Tội ác công nghệ trong thời đại số
(PNTĐ) - Chỉ bằng một cuộc gọi video và vài lời đe dọa, nhiều học sinh, sinh viên hoảng loạn tin rằng mình liên quan đến tội phạm, tự nhốt mình và cầu cứu gia đình. “Bắt cóc online” không chỉ là chiêu trò lừa đảo, mà là tội ác công nghệ đang len lỏi trong từng mái nhà.
Nhiều nạn nhân mắc bẫy
Trong vài tháng gần đây, nhiều gia đình tại TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Cần Thơ, Đắk Lắk, Đồng Nai... hoảng hốt khi nhận được cuộc gọi “con bị bắt cóc”. Những tiếng khóc la cầu cứu qua điện thoại, những video call, những yêu cầu chuyển tiền gấp hàng trăm triệu đồng đã khiến không ít phụ huynh sập bẫy. Bọn tội phạm không xuất hiện ngoài đời, nhưng nỗi sợ mà chúng gieo rắc là thật. “Bắt cóc online” đang trở thành hiện tượng đáng báo động của năm 2025.
Chỉ tính riêng trong 2 tuần vừa qua, danh sách nạn nhân của thủ đoạn lừa đảo “bắt cóc online” tiếp tục nối dài. Tại Hà Nội, ngày 29/10, Công an phường Từ Liêm, TP Hà Nội phối hợp các cơ quan chức năng giải cứu thành công một thiếu niên 15 tuổi bị "bắt cóc online", tự sang Campuchia. Theo Công an phường Từ Liêm, bà N.T.T. (phường Từ Liêm) trình báo về việc mất liên lạc với con trai là T.V.H. (15 tuổi) và nhận được nhiều cuộc gọi video yêu cầu chuyển 500 triệu đồng để chuộc con. Ngay lập tức, Công an phường Từ Liêm đã vào cuộc điều tra, xác định mục tiêu, tìm tung tích H., đồng thời tìm cách trấn an gia đình, không chuyển tiền để ngăn chặn thiệt hại về tài sản. Từ dữ liệu thông tin thu được, Công an phường Từ Liêm đã xác định được H. đã di chuyển vào TPHCM, sau đó xuất cảnh trái phép sang Campuchia qua khu vực Cửa khẩu Mộc Bài (Tây Ninh). Trong gần một tháng, lực lượng chức năng đã khoanh vùng các địa điểm nghi vấn tại Campuchia, rà soát các “văn phòng” nghi ngờ là nơi giam giữ nạn nhân Việt Nam. Đến tối 14/10, cảnh sát hai nước đã phát hiện ra vị trí của H. tại một cơ sở do người Trung Quốc điều hành, ở khu vực giáp biên giới Việt Nam - Campuchia. Tổ công tác Công an phường Từ Liêm, Phòng Cảnh sát hình sự Công an Hà Nội đã phối hợp với Cảnh sát Hoàng gia Campuchia tiến hành giải cứu H. an toàn, đưa nạn nhân về Cơ quan Cảnh sát Campuchia để hoàn tất thủ tục bàn giao.
Trước đó, vào ngày 25/10, Công an phường Ngọc Hà, TP Hà Nội nhận được tin báo từ gia đình chị N. (sinh năm 2005, quê Phú Thọ, hiện là sinh viên một trường đại học tại Hà Nội). Gia đình cho biết, sáng cùng ngày, họ nhận được thông tin chị N. bị các đối tượng bắt cóc, khống chế và uy hiếp gia đình phải chuyển số tiền chuộc là 550 triệu đồng. Nhận thấy tính chất nghiêm trọng của vụ việc, Ban Chỉ huy Công an phường Ngọc Hà đã lập tức huy động tối đa lực lượng, khẩn trương vào cuộc xác minh, đồng thời trấn an gia đình nạn nhân. Bằng các biện pháp nghiệp vụ, chỉ sau vài giờ đồng hồ truy vết, đến 19h15 cùng ngày, tổ công tác Công an phường Ngọc Hà đã xác định và tìm thấy chị N. đang an toàn tại một khách sạn trên địa bàn phường. Tại cơ quan Công an, chị N. cho biết, tối ngày 24/10, chị nhận được một cuộc gọi từ số lạ. Người ở đầu dây bên kia tự xưng là cán bộ Công an TP Hồ Chí Minh, thông báo chị N. có liên quan đến một đường dây mua bán ma túy. Đối tượng yêu cầu chị N. chuyển tiền để chứng minh không liên quan vụ án. Khi chị N. nói không có tiền, đối tượng hướng dẫn chị thuê nhà nghỉ và gọi cho gia đình thông báo bị bắt cóc. Tại trụ sở Công an phường, các cán bộ đã giải thích cặn kẽ, giúp chị N. nhận diện rõ thủ đoạn lừa đảo tinh vi của tội phạm.
Thực trạng đáng báo động trong thời đại số
Dữ liệu sơ bộ từ Bộ Công an cho thấy từ giữa năm 2024 đến tháng 8/2025, ghi nhận khoảng 50 vụ việc, giải cứu thành công 50 nạn nhân - trong đó 90% là nữ giới (45 trường hợp) và 10% nam giới (5 trường hợp), 100% thuộc nhóm tuổi 18-22, chủ yếu là sinh viên xa nhà. Thiệt hại tài chính lên đến hàng tỷ đồng, chưa kể tổn thương tâm lý kéo dài.
