Giảm 2% tỷ lệ lao động trẻ em, chưa hết lo

(Ảnh: minh họa)

Đây là một tín hiệu mừng cho những nỗ lực bảo vệ trẻ em, cũng như công cuộc phòng ngừa, giảm thiểu LĐTE lâu nay của Việt Nam.

Lần đầu tiên Việt Nam thực hiện cuộc Điều tra quốc gia về LĐTE vào năm 2012 và đã xác định có 1,75 triệu LĐTE, chiếm 9,6% dân số trẻ em từ 5-17 tuổi. Kết quả cuộc điều tra sau đó được sử dụng làm căn cứ khoa học cho công tác hoạch định chính sách và thiết kế các chương trình phòng ngừa, giảm thiểu LĐTE của các cấp chính quyền.

Các nỗ lực này đã góp phần giải quyết có hiệu quả vấn đề LĐTE ở Việt Nam thời gian qua. Tuy nhiên, LĐTE vẫn còn tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau, khó bị phát hiện, kiểm soát và quản lý. Nhiệm vụ xóa bỏ LĐTE dưới mọi hình thức trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng là thách thức đối với Việt Nam và nhiều quốc gia. Đặc biệt trong việc thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững 8.7 của Liên Hợp Quốc, yêu cầu các quốc gia thành viên phải có các biện pháp tức thì và hiệu quả để xóa bỏ các hình thức LĐTE tồi tệ nhất. Do đó, năm 2018, Bộ LĐTBXH phối hợp với Tổng cục Thống kê và sự hỗ trợ kỹ thuật của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tiến hành cuộc Điều tra quốc gia về LĐTE lần thứ hai ở Việt Nam.

So sánh với Điều tra lần thứ nhất, số liệu Điều tra lần thứ hai cho thấy tỷ lệ trẻ em tham gia làm việc đã giảm đi đáng kể, từ 15,5% (năm 2012) xuống còn 9,1% (năm 2018). Báo cáo kết quả cũng xác định có xu hướng tiến triển tích cực trong tổng số trẻ em tham gia hoạt động kinh tế được đến trường là 63% so với tỷ lệ 43,6% (năm 2012). Tỷ lệ LĐTE của Việt Nam đang ở mức trung bình thấp so với khu vực và thế giới.

Bên cạnh những tín hiệu mừng đó, kết quả cuộc Điều tra quốc gia về LĐTE lần thứ hai cũng cho thấy vẫn còn có khoảng 5,3% trẻ em và người chưa thành niên trong độ tuổi từ 5 - 17 là LĐTE. Con số này tương đương với hơn 1 triệu trẻ, trong đó có hơn một nửa số trẻ phải làm việc trong những điều kiện nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Đây vẫn là nỗi lo không nhỏ trong công cuộc phòng ngừa, giảm thiểu LĐTE hiện nay.

Cuộc điều tra xác định trẻ em tham gia lao động ở cả 3 khu vực kinh tế, trong đó khu vực nông nghiệp thu hút hơn 1 nửa số trẻ em hoạt động kinh tế. Gần 20,1% trẻ em tham gia lao động có thời gian làm việc kéo dài, ở mức trên 40 giờ/tuần. Và, mức lao động trên 40 giờ/tuần có ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của đa số trẻ em, khiến các em không có thời gian học tập, thời gian cho các hoạt động cần thiết cho sự phát triển thể chất, tinh thần.

LĐTE ở Việt Nam tồn tại và khu trú ở những nơi mà pháp luật khó có thể can thiệp hiệu quả để giải quyết tận gốc. Đó là tình trạng LĐTE xuất hiện ở phổ biến ở khu vực phi chính thức, tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh của các hộ gia đình, các cơ sở sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ trực tiếp tạo ra hàng hóa, sản phẩm dịch vụ, góp mặt trong chuỗi cung ứng. Trên 84% LĐTE phân bổ ở khu vực nông thôn, trên 43% LĐTE là lao động hộ gia đình.

Kết quả điều tra cho thấy điều kiện kinh tế của hộ gia đình đói nghèo, sức ép về thu nhập vẫn là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trẻ em tham gia lao động và LĐTE. Đa số trẻ em tham gia lao động ở nhóm tuổi 15-17. Tuy nhiên vẫn còn có tới hơn 18% LĐTE ở nhóm tuổi 5-12 tuổi, đây là nhóm trẻ em nhỏ tuổi cần kiên quyết áp dụng các biện pháp cứng rắn để sớm loại bỏ LĐTE ở nhóm tuổi này.

Thực tế cho thấy, vấn đề LĐTE ở Việt Nam vẫn đang tồn tại nhức nhối dù đã được quan tâm và được luật hóa bằng cách văn bản pháp luật của nhà nước, các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia. Vì vậy, để giải quyết vấn đề này, từ góc độ chính sách, chúng ta cần tăng cường việc thực hiện pháp luật về LĐTE, về chế tài xử lý những trường hợp vi phạm sử dụng LĐTE trái với quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, nhận thức và hiểu biết của các bậc cha mẹ về việc trẻ em tham gia lao động còn hạn chế và thiếu nhất quán. Vì thế, chúng ta phải tiếp tục nâng cao nhận thức cho nhóm đối tượng này để đảm bảo họ có quyết định đúng đắn hơn khi cho phép hoặc không cho phép trẻ em tham gia lao động, và để họ có hiểu biết đầy đủ hơn về ảnh hưởng tiêu cực của LĐTE đến sự phát triển của trẻ em.

Cần rà soát các công việc trong lĩnh vực nông nghiệp, nơi trẻ em đang làm việc để xác định và cập nhật danh sách các công việc nguy hiểm trong lĩnh vực này, xây dựng, vận hành hệ thống giám sát LĐTE, các kế hoạch hỗ trợ những gia đình (có trẻ em) hoàn cảnh khó khăn lồng ghép vào các chương trình phát triển kinh tế xã hội, chương trình giảm nghèo, chương trình nông thôn mới… đảm bảo các gia đình này được hỗ trợ phát triển sản xuất, tạo thu nhập để giảm quy mô và số lượng LĐTE trong khu vực nông nghiệp, tạo điều kiện để trẻ em không phải tham gia lao động. Đồng thời phải tăng cường vai trò trách nhiệm của doanh nghiệp đối với nhiệm vụ xóa bỏ LĐTE. Cần thiết xây dựng cơ chế hợp tác liên ngành trong công tác xóa bỏ LĐTE. Có như vậy, công cuộc phòng ngừa, giảm thiểu và xóa bỏ LĐTE mới đạt hiệu quả toàn diện.

HẠ THI