“Chỉ còn anh và em, cùng tình yêu ở lại”
PNTĐ-25 năm ấy, có biết bao thay đổi, bao sự kiện đã diễn ra. Đối với gia đình chúng tôi, Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ dường như không bao giờ mất...
 |
| Vợ chồng nhà thơ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh |
Một phần tư thế kỉ đã trôi qua, kể từ ngày Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ ra đi trong một vụ tai nạn giao thông oan nghiệt và đau đớn. 25 năm ấy, có biết bao thay đổi, bao sự kiện đã diễn ra. Đối với gia đình chúng tôi, anh chị và cháu dường như không bao giờ mất. Họ vẫn luôn hiện diện trong cuộc sống, trong muôn vàn kỉ niệm, trong nỗi nhớ thường ngày của chúng tôi. Và đâu phải chỉ đối với những người thân trong gia đình, với tư cách là những người nghệ sĩ có đóng góp cho nền văn học nghệ thuật nước nhà; cuộc đời và tác phẩm của Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh vẫn luôn được bạn bè trong giới văn nghệ, người đọc, người xem đón nhận và yêu mến.
“Người trong cõi nhớ” là một trong số vở diễn đoạt Huy chương Vàng Hội diễn Sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 1985 của Lưu Quang Vũ. Kịch bản này có một lối kết cấu khá độc đáo. Các nhân vật xuất hiện đồng thời theo các bình diện không gian khác nhau. Những người đang sống và những người đã chết. Đã chết như chỉ là mất đi cái phần thân xác, còn tư tưởng, tinh thần, những khát vọng, ước mơ cao đẹp của họ vẫn sống. Sống trong sự nghiệp, trong nỗi nhớ thường ngày của những người còn sống hôm nay.
Qua lời của một nhân vật kịch, Lưu Quang Vũ đã nói quan niệm của anh về sự sống chết: Con người tồn tại ở ba cõi. Đó là thế giới của những người đang sống và cõi lặng im. Cõi thứ ba: Cõi của những người đang sống trong trí nhớ của người khác, những người không bị lãng quên. Quan niệm sống tích cực ấy đã trở thành hiện thực sinh động kể từ ngày anh chị qua đời. Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh đã thực sự trở thành người trong cõi nhớ.
Mối tình của Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh kéo dài được 15 năm. Năm 1973, họ đến với nhau. Đó là thời điểm khó khăn, lận đận nhất của cả hai người. Họ rời gia đình cũ ra đi với hai bàn tay trắng. Cả hai đều mang trong lòng những nỗi đau, những cuộc khủng hoảng lớn trong tâm hồn. Dẫu vậy anh chị vẫn quyết tâm sống với nhau, vẫn hết lòng và tin tưởng vào tình yêu của mình. Lưu Quang Vũ viết thư báo tin cho người em trai thứ hai đang học ở Liên Xô: "Anh đã quyết định lấy chị Xuân Quỳnh. Chị Quỳnh là người tốt và hiểu anh. Mong và tin rằng sẽ đem lại hạnh phúc cho nhau và sẽ làm được nhiều việc có ích cho đời…".
Quả đúng như vậy. Những năm chung sống, anh chị đã có ảnh hưởng rất lớn với nhau trong đời sống hàng ngày cũng như trong sáng tác. Hai người đã yêu nhau và nương tựa vào nhau để gây dựng tổ ấm và lao động cật lực. Cuộc sống của họ tuy ngắn ngủi nhưng cả hai đều đã sống và làm việc hết mình, đã có những đóng góp không nhỏ cho đời sống văn học nước nhà.
Khối lượng kịch bản đồ sộ của Lưu Quang Vũ khiến nhiều người kinh ngạc. Trong khoảng thời gian gần 10 năm, anh đã sáng tác được hơn 50 vở kịch, được đánh giá là "nhà viết kịch xuất sắc của thời kỳ hiện đại". Kỳ hội diễn sân khấu năm 1985, Lưu Quang Vũ có 8 vở tham gia thì 6 vở được Huy chương Vàng, 2 vở được Huy chương Bạc. Anh được gọi là "Cây bút vàng của sân khấu". Bên cạnh đó còn là thơ, là truyện ngắn và hàng trăm bài báo lớn nhỏ khác.
