Việt Nam nỗ lực cùng cộng đồng quốc tế thúc đẩy khắc phục hậu quả bom mìn
(PNTĐ) - Đến năm 2023, ước tính số bom đạn còn sót lại sau chiến tranh tại Việt Nam khoảng 800 nghìn tấn. Số diện tích còn ô nhiễm rất lớn, khoảng 5.590.094 ha, tương đương với gần 17,7% diện tích của cả nước.
Số bom mìn còn sót lại sau chiến tranh là khoảng 800 nghìn tấn
Ngày 4/4 hằng năm được chọn là Ngày quốc tế nhận thức và hỗ trợ hành động bom mìn với nhiều sự kiện, hoạt động được tổ chức khắp nơi trên thế giới như một lời cam kết của Liên hợp quốc trong các nỗ lực vì một thế giới không bom mìn và tàn dư của chất nổ sau chiến tranh. Ước tính hiện nay số bom đạn còn sót lại sau chiến tranh tại Việt Nam khoảng 800 nghìn tấn, tính đến năm 2023, số diện tích còn ô nhiễm rất lớn, khoảng 5.590.094 ha, tương đương với gần 17,7% diện tích của cả nước. Số bom mìn, vật liệu chưa nổ hiện còn nằm rải rác tại 63 tỉnh, thành phố, trong đó tập trung nhiều tại các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và miền Đông Nam Bộ.
Là một trong những quốc gia chịu hậu quả nặng nề của bom mìn, vật nổ còn sót lại sau chiến tranh, trong nhiều năm qua Việt Nam luôn nỗ lực thực hiện các chiến dịch thu gom, rà phá bom mìn nhằm giải phóng đất đai, phục vụ an sinh cho nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ, trợ giúp các nạn nhân bom mìn.
Hiện cả nước có trên 7,06 triệu người khuyết tật, trong đó có hàng vạn người là nạn nhân bom mìn và bị phơi nhiễm chất độc hoá học da cam/dioxine. Từ năm 1975 đến nay, bom mìn còn sót lại phát nổ đã làm hơn 40.000 người chết, 60.000 người bị thương, trong đó phần lớn nạn nhân là lao động chính trong gia đình, đồng bào dân tộc thiểu số và trẻ em.
Nỗ lực khắc phục hậu quả bom mìn
Trong suốt gần 50 năm qua kể từ khi chiến tranh kết thúc, Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn quan tâm đến công tác khắc phục hậu quả bom mìn, đặc biệt là việc ban hành các chính sách hỗ trợ tạo sinh kế cho nạn nhân bom mìn. Ngày 21/4/2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 504/QĐ-TTg phê duyệt “Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh giai đoạn 2010-2025” (Chương trình 504), nhằm huy động nguồn lực trong nước và quốc tế để giảm thiểu và tiến tới khắc phục hoàn toàn ảnh hưởng của bom mìn, vật nổ do chiến tranh để lại, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Quyết định số 738/QĐ-TTg ngày 13/5/2013 phê duyệt Kế hoạch thực hiện Chương trình 504 đến năm 2015; Quyết định số 213/QĐ-BCĐ504 ngày 11/4/2017 phê duyệt Kế hoạch thực hiện Chương trình Hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh giai đoạn 2016-2020 và Quyết định số 701/QĐ-TTg ngày 24/5/2017 về việc thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn và chất độc hóa học sau chiến tranh ở Việt Nam. Ngày 22/6/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 748/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch thực hiện Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh giai đoạn 2023-2025.
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã tham mưu, trình Chính phủ ban hành nhiều văn bản, trong đó có Nghị định số 20/2021/NĐ-CP ngày 15/3/2021 của Chính phủ quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội, Quyết định số 1190/QĐ-TTg ngày 5/8/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2021-2030, Quyết định số 753/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TƯ ngày 01/11/2019; Quyết định số 112/QĐ-TTg ngày 22/1/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển Công tác xã hội giai đoạn 2021-2030; Quyết định 1942/QĐ-TTg ngày 18/01/2021 về phê duyệt Chương trình nâng cao chất lượng bảo vệ, chăm sóc sức khỏe người có công với cách mạng, người cao tuổi, trẻ em, người khuyết tật và các đối tượng cần trợ giúp xã hội giai đoạn 2021-2025.
