ASEAN cần tăng tốc trong cuộc đua 5G - AI

Theo báo cáo mới nhất do Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu (Đại học Quốc gia Singapore) công bố ngày 22/7, nếu được triển khai một cách đồng bộ và hiệu quả, riêng công nghệ 5G có thể mang lại giá trị kinh tế lên tới 130 tỷ USD cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương vào năm 2030.

Tuy nhiên, cơ hội này sẽ không tự động chuyển hóa thành lợi ích cụ thể nếu ASEAN không có hành động nhanh chóng và mang tính chiến lược. Hiện tại, mức độ triển khai 5G giữa các quốc gia thành viên vẫn còn rất chênh lệch, với Singapore dẫn đầu ở mức 48,3% trong khi nhiều quốc gia khác chưa vượt quá 1%. Khoảng cách này không chỉ làm sâu thêm hố ngăn cách số nội khối, mà còn có nguy cơ khiến toàn khu vực tụt hậu trong cuộc đua chuyển đổi số toàn cầu.

Đáng chú ý, báo cáo mang tên “Tận dụng 5G để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi do AI dẫn dắt tại ASEAN: Những bắt buộc, góc nhìn chính sách và khuyến nghị” đã chỉ ra rằng ASEAN cần thay đổi căn bản cách tiếp cận đối với 5G. Thay vì chỉ coi đây là bước tiến trong công nghệ viễn thông, các quốc gia cần nhìn nhận 5G là hạ tầng chiến lược cho toàn bộ quá trình phát triển AI, từ đó làm nền tảng cho đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực như sản xuất thông minh, nông nghiệp chính xác, logistics và giao thông tự hành.

Giáo sư Vũ Minh Khương, chuyên gia hàng đầu tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, nhấn mạnh: “Sự hội tụ giữa 5G và AI không chỉ mang ý nghĩa công nghệ, mà còn là yếu tố sống còn để ASEAN khẳng định vai trò dẫn đầu trong kết nối thông minh toàn cầu. Nhưng cánh cửa này đang dần khép lại nếu không có sự phối hợp chiến lược và hành động dứt khoát”.

Từ khảo sát và phỏng vấn chuyên sâu hơn 400 chuyên gia đến từ 8 quốc gia trong khối, báo cáo đã xác định 10 trụ cột trọng yếu nhằm thúc đẩy chuyển đổi số dựa trên nền tảng 5G - AI. Trong số đó, trụ cột then chốt là thiết lập vai trò lãnh đạo số mang tính phối hợp, nhằm giải quyết tình trạng phân mảnh chính sách và đầu tư - vốn đang là rào cản lớn đối với tốc độ triển khai công nghệ trong khu vực.

Cùng với đó, báo cáo nhấn mạnh năm ưu tiên chiến lược cần được các quốc gia ASEAN tập trung triển khai để hiện thực hóa tiềm năng từ 5G – AI. Thứ nhất, cần xây dựng chiến lược quốc gia về 5G - AI với tầm nhìn đến năm 2030, có lộ trình cụ thể và phân bổ nguồn lực rõ ràng. Thứ hai, cần thành lập cơ quan điều phối chuyên trách tại mỗi quốc gia và thúc đẩy hợp tác cấp khu vực. Thứ ba, các chính phủ cần triển khai chính sách bao trùm và linh hoạt, giúp tăng cường khả năng tiếp cận công nghệ cho cả người dân và doanh nghiệp. Thứ tư, cần phát triển hệ sinh thái AI thông qua các mô hình hợp tác công – tư mạnh mẽ. Và cuối cùng, cần xây dựng cơ chế giám sát và đánh giá tiến độ, bảo đảm lộ trình chuyển đổi có thể điều chỉnh kịp thời theo thực tiễn.

Đặc biệt, báo cáo nhấn mạnh vai trò trung tâm của doanh nghiệp trong việc thúc đẩy giá trị kinh tế từ công nghệ 5G. Những mô hình tiêu biểu tại khu vực cho thấy khi chính sách phù hợp, doanh nghiệp có thể tận dụng công nghệ một cách hiệu quả. Cảng thông minh tại Singapore đã ứng dụng 5G để giảm độ trễ truyền dữ liệu tới 50%; Thái Lan triển khai hệ thống quản lý thiên tai tích hợp AI nhằm nâng cao năng lực ứng phó; Malaysia đạt tỷ lệ phủ sóng dân số 82% nhờ mô hình mạng chia sẻ, giúp tối ưu chi phí hạ tầng.

Bên cạnh đó, mạng 5G riêng tư (Private 5G) được xác định là một trụ cột then chốt trong công cuộc chuyển đổi công nghiệp 4.0. Đây là giải pháp cho phép doanh nghiệp kiểm soát hoàn toàn hệ thống kết nối với độ bảo mật và độ trễ thấp, đặc biệt phù hợp cho các ngành công nghiệp sản xuất cao cấp. Đồng thời, công nghệ truy cập không dây cố định (FWA) cũng được báo cáo đánh giá là công cụ hữu hiệu để mở rộng kết nối ở các khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa - nơi hạ tầng truyền thống khó triển khai.

Tầm quan trọng của việc triển khai 5G hiện tại không dừng lại ở lợi ích trước mắt, mà còn có ảnh hưởng sâu sắc đến khả năng cạnh tranh dài hạn. Báo cáo cảnh báo rằng các quyết sách hôm nay sẽ quyết định liệu ASEAN có thể tham gia định hình và dẫn dắt sự phát triển của công nghệ 6G vào năm 2030 hay không. Trong bối cảnh các cường quốc công nghệ đã bắt đầu đầu tư cho thế hệ mạng tiếp theo, ASEAN không thể để mất vị thế.

Tương lai mà báo cáo phác họa là một ASEAN năng động và kết nối thông minh: nơi các doanh nghiệp nhỏ có thể tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu nhờ sản xuất thông minh; nông dân ứng dụng AI để tối ưu hóa sản lượng; học sinh vùng sâu vùng xa tiếp cận giáo dục chất lượng cao thông qua công nghệ thực tế ảo và kết nối tốc độ cao.

Tuy nhiên, để biến tầm nhìn thành hiện thực, ASEAN cần sự phối hợp chiến lược liên chính phủ, cam kết mạnh mẽ của lãnh đạo và sự đồng hành của doanh nghiệp. Báo cáo không chỉ là một bản kế hoạch hành động, mà còn là lời kêu gọi khẩn thiết nhằm thúc đẩy sự chuyển mình của hơn 700 triệu người dân trong khu vực.

Trong bối cảnh thế giới đang tăng tốc chuyển đổi số, nếu ASEAN chỉ tiến từng bước nhỏ lẻ, khu vực sẽ đánh mất cơ hội trở thành trung tâm đổi mới. Giờ đây là lúc ASEAN phải hành động - mạnh mẽ, quyết liệt và bền vững - để định hình tương lai số cho cả một thế hệ.