Người cao tuổi tham gia chuyển đổi số
(PNTĐ) - Trong bối cảnh chuyển đổi số đang trở thành xu hướng tất yếu, việc phổ cập tri thức số cho toàn dân đóng vai trò quan trọng trong việc thu hẹp khoảng cách số, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Nắm bắt xu thế xã hội, nhiều người cao tuổi đã chủ động tiếp cận công nghệ số, từ đó tham gia sâu hơn vào nền kinh tế số, nâng cao hiệu suất lao động, thúc đẩy sáng tạo và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Người cao tuổi làm chủ công nghệ số
Từ tháng 3/2025, ông Đinh Ngọc Sơn, nguyên là Phó trưởng Khoa Phát thanh-Truyền hình, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, hiện là Bí thư Chi bộ khu dân cư số 9, phường Cầu Giấy đã đứng ra tổ chức lớp học chuyển đổi số miễn phí cho người cao tuổi trên địa bàn.
Ở nơi tưởng như chỉ có những buổi họp dân cư hay sinh hoạt văn nghệ, giờ đây công nghệ đã trở thành câu chuyện quen thuộc, còn trí tuệ nhân tạo không còn xa lạ. “Chuyển đổi số không chỉ dành cho giới trẻ. Nếu người cao tuổi bị bỏ lại phía sau, sẽ ảnh hưởng đến cả gia đình và cộng đồng. Tôi muốn giúp các bác tự tin bước vào thế giới số” – thầy Sơn chia sẻ.
Tính đến nay, thầy Sơn đã mở hơn 10 khóa học cho gần 200 học viên. Học viên trẻ nhất là 60 tuổi, học viên cao tuổi nhất 85 tuổi. Trong số đó, có những học viên học đi học lại rất nhiều khóa. Các học viên được hỗ trợ sử dụng chatbot và các ứng dụng phổ biến; được nâng cao kiến thức phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng... Hiệu quả từ các khoá học đã thấy rõ, các học viên đã mạnh dạn sử dụng các ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phục vụ cho cuộc sống hằng ngày; đồng thời tìm được niềm vui trong cuộc sống.
Ở phường Tây Hồ, gia đình nghệ nhân Lưu Thị Hiền, đại diện Cơ sở Trà sen Hiền Xiêm đã có nhiều đời gắn bó với nghề ướp trà sen Hồ Tây. Với bà Hiền, đây không chỉ là một nghề kinh doanh, mà còn là nét tinh hoa văn hóa của đất Hà thành. Dù tuổi đã cao, song nghệ nhân Lưu Thị Hiền vẫn say mê làm việc, duy trì nghề và truyền lại bí quyết cho thế hệ sau. Nắm bắt xu hướng chuyển đổi số, cơ sở Trà sen Hiền Xiêm đã đầu tư vào mẫu mã bao bì mới, có trang Facebook để quảng bá sản phẩm, giới thiệu quy trình ướp trà sen; tham gia các nhóm cộng đồng yêu trà để kết nối khách hàng khắp nơi. “Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số là một thử thách nhưng cũng là cơ hội. Chúng tôi mong có các chương trình tập huấn chuyên sâu về chuyển đổi số dành cho người cao tuổi, không chỉ dừng ở mức giới thiệu chung, mà hướng dẫn cụ thể, thực hành trực tiếp trên sản phẩm, kênh bán hàng của từng cơ sở”, bà Hiền nói.
Chủ tịch Hội Người cao tuổi phường Nhật Tân Nguyễn Thị Hoà nhấn mạnh, chuyển đổi số và các thiết bị công nghệ số đã mang lại nhiều cơ hội cho người cao tuổi nói riêng và người dân nói chung. Cụ thể, trong sinh hoạt, nhiều người đã đặt hàng qua mạng, thanh toán chuyển khoản thay vì ra chợ; đặt grab, xe ôm công nghệ, trả tiền qua thẻ; lĩnh trợ cấp tuổi già qua số tài khoản ngân hàng. Người cao tuổi đi khám bệnh không cần mang theo nhiều loại hồ sơ bệnh án vì đã có bệnh án điện tử. Thông qua điện thoại di động, người cao tuổi có thể trò chuyện chia sẻ, trao đổi với con cháu ở xa; cập nhật Internet, đọc báo, xem video trên YouTube… để biết tình hình thời sự của đất nước và trên thế giới, tư vấn sức khỏe, chế độ dinh dưỡng đối với người cao tuổi.
Trong sản xuất kinh doanh đặc biệt là với những hộ trồng hoa đào truyền thống, một số người cao tuổi đã chụp ảnh, quay video giới thiệu quảng bá giới thiệu sản phẩm, bán hàng trực tuyến tới khách hàng trong cả nước qua Zalo, Facebook, TikTok... mà khách hàng không cần phải đến tận nhà vườn; nhiều gia đình đã thanh toán tiền bán hàng bằng hình thức chuyển khoản…
Bà Nguyễn Thị Hoà cho biết, người cao tuổi Nhật Tân đã quen với việc xây dựng kế hoạch công tác, phát động thi đua, mời họp, bài viết tuyên truyền nêu gương người tốt, những hình ảnh sinh động về hoạt động của từng chi hội, của các Câu lạc bộ… đều được đưa tin trên nhóm zalo của Hội, của UBND phường, báo cáo sơ - tổng kết hàng năm đều được trình chiếu bằng hình ảnh. Đây là biện pháp triển khai công tác nhanh nhất và tiết kiệm chi phí mà vẫn phát huy được hiệu quả hoạt động của các phong trào do Hội người cao tuổi phát động.
