Công bố kết quả nghiên cứu quốc gia về bình đẳng giới 2024
(PNTĐ) - Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam vừa tổ chức Hội thảo công bố kết quả nghiên cứu quốc gia về bình đẳng giới năm 2024.
Đây là hoạt động thuộc khuôn khổ đề tài độc lập cấp Quốc gia “Nghiên cứu, đánh giá tổng thể về bình đẳng giới phục vụ phát triển bền vững” do Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Minh Thi, Phó Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học xã hội làm Chủ nhiệm Đề tài.
Qua đó, phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra trong bảy lĩnh vực trọng yếu: chính trị, lãnh đạo, quản lý; giáo dục, đào tạo, khoa học và công nghệ; kinh tế, lao động-việc làm; chăm sóc sức khỏe; gia đình; phòng ngừa và ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới; ứng phó với biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, thảm họa môi trường.
Phát biểu tại Hội thảo, Tiến sĩ Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh: Bình đẳng giới theo hướng thúc đẩy tiến bộ của phụ nữ luôn là một trọng tâm ưu tiên trong chính sách phát triển đất nước nhằm phát huy mọi tiềm năng của phụ nữ trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách quan trọng từ cấp vi mô đến vĩ mô nhằm tăng cường bình đẳng giới, bảo vệ quyền lợi phụ nữ và thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ vào các lĩnh vực kinh tế - xã hội.
Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ thu hẹp khoảng cách giới nhanh nhất trong khu vực Đông Nam Á. Theo Báo cáo khoảng cách giới toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) năm 2023, Việt Nam xếp thứ 72, tăng 11 hạng so với năm 2022. Đến năm 2024, Việt Nam tiếp tục giữ vững vị trí này với điểm bình đẳng giới đạt 71,5%, cao hơn mức trung bình toàn cầu và khu vực Đông Á - Thái Bình Dương.
TS Phan Chí Hiếu cho biết, mặc dù Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong thúc đẩy bình đẳng giới nhưng vẫn còn thách thức lớn cần được quan tâm. Trong lĩnh vực chính trị, tỷ lệ nữ tham gia hệ thống chính trị chưa đạt mục tiêu đề ra, chất lượng tham gia còn hạn chế. Trong lĩnh vực kinh tế, phụ nữ, đặc biệt là nhóm phụ nữ yếu thế, vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận các nguồn lực kinh tế, sở hữu tài sản, quyền thừa kế, cũng như các dịch vụ tài chính và công nghệ. Trong lao động, bất bình đẳng về vị thế việc làm, tiền lương và thu nhập vẫn tồn tại, đặc biệt là trong khu vực phi chính thức.
Ở lĩnh vực giáo dục, vẫn còn khoảng cách trong tiếp cận giáo dục và cơ hội học tập suốt đời giữa nam và nữ, đặc biệt ở các khu vực khó khăn. Trong lĩnh vực y tế, phụ nữ vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số còn gặp hạn chế trong tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản. Trong gia đình, định kiến giới vẫn ảnh hưởng đến quyền quyết định và phân công lao động, khiến phụ nữ chịu áp lực kép giữa công việc và gia đình. Trong khoa học và công nghệ, vai trò của phụ nữ chưa được quan tâm đầy đủ, đặc biệt trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Đánh giá cao việc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và các đơn vị liên quan tổ chức Hội thảo để công bố những kết quả nghiên cứu khoa học về bình đẳng giới, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hiền cho biết: Năm 2024, chỉ số khoảng cách giới của Việt Nam xếp thứ 72 trong số 146 quốc gia tham gia xếp hạng So với năm 2022, thì thứ hạng này đã tăng 11 bậc và tăng 15 bậc so với năm 2021. Việc Việt Nam được bầu vào Hội đồng Chấp hành Cơ quan Liên Hợp Quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ (UN Women) nhiệm kỳ 2025-2027 với số phiếu tuyệt đối càng khẳng định uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế nói chung, trong lĩnh vực thúc đẩy bình đẳng giới nói riêng.
Tuy nhiên, tình trạng bất bình đẳng giới vẫn tồn tại phổ biến trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Những thành tựu về bình đẳng giới của Việt nam trong thời gian qua chưa bền vững và dễ dàng bị suy giảm trước nhiều biến động nhanh chóng. Cách mạng công nghiệp 4.0 ngày càng ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống, việc làm của người lao động, nguy cơ bị máy móc, trí tuệ nhân tạo thay thế dẫn đến mất việc làm không chỉ xảy ra đối với lao động giản đơn, ít kỹ năng mà còn đe dọa cả những công việc phức tạp, cần đào tạo chuyên sâu (như: thiết kế đồ họa, tài chính, kế toán, chăm sóc/hỗ trợ khách hàng, kiểm định sản phẩm, thậm chí là thư ký...); những bất ổn xã hội có thể gia tăng cùng với những vấn đề toàn cầu khác như đói nghèo, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên...đặt ra nhiều thách thức đối với việc đảm bảo bình đẳng xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau.
