Cải tạo biệt thự cũ:
Không được đánh mất “hồn cốt” văn hóa Hà Nội
(PNTĐ) -Hà Nội hiện có 1.216 nhà biệt thự cũ với lối kiến trúc Pháp. Trải qua thời gian, những ngôi biệt thự cũ ở Hà Nội đã trở thành một bộ phận cấu thành nên di sản văn hóa đô thị, một phần “hồn cốt” của văn hóa Hà Nội. Tuy nhiên, hiện nay nhiều biệt thự đã được giao cho người dân sử dụng và đang xuống cấp trầm trọng đến mức khó sửa chữa, cứu vãn.
Biệt thự cũ xuống cấp, cải tạo gặp nhiều khó khăn
Theo thống kê, trên địa bàn TP Hà Nội có 1.216 công trình nhà biệt thự cũ được xây dựng từ trước năm 1954, với đa dạng hình thức sở hữu; hơn 1.570 nhà chung cư cũ, tập trung chủ yếu tại các quận nội thành và nội đô lịch sử.
Chương trình số 03-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội giao chỉ tiêu thực hiện cải tạo, chỉnh trang 20 biệt thự cũ và 10 công trình kiến trúc khác. Hiện, Thành phố đã cải tạo, chỉnh trang xong 12 công trình; đang triển khai thủ tục đầu tư, xây dựng 7 công trình (do Trung ương và Thành phố quản lý); hoàn thành cải tạo, chỉnh trang 5 công trình kiến trúc có giá trị trước năm 1954; đang hoàn tất thủ tục đầu tư, xây dựng 7 biệt thự, công trình kiến trúc.
Theo Kế hoạch số 114/KH-UBND ngày 4/4/2023, Thành phố tiếp tục thực hiện bảo tồn, chỉnh trang 24 biệt thự cũ, 8 công trình kiến trúc khác do Thành phố quản lý và 15 công trình kiến trúc khác. UBND Thành phố đã ban hành Kế hoạch số 115/KH-UBND khảo sát, đánh giá, kiểm định chất lượng 1.216 biệt thự và 8 công trình kiến trúc khác; Kế hoạch số 114/KH-UBND về thiết lập hồ sơ quản lý, cơ sở dữ liệu, số hóa 3D đối với 222 biệt thực thuộc nhóm 1 và phần mềm quản lý 1.216 nhà biệt thự.
Một thực tế được nhận thấy rõ là khi nhiều công trình biệt thự cũ đều trong tình cảnh SOS thì vấn đề cải tạo, phục hồi nhà cổ, biệt thự cũ và các công trình kiến trúc còn gặp khó khăn. Nguyên nhân một phần do hình thức sở hữu đa dạng, đòi hỏi phải có hệ thống cơ chế, chính sách giải quyết hài hòa, thỏa đáng nhu cầu, nguyện vọng, lợi ích của các chủ thể liên quan. Một số công trình nhà biệt thự đã bị biến dạng về hình thức kiến trúc, kết cấu do tình trạng tự ý cải tạo, xây dựng. Bên cạnh đó, một số chính quyền cấp quận, phường chưa kịp thời xử lý hành vi vi phạm trật tự xây dựng, thiếu hồ sơ xử lý…
Cùng với đó, một số quy định của Thành phố đã không còn phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành; qua quá trình triển khai đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Điển hình như việc quy định UBND Thành phố lập danh mục nhà cổ, biệt thự cũ và công trình kiến trúc khác đã hư hỏng, xuống cấp, nguy hiểm để trình HĐND Thành phố phê duyệt danh mục khó thực hiện trên thực tế. Vì các đơn vị chưa xây dựng xong danh mục nhà cổ và công trình kiến trúc khác; kinh phí thực hiện việc kiểm định, đánh giá chất lượng và kinh phí bảo tồn, cải tạo, chỉnh trang công trình cũng chưa được phân bổ kịp thời.
UBND TP Hà Nội đề xuất Nghị quyết “về việc sửa đổi, bổ sung khoản 2, Điều 10 Nghị quyết số 17/2013/NQ-HĐND, ngày 23/7/2013, về một số biện pháp cải tạo, phục hồi nhà cổ, biệt thự cũ và công trình kiến trúc xây dựng, trước năm 1954, trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Theo đó, giao cho UBND Thành phố quyết định sau khi có ý kiến thống nhất của Thường trực HĐND Thành phố. Nghị quyết sẽ được đưa ra xem xét tại Kỳ họp thứ 13 của HĐND thành phố Hà Nội, dự kiến diễn ra từ ngày 11-15/9/2023.
Chú trọng giữ nét văn hóa, di tích lịch sử của Thủ đô
Tại hội nghị phản biện xã hội đối với Dự thảo Nghị quyết của HĐND Thành phố “về việc sửa đổi, bổ sung khoản 2, Điều 10 Nghị quyết số 17/2013/NQ-HĐND ngày 23/7/2013 về một số biện pháp cải tạo, phục hồi nhà cổ, biệt thự cũ và công trình kiến trúc xây dựng, trước năm 1954 trên địa bàn TP Hà Nội” được Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội tổ chức cuối tuần qua, đã thu hút sự quan tâm của giới chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học và đông đảo người dân Hà Nội.
Các ý kiến đồng thuận việc sửa đổi, bổ sung những biện pháp cải tạo, phục hồi nhà cổ, biệt thự cũ và công trình kiến trúc xây dựng trước năm 1954 là rất cần thiết. Tuy nhiên, cần làm rõ kết quả 10 năm thực hiện việc cải tạo, phục hồi nhà cổ, biệt thự cũ và công trình xây dựng trước năm 1954; phân tích rõ nguyên nhân vì sao việc cải tạo, phục hồi các công trình chậm tiến độ.
