Hà Nội giữ gìn "lá phổi" xanh
Kỳ cuối: Lời giải cho bài toán khó
(PNTĐ) - Giữ vững môi trường xanh trong kỷ nguyên vươn mình của Thủ đô Hà Nội là thách thức lớn. Để giải quyết được vấn đề này, nhiều chuyên gia cho rằng không chỉ cần sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền TP Hà Nội, mà còn cần thêm sự chung tay của các doanh nghiệp và các tỉnh lân cận để tránh việc ô nhiễm xâm nhập, lây lan như “dịch bệnh”.
Cần xây dựng tầm nhìn quy hoạch hệ thống công viên xanh
Năm 2019, UBND TP Hà Nội chỉ ra 12 nguyên nhân gây ô nhiễm cho thành phố, gồm: Khí xả thải từ ôtô, xe máy; đun bếp than tổ ong, đốt củi; xây dựng, phá dỡ các công trình; vận chuyển vật liệu; mùi hôi thối từ hệ thống thoát nước chưa được xử lý; mùi từ các trại chăn nuôi gia súc, gia cầm; đốt rơm rạ, rác; thu gom rác thải chưa tốt; ô nhiễm ao hồ lâu năm; bùn thải chưa được xử lý; khói bụi từ các cơ sở sản xuất trên địa bàn thành phố và một số tỉnh lân cận; tác động của khí hậu và thời tiết chuyển mùa. Từ đó, lãnh đạo Hà Nội đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tập trung giải quyết các vấn đề triệt để theo từng nhóm để đạt được hiệu quả cao, trọng tâm là cải tạo hồ, sông ngòi; chuyển đổi năng lượng sạch; phát triển hệ thống giao thông và đô thị xanh; cải tạo - xây mới vườn hoa, công viên.
Trong giai đoạn 2021 - 2025, TP Hà Nội đã có 166 công viên, vườn hoa nằm trong kế hoạch cải tạo xây mới. Nhiều công trình đã hoàn thành, phục vụ thiết thực người dân. Nhìn nhận về điều này, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đánh giá cao trước nỗ lực cải thiện chất lượng môi trường của TP Hà Nội trong những năm gần đây.
Ông Nghiêm khẳng định, việc “hồi sinh” các công viên, vườn hoa ở Thủ đô là việc phải ưu tiên hàng đầu hiện nay. Từ năm 1954 đến nay, trong các lần TP Hà Nội quy hoạch chung đều đề cập đến hệ thống công viên cây xanh, vườn hoa. Ngay từ đầu, cả lãnh đạo thành phố và các chuyên gia đã xác định đây là vấn đề rất quan trọng. Đây là vấn đề được Thành phố quan tâm, được khung pháp lý quy định, có quy hoạch bài bản.
“Một trong những mục tiêu của Hà Nội là phát triển xanh, văn minh, hiện đại. Không gian xanh là một chỉ tiêu quan trọng để xác định vị thế của Hà Nội, minh chứng quá trình phát triển và đặc điểm vị trí địa lý của Thành phố”- ông Nghiêm nói.
Theo TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, trong kỷ nguyên vươn mình, Thủ đô cần phải có một cuộc tổng kiểm tra rà soát lại hệ thống công viên. Kể cả Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ TP Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng phải rà soát lại để đánh giá hiện trạng thế nào, thực hiện quy hoạch đến đâu và giải pháp gì để cải thiện tình hình. Việc quản lý, vận hành các công viên cũng cần thay đổi, không thể mãi kéo dài tình trạng các công viên trong nội thành đua nhau xuống cấp; công viên mới xây dựng hoặc bị “treo”, hoặc không mở cửa.
Ông Nghiêm bày tỏ: “Tôi cho rằng rất cần phải rà soát lại toàn bộ hệ thống công viên của Hà Nội để đưa ra định hướng, giải pháp phù hợp. Ở nhiều nước, công viên là “tài sản chung”, được giao cho cộng đồng quản lý. Moskva (Nga), Ba Lan hay nhiều quốc gia khác, Nhà nước muốn xây dựng tượng đài ở công viên cũng phải hỏi ý kiến người dân. Chúng ta cũng cần học hỏi điều này. Muốn “hồi sinh” công viên thì phải có nguồn lực, có người thực hiện, chịu trách nhiệm chứ không phải chỉ có khung pháp lý hoặc dự án trên giấy”.
Hiện TP Hà Nội đang tiến hành nạo vét, cải tạo sông Tô Lịch, lấy nước sông bổ cập cho “dòng sông chết” nhiều năm qua. Đồng thời, trạm xử lý nước thải Yên Xá hoàn thành, đi vào hoạt động hồi cuối năm 2024 kỳ vọng sẽ xử lý triệt để tình trạng ô nhiễm sông Tô Lịch, tiến tới tiếp tục “hồi sinh” sông Lừ, sông Kim Ngưu, sông Sét.
PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên, môi trường và phát triển cộng đồng cho biết, việc TP Hà Nội quyết tâm cao làm sống lại các con sông trong nội đô được nhiều người dân đồng tình, ủng hộ. Bởi sông ô nhiễm là vấn đề không chỉ liên quan đến môi trường sống, mà còn ảnh hưởng đến an sinh, sức khỏe con người. Dòng sông được ví như mạch máu của thành phố, tạo cảnh quan, giá trị văn hóa của Thủ đô.
PGS.TS Bùi Thị An đánh giá, các giải pháp đưa ra lần này hết sức hợp tình, hợp lý, kết hợp cả giải pháp tình thế, bổ trợ với giải pháp căn cơ, đồng bộ, nhằm giải quyết gốc lõi của tình trạng ô nhiễm. TP Hà Nội không chỉ nghiên cứu phương án dẫn nước từ sông Hồng vào rửa trôi ô nhiễm, tạo dòng chảy cho sông Tô Lịch, mà còn đồng bộ thu gom, xử lý các nguồn xả thải ra sông; cải tạo cảnh quan, nạo vét dòng sông…
Theo PGS. TS Bùi Thị An, Thành phố nên lưu tâm đánh giá tác động đến dòng chảy của sông vì chức năng của sông Hồng là dòng chảy, là phù sa.
Xây dựng hệ thống quan sát môi trường hiện đại
Trong khi đó, GS.TS Hoàng Xuân Cơ - giảng viên cao cấp Khoa Môi trường, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng với "căn bệnh ô nhiễm không khí của Hà Nội" phải bắt đúng căn nguyên gây ra bệnh thì mới mong trị dứt bệnh hoặc chí ít thuyên giảm được. Cần tăng số trạm quan trắc không khí ở khu vực ngoại thành và có đánh giá chính xác mức độ ô nhiễm không khí ở từng khu vực để triển khai phương án xử lý, không đánh đồng số liệu của cả thành phố, dẫn đến triển khai dàn trải, gây tốn kém nguồn lực mà hiệu quả không cao.
Ngoài việc giảm phát thải, cải tạo các nguồn gây ô nhiễm thì đến năm 2030 TP Hà Nội phải cố gắng hoàn thành 2 việc là công tác kiểm kê phát thải và xây dựng bằng được hệ thống quan trắc môi trường chất lượng cao, hiện đại, đảm bảo đánh giá chính xác hiện trạng môi trường, tập trung vào hệ thống các trạm quan trắc liên tục, tự động, cố định đo chất lượng nước mặt và chất lượng không khí. Hệ thống đo, quan trắc phải được xây dựng bài bản với số lượng điểm đo, các yếu tố cần đo, vị trí đo được nghiên cứu kỹ để đảm bảo đủ số liệu theo các yêu cầu khác nhau mà đầu tư ở mức chấp nhận được.
Vị chuyên gia này lấy ví dụ: Lắp đặt một trạm đo chất lượng không khí liên tục, tự động, cố định phải xem xét loại trạm nào phù hợp (vì có nhiều cơ quan cung cấp các loại trạm khác nhau), phải làm việc được với hãng sản xuất để yêu cầu họ cung cấp dịch vụ duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa (thường thì lắp đặt nhiều trạm cùng hãng thì họ sẽ lập đại lý ở Việt Nam để giúp công việc này). Số liệu quan trắc phải được liên tục kiểm tra, xử lý, sử dụng thì hệ thống quan trắc mới có hiệu quả.
Hiện tại, UBND TP Hà Nội đang "Xây dựng kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí cấp tỉnh" trong giai đoạn 2021 - 2025, trên cơ sở đó, tiến hành kiểm kê, lượng hóa các nguồn gây ô nhiễm để triển khai giải pháp cụ thể, phù hợp về chính sách và công nghệ. Tuy nhiên, hệ thống quan trắc môi trường của TP Hà Nội hiện chưa đảm bảo được việc theo dõi chính xác chất lượng không khí.
GS.TS Hoàng Xuân Cơ cho biết: Hà Nội là thành phố lớn có ngân sách lớn nhưng hiện tại hệ thống quan trắc chất lượng không khí vẫn chưa đáp ứng, rất khó giải thích. Đã có thời kỳ, TP Hà Nội có tới 5 - 6 trạm quan trắc liên tục, tự động, cố định nhưng do quá trình duy tu, sữa chữa kém nên chất lượng số liệu không đảm bảo và chưa được sử dụng nên sau đó hệ thống quan trắc này bị thanh lý.
