Chợ
Có món ngon nào giá rẻ không em
gạo trắng rau tươi cá bơi tôm nhảy
người xưa bảo tiền nào của nấy
cái lẽ đời giản dị thế thôi ư?
Có đam mê nào giá rẻ không em
lời tâm huyết chiết ra từ máu đỏ
câu thơ thật đổi lấy đồng tiền giả
vã mồ hôi sôi nước mắt thắt lòng
Có yêu đương nào giá rẻ không em
ân ái đi qua nợ đời rơi vãi lại
còng lưng gánh tiếng cười con cái
thăm thẳm mai lởm chởm nhọc nhằn
Mẹ trót ru ta câu sấm mệnh con cò
thôi đừng trách cành tre sao mềm thế
đừng tưởng loanh quanh mọi người sống dễ
có hạnh phúc nào giá rẻ không em?
(Thơ rút từ tập Về, NXB Hội nhà văn, 1994)
Nguyễn Duy
LỜI BÌNH:
Với một người vợ, những lo toan giữa bộn bề cuộc sống sẽ nói lên tất cả tình cảm yêu thương, sự hy sinh, chia sẻ của họ. Nhà thơ Nguyễn Duy mượn câu chuyện giá cả, đắt rẻ của chợ búa đầy gần gũi, suồng sã ấy để tạo thành cái tứ cho bài thơ:
Có món ngon nào giá rẻ không em
gạo trắng rau tươi cá bơi tôm nhảy
người xưa bảo tiền nào của nấy
cái lẽ đời giản dị thế thôi ư?
Chợ đời hiện ra như thế, vừa thực tế, bẽ bàng, vừa thách thức sự đảm đang, khéo lo toan của người phụ nữ trong gia đình. Phải hiểu, phải yêu thương vợ lắm, nhà thơ mới để tâm đến những gì nhỏ bé, đơn giản mà chông gai hàng ngày, kiểu như: gạo, rau, tôm, cá… Từ đây, ý thơ bắt vào cái chợ thứ hai: Chợ của sự trả giá cho đam mê, “chợ” chính người chồng hàng ngày cũng phải bon chen, ấy là:
Có đam mê nào giá rẻ không em
lời tâm huyết chiết ra từ máu đỏ
câu thơ thật đổi lấy đồng tiền giả
vã mồ hôi sôi nước mắt thắt lòng
Đúng là, cái giá nào cũng không hề rẻ. Bao nhiêu nhiệt huyết (lời tâm huyết chiết ra từ máu đỏ) đổi lấy câu thơ, nhưng rồi câu thơ cũng chỉ ngang giá với “đồng tiền giả”. “Giả” bởi đồng tiền nó bèo bọt, nó bấp bênh, nó xảo trá quá… dẫu người viết bao lần “vã mồ hôi sôi nước mắt” mới có được. Thế rồi, nói gần nói xa vẫn nhắc đến cái giá của hôn nhân. Hôn nhân tuy không bát nháo như chợ búa nhưng đâu có rẻ:
Có yêu đương nào giá rẻ không em
ân ái đi qua nợ đời rơi vãi lại
còng lưng gánh tiếng cười con cái
thăm thẳm mai lởm chởm nhọc nhằn
Mô típ “giá rẻ không em” lần này được lặp lại nhưng còn nghiệt ngã hơn. Hai câu thơ ấn tượng và sâu sắc nhất trong khổ thơ này phải là: Câu thơ thứ nhất: “Ân ái đi qua nợ đời rơi vãi lại’”- tựa như sự đối lập giữa lãng mạn và hiện thực. Còn câu thơ thứ hai tựa như giữa cụ thể và khái quát: “Còng lưng gánh tiếng cười con cái”. Hôn nhân thật ra là thế đó, vất vả, cơ cực lắm, chỉ vợ chồng mới rõ nội tình, mới thống thiết sẻ chia. Rồi cuối cùng thì vẫn là quy luật của muôn đời:
Mẹ trót ru ta câu sấm mệnh con cò
thôi đừng trách cành tre sao mềm thế
đừng tưởng loanh quanh mọi người sống dễ
có hạnh phúc nào giá rẻ không em?
Chuyện thân cò lặn lội, đến chết vẫn muốn giữ mình thanh sạch âu đã là câu sấm truyền từ lúc lọt lòng. Bởi thế, người chồng thủ thỉ với vợ bằng những gì chân thành nhất với những phủ định: “thôi đừng trách”, “đừng tưởng”
Và, một câu hỏi cũng là tự trả lời: “có hạnh phúc nào giá rẻ không em?”. Ngẫm ra, hạnh phúc thì không thể đong đếm, tính toán được bởi không có gì quý giá bằng tình nghĩa vợ chồng…
LÂM VIỆT