Một trong những khó khăn căn bản lâu nay liên quan đến công tác xây dựng chính sách, luật pháp và quản lý nhà nước về bình đẳng giới là thiếu cơ sở dữ liệu về giới ở tất cả các cấp, các ngành, các lĩnh vực. Việc thống kê, thông tin, báo cáo về bình đẳng giới chưa đảm bảo do thiếu các công cụ theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thi hành pháp luật, chiến lược, chương trình, kế hoạch về bình đẳng giới, do đó, thông tin về giới ở nhiều lĩnh vực còn thiếu và chưa đồng bộ.
Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hiền nhấn mạnh: Trong bối cảnh đó, năm 2023-2024, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã chủ trì triển khai đề tài độc lập cấp quốc gia “Nghiên cứu, đánh giá tổng thể về bình đẳng giới phục vụ phát triển bền vững” nhằm xây dựng hệ thống thông tin cơ bản, toàn diện, tổng thể về thực trạng bình đẳng giới; từ đó, đề xuất giải pháp thúc đẩy bình đẳng giới ở Việt Nam phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2045 và mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030.
Đây là một công trình khoa học công phu, nghiêm túc, được khảo sát định lượng trên cỡ mẫu lớn (hơn 9.000 người) tại các địa phương của 6 vùng kinh tế, xã hội trong cả nước về 7 lĩnh vực: Chính trị, lãnh đạo quản lý; Giáo dục, đào tạo, khoa học và công nghệ; Kinh tế, lao động - việc làm; Chăm sóc sức khỏe; Gia đình; Phòng ngừa và ứng phó bạo lực trên cơ sở giới; Ứng phó với biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh và thảm họa môi trường. Do đó, kết quả nghiên cứu có độ tin cậy cao, có khả năng ứng dụng rộng rãi.
"Các kết quả nghiên cứu này là nguồn dữ liệu đặc biệt quan trọng, làm cơ sở tham chiếu đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu phụ nữ toàn quốc lần thứ XIII; làm căn cứ để Hội tham mưu đề xuất các vấn đề về công tác phụ nữ, nhất là công tác cán bộ nữ chuẩn bị đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng và bầu cử Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp. Tôi mong muốn sau Hội thảo công bố những kết quả cơ bản của công trình nghiên cứu hôm nay, Ban Chủ nhiệm đề tài tiếp tục phân tích bộ số liệu của đề tài mang tính chuyên sâu theo nhiều chiều cạnh hơn nữa nhằm khai thác tối đa hiệu quả của đề tài và tăng cường công bố kết quả, góp phần nâng cao nhận thức của xã hội về vấn đề bình đẳng giới hiện nay ở nước ta”, Phó chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hiền cho biết.
Chia sẻ những phát hiện quan trọng từ nghiên cứu đề tại hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Minh Thi, Phó Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học xã hội, Chủ nhiệm đề tài nghiên cứu đánh giá, bình đẳng giới không chỉ là vấn đề công bằng mà còn là động lực quan trọng để thúc đẩy sự phát triển bền vững. Kết quả nghiên cứu lần này giúp nhận diện rõ hơn những rào cản và cơ hội cho phụ nữ, qua đó đưa ra các giải pháp chính sách phù hợp.
Phó Giáo sư Trần Thị Minh Thi cũng chỉ rõ, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang đặt ra cả cơ hội và thách thức đối với bình đẳng giới tại Việt Nam. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin có thể tạo ra nhiều cơ hội mới cho phụ nữ trong việc tiếp cận tri thức, việc làm và kinh doanh. Tuy nhiên, điều này cũng có thể làm gia tăng bất bình đẳng giới nếu phụ nữ không được trang bị đầy đủ kỹ năng và kiến thức để thích ứng với sự thay đổi của thị trường lao động.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Minh Thi, Việt Nam cần có những chính sách hỗ trợ phụ nữ tiếp cận công nghệ, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng số. Điều này không chỉ giúp thu hẹp khoảng cách giới mà còn tận dụng tối đa tiềm năng của phụ nữ trong phát triển kinh tế - xã hội. Ngoài ra, việc thay đổi nhận thức xã hội về bình đẳng giới đóng vai trò quan trọng; cần đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông để nâng cao nhận thức về vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội, qua đó góp phần xóa bỏ những định kiến giới truyền thống đang kìm hãm sự phát triển của phụ nữ.
Dựa trên kết quả nghiên cứu, các đại biểu tham dự hội thảo đưa ra một số khuyến nghị chính sách nhằm thúc đẩy bình đẳng giới trong thời gian tới. Trước hết, cần nâng cao vai trò của phụ nữ trong hệ thống chính trị thông qua việc thực hiện các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện để phụ nữ tham gia và giữ các vị trí lãnh đạo, quản lý; đồng thời, tăng cường tiếp cận kinh tế cho phụ nữ bằng cách hỗ trợ các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ, mở rộng khả năng tiếp cận tài chính và nguồn vốn. Thu hẹp khoảng cách giới trong giáo dục cũng là một ưu tiên, đặc biệt là tạo điều kiện để phụ nữ và trẻ em gái tiếp cận giáo dục chất lượng cao trong các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Bên cạnh đó, cần cải thiện chất lượng việc làm và điều kiện lao động thông qua việc tăng cường bảo vệ quyền lợi của lao động nữ, đặc biệt trong khu vực phi chính thức. Hệ thống an sinh xã hội cũng cần được cải thiện để hỗ trợ phụ nữ yếu thế, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục và bảo trợ xã hội.