Khi đến với Lưu Quang Vũ dù đã là một nhà thơ nổi tiếng, được nhiều người yêu mến, Xuân Quỳnh vẫn sẵn sàng chấp nhận mọi sự hy sinh để vun đắp cho sự nghiệp của chồng: Anh thân yêu, người vĩ đại của em / Anh là mặt trời em chỉ là hạt muối / Một chút mặn giữa đại dương vời vợi. Chị đã nhận ra tài năng của anh không phải vào lúc chói sáng mà là lúc đang khó khăn nhất. Nhận ra vẻ đẹp của tâm hồn anh vào lúc đang có nhiều đổ vỡ nhất. Chỉ có sự thông minh, sắc sảo và một tình yêu rộng lớn mới có thể hiểu và làm được như thế. Lưu Quang Vũ đã thấu hiểu điều đó một cách sâu sắc: Dù sao cuộc đời đã dành em lại cho anh / Điều mong ước đầu tiên, điều ở lại sau cùng / Chúng ta đã đi bên nhau trên mặt đất / Dẫu chỉ riêng điều đó là có thật / Đủ cho anh mãi mãi biết ơn đời.
Cuộc sống chung với Xuân Quỳnh đã cho Lưu Quang Vũ một nguồn năng lượng mới. Anh vừa có trong tay một tình yêu lý tưởng, lại vừa có một hạnh phúc đời thường: Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài / Chỉ một người ở lại với anh thôi / Lúc anh vắng người ấy thường thức đợi / Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới / Anh yên lòng bên lửa ấm yêu thương / Khi cằn cỗi thấy tháng ngày mệt mỏi / Em là sớm mai là tuổi trẻ của anh / Khi những điều giả dối vây quanh / Bàn tay ấy chở che và gìn giữ / Biết ơn em, em từ miền gió cát / Về với anh bông cúc nhỏ hoa vàng.
Xuân Quỳnh cũng làm việc với năng suất không kém. Các tập thơ của chị nối nhau ra đời: Tự hát, Lời ru trên mặt đất, Sân ga chiều em đi, Hoa cỏ may. Và hàng loạt tập thơ, truyện dành cho thiếu nhi. Tôi chưa thấy một người phụ nữ nào lại hội đủ những yếu tố đáng quý như chị: xinh đẹp, tài năng, thông minh, yêu đến quên cả bản thân mình. Ở con người chị mọi thứ tình cảm đều được đẩy đến tận cùng.
Ngay từ đầu năm 2013, gia đình chúng tôi đã có suy nghĩ là sẽ phải có các hoạt động để kỉ niệm 25 ngày mất của anh chị. Rất may mắn là ý nguyện của chúng tôi cũng gặp gỡ với dự kiến của lãnh đạo Hội Nghệ sĩ Sân khấu mà trực tiếp là NSND Tiến Thọ - Chủ tịch hội, NSƯT Lê Chức - Phó Chủ tịch thường trực ủng hộ. Kế hoạch tổ chức “Liên hoan các tác phẩm sân khấu được dàn dựng từ kịch bản của cố tác giả Lưu Quang Vũ” (được gọi tắt là Liên hoan Sân khấu Lưu Quang Vũ) đã được khởi động từ đầu tháng 5/2013.
Ở hàng chục đơn vị sân khấu trong cả nước, việc chuẩn bị cho liên hoan sân khấu Lưu Quang Vũ đã được chuẩn bị một cách khẩn trương và hiệu quả. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử sân khấu nước nhà, một liên hoan sân khấu chỉ dành cho một tác giả đã được tiến hành.
Mở đầu cho hoạt động này là đêm Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh do Nhà hát Tuổi trẻ kết hợp với Công ty Đông Đô tổ chức vào ngày 25/8/2013 vừa qua tại Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt Xô. Tiếp đó là Liên hoan sân khấu Lưu Quang Vũ gồm 14 vở diễn của các đơn vị nghệ thuật trong cả nước. Sự tri ân của bạn bè đồng nghiệp và người hâm mộ thêm một lần nữa khẳng định tài năng và những giá trị nghệ thuật đích thực của Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh vẫn tiếp tục được trân trọng và tỏa sáng.
Nhà văn Lưu Khánh Thơ