Về nội dung dự thảo Nghị quyết, theo các đại biểu, chỉ nên tập trung vào nội hàm cải tạo, phục hồi nhà cổ, biệt thự cũ và công trình kiến trúc xây dựng trước năm 1954. Việc triển khai cải tạo, phục hồi muốn thành công thì phải tạo được sự đồng thuận của người dân, tháo gỡ khó khăn về kinh phí, thời gian và nhân lực… Một số kiến nghị cho rằng cần có cơ chế, chính sách phù hợp, trong đó, có chính sách phân quyền, điều chỉnh tỉ lệ điều tiết ngân sách để các địa phương có nguồn lực cải tạo, phục hồi các nhà cổ, biệt thự cũ trên địa bàn; làm rõ tỉ lệ đóng góp kinh phí cải tạo, sửa chữa từ Nhà nước, người dân, doanh nghiệp; có phương án quản lý sử dụng chính thức và công khai, minh bạch...
Theo TS. Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Hà Nội có nhiều công trình kiến trúc văn hóa, lịch sử cần thiết phải cải tạo và bảo tồn. Nhấn mạnh cần có biện pháp tích cực hơn nữa để quản lý các biệt thự cũ, bảo đảm tính mỹ quan, an toàn mà vẫn giữ được những nét văn hóa, di tích lịch sử của Thủ đô, TS. Nguyễn Tiến Dĩnh cũng cho rằng, nếu giải quyết được những bất cập này sẽ tháo gỡ nhiều vấn đề trong quá trình xây dựng thủ đô văn minh hiện đại; việc sửa đổi Nghị quyết sẽ đáp ứng được nhu cầu thực tiễn.
Ông đề nghị, nên căn cứ vào các hành lang pháp lý như Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương… sau đó bổ sung, sửa đổi.
Ủng hộ sự cần thiết phải sửa đổi Nghị quyết, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ-Pháp luật của Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội Phạm Ngọc Thảo cho rằng, cần bổ sung thêm cơ chế quản lý sử dụng sau khi sửa chữa, cải tạo. Đồng thời, đề nghị đưa ra được dự toán đầu tư ngân sách cho các công trình cần sửa chữa ngay là bao nhiêu và cần gắn trách nhiệm của từng thành phần, như phân loại từng dạng công trình và người dân bao nhiêu phần trăm, Nhà nước hỗ trợ bao nhiêu; cần có cơ chế rõ ràng.
Ông Vũ Thành Vĩnh, thành viên Hội đồng thành viên dân chủ pháp luật, Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội cho biết ông vừa tham gia đoàn kiểm tra một số nhà cổ, biệt thự tại quận Hoàn Kiếm (Hà Nội). Thực trạng cho thấy nhiều biệt thự, nhà cổ đã xuống cấp nghiêm trọng, rất nguy hiểm. Phần lớn biệt thự đơn lẻ tại địa bàn Hà Nội hiện nay không có hồ sơ. Nhiều công trình không còn nguyên bản kiến trúc ban đầu, rất khó khăn khi tôn tạo, bảo tồn.
“Đây là những kiến trúc biểu tượng, đánh dấu lịch sử thăng trầm của Hà Nội. Chúng ta có thể có hàng ngàn khu chung cư hiện đại nhưng không thể có một ngôi nhà cổ có giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc như vậy nữa. Vì vậy, việc sửa đổi Nghị quyết 17/2013 là cần thiết. Thành phố cũng nên có chính sách để chủ sở hữu biệt thự cổ chủ động sửa chữa, cải tạo tòa nhà thay vì trông chờ vào kinh phí của Nhà nước; phân cấp, phân quyền mạnh hơn, bố trí thêm kinh phí cho cấp quận tôn tạo các biệt thự cũ…”- ông Vĩnh góp ý.
PGS.TS Nguyễn Chí Mỳ (nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội) cho rằng, những công trình biệt thự cũ trước năm 1954 ít nhiều đều mang bản sắc, hồn cốt của Hà Nội. Đó là một bộ phận rất quý, tạo nên sức hấp dẫn riêng của Hà Nội. Ông đề nghị nên tính toán kỹ lưỡng để rà soát các tiêu chí, phân loại cho chuẩn xác, từ đó tìm được các biện pháp để khi chỉnh trang phải phù hợp thực tiễn, giữ gìn bản sắc văn hoá Hà Nội. Trong bối cảnh hiện nay, PGS.TS Nguyễn Chí Mỳ cho rằng, Hà Nội nên tập trung, đẩy mạnh việc bảo tồn khối di sản biệt thự cũ.
Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, việc triển khai Đề án, Nghị quyết của HĐND Thành phố và Quyết định của UBND Thành phố về cải tạo, phục hồi các nhà cổ, biệt thự cũ và công trình xây dựng có giá trị trước năm 1954 trên địa bàn Thành phố đang có bước tiến lớn. Thành phố đã ban hành Đề án và 6 kế hoạch triển khai Đề án; các quận có chung cư cũ đang triển khai đồng loạt công tác kiểm đếm, quy hoạch để tiến tới thiết lập chủ trương đầu tư dự án.
Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam Thành phố Hà Nội Nguyễn Lan Hương khẳng định, MTTQ Thành phố sẽ tiếp thu, tổng hợp đầy đủ các ý kiến gửi về cơ quan soạn thảo. Từ đó, đề nghị cơ quan soạn thảo cập nhật các luật mới ban hành để đảm bảo “tuổi thọ” của Nghị quyết và sát thực tiễn hơn; việc triển khai sửa chữa, cải tạo các công trình đảm bảo công khai, minh bạch và làm rõ vai trò của MTTQ và các tổ chức CT-XH cùng tham gia tuyên truyền, vận động tạo sự đồng thuận trong nhân dân.