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hỗ trợ triển khai hiệu quả mô hình chăm sóc, hỗ trợ sinh kế, tạo việc làm vay vốn tín dụng để sản xuất kinh doanh cho nạn nhân bom mìn, người khuyết tật trên địa bàn 10 tỉnh/thành phố: Khánh Hòa, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Quảng Ninh, Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Bình, Bình Định, Vĩnh Long. Cục Bảo trợ xã hội đã xây dựng triển khai phần mềm đăng ký và xác định mức độ khuyết tật cho người khuyết tật, nạn nhân bom mìn tại một số địa phương. Cơ sở dữ liệu từ hệ thống phần mềm đã được ứng dụng trong cấp giấy xác định mức độ khuyết tật, quản lý trường hợp và hỗ trợ khám sức khỏe, phục hồi chức năng, sinh kế và đào tạo dạy nghề cho nạn nhân bom mìn tại các địa phương; chỉ tính riêng tại 2 tỉnh Quảng Bình, Bình Định nạn nhân bom mìn được quản lý trên hệ thống phần mềm là hơn 90.000 người.
Năm 2023, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp các cơ quan truyền thông xây dựng Kế hoạch tổ chức truyền thông nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và cộng đồng về quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước đối với người khuyết tật và nạn nhân bom mìn về các chính sách, chương trình trợ giúp người khuyết tật; xây dựng phim, phóng sự về trợ giúp người khuyết tật chân dung điển hình trợ giúp người khuyết tật, nạn nhân chất độc hóa học được phát trên sóng Đài Truyền hình Việt Nam; Truyền hình Quốc phòng, Truyền hình Thông tấn và trên các báo, tạp chí chuyên ngành.
Phối hợp với đơn vị liên quan và các tổ chức Lễ kỷ niệm ngày người khuyết tật Việt Nam (18/4) chủ đề Thể thao - Hòa nhập - Vươn lên tại thành phố Hồ Chí Minh; Tổ chức Lễ mít tinh kỷ niệm ngày Quốc tế Người khuyết tật (ngày 03/12) và Diễn đàn lắng nghe tiếng nói của người khuyết tật, tổ chức người khuyết tật; Phối hợp với Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam tổ chức Chương trình tỏa sáng nghị lực Việt tuyên dương những tấm gương khuyết tật nghị lực vượt khó và hội thảo thực trạng và giải pháp hỗ trợ thanh niên khuyết tật trong đó có nạn nhân bom mìn.
Năm 2023, Trung tâm Hành động bom mìn Quốc gia (VNMAC) đã tổ chức các hoạt động tuyên truyền hưởng ứng Ngày Quốc tế nâng cao nhận thức về hiểm họa bom mìn 04/4/2023, tuyên truyền về thực trạng và hậu quả nhằm giáo dục ý thức phòng tránh tai nạn bom mìn cho người dân tại Sơn La và Đồng Tháp đạt hiệu quả tốt; Phối hợp với Hội Hỗ trợ khắc phục hậu quả bom mìn Việt Nam tổ chức trợ giúp sinh kế cho 113 nạn nhân bom mìn có hoàn cảnh khó khăn ổn định cuộc sống.
Tháng 4/2023, đoàn Việt Nam do Thiếu tướng Trần Trung Hòa, Tổng Giám đốc VNMAC làm trưởng đoàn đã tham dự các hoạt động tại sự kiện kỷ niệm Ngày quốc tế nhận thức và hỗ trợ hành động bom mìn tại trụ sở Liên hợp quốc (4/4). Thông qua sự kiện đã khẳng định vị thế của Việt Nam nói chung, VNMAC nói riêng trong công tác khắc phục hậu quả bom mìn do chiến tranh để lại trên trường quốc tế. Đoàn Việt Nam đã có các cuộc làm việc song phương với Bà Izumi Nakamitsu, Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc phụ trách các vấn đề giải trừ quân bị và bà llene Cohn, Giám đốc Cơ quan hành động bom mìn Liên hợp quốc (UNMAS). Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc và Giám đốc UNMAS đánh giá cao những thành tựu, sự nỗ lực và quyết tâm của Việt Nam trong thực hiện công tác khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh, với kết quả khối lượng diện tích đất đai đã được khảo sát, rà phá được gần 2,5 triệu ha, số lượng bom mìn đã được tìm thấy và phá hủy rất lớn.
Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, năm 2023, bộ đội Công binh đã xây dựng kế hoạch rà phá bom mìn 1.500 ha đất đai bị ô nhiễm bom mìn nặng trên địa bàn 2 huyện Vị Xuyên và Quản Bạ của tỉnh Hà Giang. Đến nay, đã triển khai làm sạch được 1.232 ha (đạt 80% kế hoạch) bàn giao cho nhân dân lao động sản xuất và quy tập được 6 hài cốt liệt sỹ.
Năm 2023, VNMAC phối hợp với Tổ chức CRS Việt Nam với sự tài trợ của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đang xây dựng và chuẩn bị công bố ra mắt Thư viện điện tử quốc gia về Khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh trong thời gian tới. Thư viện điện tử quốc gia về Khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh sẽ được tích hợp trên Trang thông tin điện tử VNMAC tại địa chỉ http://thuviendientu.vnmac.gov.vn/. Sau khi ra mắt, thư viện điện tử sẽ là một kho tư liệu, giới thiệu và lưu giữ đầy đủ các thông tin, tư liệu về công tác khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh tại Việt Nam từ trước đến nay. Đặc biệt, trên Thư viện điện tử quốc gia về Khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh sẽ cập nhật liên tục những tài liệu phục vụ công tác tuyên truyền nâng cao nhận thực phòng tránh tai nạn bom mìn cho nhân dân (bao gồm các tài liệu bằng video clip, tranh, ảnh, sách, poster)… được tập hợp từ nhiều nguồn khác nhau do VNMAC và các tổ chức quốc tế biên soạn phục vụ cho mục đích giáo dục nâng cao nhận thức về hành động mìn tại Việt Nam. Đây được đánh giá là kho tư liệu tuyên truyền mang tính bền vững, lâu dài giúp cho các nhóm hoạt động giáo dục nguy cơ bom mìn tại các địa phương, các vùng sâu, vùng xa và các nhà trường có thể tiếp cận và sử dụng một cách dễ dàng, hiệu quả mà không tốn chi phí.
VNMAC đã triển khai và kết thúc dự án “Hệ thống quản lý thông tin trong khắc phục hậu quả bom mìn” giai đoạn 2020-2023 theo kế hoạch; trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương thực hiện dự án giai đoạn 2023-2025, triển khai thực hiện; Xây dựng văn kiện thực hiện dự án “Hành động bom mìn vì làng hòa bình Việt Nam - Hàn Quốc”, báo cáo Bộ Quốc phòng trình Chính phủ phê duyệt chủ trương; phối hợp xây dựng dự án hỗ trợ trang thiết bị do Nhật Bản tài trợ và dự án xây dựng thao trường huấn luyện tại Ba Vì do Hoa Kỳ tài trợ.
Trong năm 2024, theo Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, kế hoạch thực hiện khắc phục hậu quả bom mìn tập trung vào các nhiệm vụ, thu thập dữ liệu chuẩn bị báo cáo tổng kết thực hiện Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh giai đoạn 2010 - 2025, đề xuất Chương trình giai đoạn 2025 - 2045 định hướng đến 2050.
Cùng với đó, triển khai kế hoạch xây dựng Pháp lệnh khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh (hoàn chỉnh trình Chính phủ xem xét thông qua Hồ sơ lập đề nghị xây dựng Pháp lệnh 12.2024 và trình Quốc hội thông qua hồ sơ đề nghị xây dựng Pháp lệnh 4/2025); triển khai xây dựng Chiến lược quốc gia về giáo dục phòng tránh tai nạn bom mìn; hoàn chỉnh Bộ Tiêu chuẩn quốc gia khắc phục bom mìn sau chiến tranh trình Bộ Khoa học Công nghệ thẩm định và ban hành (trước tháng 12.2024).
Mở rộng quan hệ với các đối tác tiềm năng; đẩy mạnh vận động tài trợ quốc tế, củng cố và thực hiện hợp tác có hiệu quả, thiết thực; thúc đẩy các bên triển khai bản ghi nhớ đã ký kết trong lĩnh vực khắc phục hậu quả bom mìn…