Tăng cường đẩy mạnh chuyển đổi số cho người cao tuổi
Hiện nay, Tây Hồ là một trong những đơn vị tổ chức các lớp tập huấn “Bình dân học vụ số” cho người cao tuổi. Tháng 5/2025, Tây Hồ đã xây dựng cuốn tài liệu hướng dẫn cho người cao tuổi rất chi tiết, cụ thể, dễ nhớ, dễ hiểu như: Cách tạo tài khoản Google bằng điện thoại thông minh; Hướng dẫn cách sử dụng phần mềm VNeID; hướng dẫn cài đặt và sử dụng ứng dụng IHANOI giúp NCT sử dụng dịch vụ công trực tuyến và tương tác với chính quyền một cách nhanh chóng, tiện lợi, minh bạch; hướng dẫn sử dụng ZALO giúp nhận, gửi thông tin từ UBND phường, các tổ dân phồ, các chi hội; hướng dẫn sử dụng ứng dụng Google Maps ứng dụng bản đồ thông minh miễn phí; hướng dẫn sử dụng Chat GPT trí tuệ nhân tạo, nhất là tư vấn về sức khỏe, tâm lý, lối sống chế độ ăn uống có lợi cho người cao tuổi... Bên cạnh đó, thông tin cảnh giác các thủ đoạn lừa đảo trên mạng hiện nay, cập nhật các hình thức, thủ đoạn lừa đảo phổ biến xảy ra trên không gian mạng như giả danh công an, viện kiểm sát, điện lực, thuế, giả mạo ngân hàng, trúng thưởng tặng quà…
Qua các buổi tập huấn, hàng nghìn hội viên biết cách sử dụng điện thoại thông minh, khai báo y tế điện tử, tra cứu thông tin và sử dụng các ứng dụng thiết yếu. Hội cũng tích cực phối hợp với các đơn vị tổ chức tập huấn về an toàn công nghệ, thanh toán không dùng tiền mặt và bảo vệ thông tin cá nhân trên môi trường mạng. Thông qua các hoạt động này, người cao tuổi từng bước vượt qua tâm lý e ngại công nghệ, từ đó mở ra nhiều cơ hội tiếp cận tri thức mới, kết nối xã hội và thậm chí tham gia kinh tế số ở mức độ phù hợp với năng lực, sức khỏe.
Đáng chú ý, một số người cao tuổi tại Tây Hồ còn bước đầu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và mạng xã hội để bán sản phẩm như đào cảnh, quất cảnh, trà sen qua các kênh trực tuyến. Họ biết cách chụp ảnh sản phẩm, quay video ngắn, giới thiệu hàng hóa qua Zalo, Facebook, TikTok... và thậm chí sử dụng công cụ AI để viết mô tả sản phẩm hấp dẫn, hỗ trợ quảng bá và tiếp cận khách hàng hiệu quả hơn. Đây là minh chứng cho thấy người cao tuổi hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ, có môi trường học tập phù hợp và được tạo điều kiện trải nghiệm thực tế.
Mới đây, Đề án “Người cao tuổi tham gia đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khởi nghiệp và tạo việc làm” (sau đây gọi tắt là Đề án) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 379/QĐ-TTg ngày 20/02/2025 không chỉ là một chính sách an sinh xã hội mà còn là một chiến lược phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Với mục tiêu tổng quát là nâng cao nhận thức, phát huy tiềm năng, vị thế, uy tín và kinh nghiệm của người cao tuổi, Đề án đã định hình lại vị thế của Người cao tuổi từ đối tượng thụ hưởng thành một trong những lực lượng nòng cốt, chủ động tham gia đóng góp cho sự phát triển của đất nước.
Tại thành phố Hà Nội, với 1.396.648 người cao tuổi (chiếm 16,08% dân số Thành phố), việc triển khai Đề án mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là nhiệm vụ vừa là cơ hội để phát huy mạnh mẽ vai trò của người cao tuổi Thủ đô, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội trong kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Ông Nguyễn Thế Toàn - Chủ tịch Hội Người cao tuổi TP Hà Nội đề xuất, cần xây dựng và triển khai Chương trình đào tạo số hóa dành riêng cho người cao tuổi có chi phí thấp hoặc miễn phí, tập trung vào các kỹ năng thiết yếu như sử dụng dịch vụ công trực tuyến, thanh toán không dùng tiền mặt, mua sắm online và các kỹ năng phòng chống lừa đảo trên không gian mạng; thiết lập Trung tâm hỗ trợ kỹ thuật số cộng đồng; hỗ trợ trang bị thiết bị số, có chính sách hỗ trợ, ưu đãi về giá khi người cao tuổi mua sắm các thiết bị thông minh như điện thoại, máy tính bảng để phục vụ nhu cầu tiếp cận công nghệ…