Thống kê từ Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, thiệt hại ước tính lên đến 18.900 tỷ đồng chỉ trong năm 2024 - tăng gấp đôi so với năm 2023 (khoảng 8.000 - 10.000 tỷ đồng). Tỷ lệ “nạn nhân tiềm năng” cũng đáng báo động: Cứ 220 người dùng smartphone thì có 1 người trở thành nạn nhân, và 70% người dân tiếp xúc với ít nhất một cuộc gọi hoặc tin nhắn lừa đảo mỗi tháng.
Những con số này không chỉ là thống kê khô khan, mà là tiếng kêu cứu từ thực tế: Năm 2023, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ Công an đã xử lý hơn 1.500 vụ án lừa đảo trực tuyến, chủ yếu liên quan đến chiếm đoạt tài sản qua mạng. Đến năm 2024, con số vụ việc tiếp tục tăng vọt, với hơn 22.200 phản ánh về lừa đảo trực tuyến được ghi nhận chỉ trong 9 tháng đầu năm. Tội phạm không chừa một ai - từ học sinh, sinh viên đến người lao động, thậm chí cả những người am hiểu công nghệ. Tuy nhiên, năm 2025 chứng kiến sự chuyển dịch đáng lo ngại: Các đối tượng tập trung “săn mồi” nhằm vào giới trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên, những người thiếu kỹ năng sống và dễ bị thao túng tâm lý. Thủ đoạn mới nổi lên - “bắt cóc online” - đang trở thành mánh khóe tinh vi, biến nạn nhân thành “tù nhân tinh thần” từ xa.
Những vụ việc chủ yếu xảy ra tại các tỉnh, thành phố tập trung đông sinh viên xa nhà và dễ bị ảnh hưởng bởi mạng xã hội. Kẻ lừa đảo thường giả danh công an, viện kiểm sát qua các ứng dụng như Zalo, Zoom hoặc Telegram, tạo áp lực tâm lý bằng cách vu khống nạn nhân liên quan đến tội phạm nghiêm trọng như rửa tiền hay ma túy. Chúng ép nạn nhân cô lập bản thân, di chuyển đến nơi vắng vẻ và tự quay clip “bị tra tấn” hay “khỏa thân” hoặc “được nhận học bổng du học cần chứng minh tài chính” để gửi gia đình, kèm yêu cầu chuyển tiền từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng.
Điểm chung của hầu hết các vụ việc là nạn nhân đều là sinh viên năm thứ nhất hoặc học sinh, những người vừa rời vòng tay gia đình, thiếu kinh nghiệm ứng phó tình huống, dễ bị đe dọa và thao túng tâm lý. Chính điều này khiến nhóm tội phạm coi các em như “mục tiêu ưa thích”. Không chỉ gây thiệt hại về tiền bạc, các vụ “bắt cóc online” còn gieo rắc nỗi ám ảnh tinh thần, biến không ít gia đình rơi vào trạng thái hoảng loạn, bất an ngay trong chính ngôi nhà của mình.
Phân tích về tình trạng này, TS tội phạm học Đào Trung Hiếu cho biết, học sinh, sinh viên (HS-SV) hiện có tâm lý sợ quyền lực, nể danh tiếng và thiếu khả năng kiểm chứng thực tế. Nhóm tuổi này dễ rơi vào trạng thái hoảng loạn khi một người gọi đến xưng danh công an, nói giọng nghiêm nghị, dùng từ chuyên môn, đe dọa “có lệnh triệu tập”, “liên quan đến đường dây rửa tiền, ma tuý…” và ngay lập tức có phản ứng tâm lý thu mình vì sợ bị phạt. Trước sự đe doạ, các nạn nhân thiếu tỉnh táo sẽ không dám chia sẻ với người thân, sống trong nỗi sợ hãi và tự nhốt mình cho tội phạm điều khiển như con rối.
Theo TS Hiếu, khi một đứa trẻ có thay đổi hành vi, cảm xúc và thói quen sử dụng thiết bị số sẽ bắt đầu giấu giếm nội dung trò chuyện, đổi mật khẩu, lén lút nhắn tin về đêm, hoặc có những câu nói lạ lùng như: “Ở đây chán quá”, “Con muốn đi thật xa”, “Có người sẵn sàng đón con ở nơi khác”… thì có thể đang bị kẻ xấu nhắm đến. Ngoài ra, trẻ có xu hướng giấu hành lý nhỏ, chuẩn bị tiền bạc hoặc vật dụng cá nhân, đôi khi vẽ ra “một tương lai lý tưởng” ở nơi xa xôi dù chưa từng trao đổi với bố mẹ. Trong nhiều trường hợp, các em bị kẻ xấu tiêm vào đầu sự sợ hãi, như: “Nếu con nói ra, họ sẽ bắt cha mẹ con”; hoặc ngược lại, vẽ ra thiên đường “Chỉ cần con đi, đời con sẽ khác”… Khi thấy con tách biệt với gia đình, cắt liên lạc với bạn bè, thần tượng ai đó không rõ danh tính trên mạng, hoặc bỗng dưng có nhu cầu ra ngoài, đi xa một cách bất thường, thì cha mẹ và giáo viên cần ngay lập tức cảnh giác.
