năm 2024, Thành ủy, HĐND và UBND Thành phố cũng như các cấp chính quyền của Thành phố tại thời điểm đó và cả sau này đều xác định rằng đây là chiếc chìa khóa vàng. Nghị quyết này không đơn thuần chỉ là nghị quyết về chuyển đổi số, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo mà quan trọng hơn là thiết kế lại mô hình quản trị đô thị. Thành phố nhận thức rất sâu sắc và trong quá trình triển khai, Thành ủy và UBND đã ban hành các chương trình hành động thông suốt từ cấp thành phố đến cấp quận/huyện thời điểm trước và cấp xã/phường sau này (126 xã/phường).
“Kinh nghiệm của Hà Nội được gói gọn trong 3 yếu tố: Đồng bộ; Dữ liệu và Chủ động. Đầu tiên đồng bộ trong tổ chức thực hiện, từ nhận thức của cấp ủy đến hành động của chính quyền cũng như đến từng cán bộ cơ sở khi xử lý các nội dung liên quan đến thực hiện Nghị quyết 57. Thứ hai, dữ liệu chính là nền tảng. Chúng tôi nhận thức sâu sắc rằng muốn quyết định vấn đề gì thì phải có dữ liệu và dữ liệu sẽ quyết định chính xác nhất, theo thời gian thực nhất.
Thứ ba là chủ động. Nếu chúng ta đợi hết các quy định thì sẽ không đáp ứng được thực tiễn. Do vậy quán triệt tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng”, chúng tôi cũng vừa làm, vừa rút kinh nghiệm và trong quá trình ấy, Hà Nội thành lập rất nhiều tổ/nhóm. Trên cơ sở từ những cán bộ làm trực tiếp, rồi nhận từ phản ánh của người dân, chúng tôi tiếp tục hoàn thiện các quy trình, nội dung… để thực hiện Nghị quyết này” - Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội cho biết.
Kết quả, sau 3 tuần chính thức vận hành, Hà Nội đã tiếp nhận 66.000 hồ sơ để triển khai các thủ tục. Đến thời điểm này, cơ bản bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp vận hành thông suốt và đồng bộ.
“Với quan điểm ‘không ai bị bỏ lại phía sau’, chúng tôi nhận thức rằng trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính và phục vụ người dân, TP Hà Nội đặc biệt quan tâm đến các đối tượng nộp thuế, người già cũng như người khuyết tật, để phục vụ thủ tục hành chính. Chúng tôi đã triển khai nội dung hỗ trợ các đơn vị, người dân tận nơi, tại chỗ để giải quyết thủ tục hành chính thay vì những người yếu thế phải đến các trung tâm hành chính công cũng như các điểm hành chính công” – ông Trương Việt Dũng chia sẻ.
Theo ông Trương Việt Dũng, bài học lớn nhất mà Hà Nội rút ra là nguồn lực bắt nguồn từ tư duy, động lực bắt nguồn tử sự đổi mới, sức mạnh bắt đầu từ nhân dân. Thành phố thấy rằng cần phải đổi mới cách nghĩ và cách làm. Chính từ đổi mới cách nghĩ, cách làm, chúng ta sẽ có những hành động cụ thể. Thành phố xác định công nghệ chỉ là công cụ. Con người là trung tâm; đồng bộ trong chỉ đạo; dữ liệu trong vận hành; và chủ động trong triển khai… chính là bài học lớn nhất mà thành phố Hà Nội đã vận hành đồng bộ và xuyên suốt trong 3 tuần đầu triển khai thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp.
Bài 5: Để “cách mạng” Bình dân học vụ số thành công toàn diện
