Chuyển đổi số mở ra nhiều cơ hội
(PNTĐ) - Chuyển đổi số mở ra nhiều cơ hội việc làm cho phụ nữ và trẻ em gái trong các lĩnh vực công nghệ, kinh doanh trực tuyến và các ngành đòi hỏi kỹ năng số, giúp họ tiếp cận các mô hình kinh doanh mới và gia tăng thu nhập. Để đảm bảo phụ nữ và trẻ em gái tham gia bình đẳng và hưởng lợi từ quá trình này, cần có các chính sách hỗ trợ về giáo dục kỹ năng số, tạo môi trường số an toàn, giải quyết định kiến giới và lồng ghép bình đẳng giới trong các hoạch định chính sách số quốc gia.
Cơ hội vàng cho phụ nữ và trẻ em gái bứt phá
Chuyển đổi số được xem là “cơ hội vàng” để phụ nữ và trẻ em gái bứt phá trong học tập, việc làm và tham gia xã hội, nhưng không phải ai cũng an toàn. Trong bối cảnh toàn cầu, chuyển đổi số đang trở thành động lực quan trọng định hình lại cách thức vận hành của các lĩnh vực từ kinh tế, giáo dục, y tế đến quản trị xã hội. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra không ít thách thức đối với phụ nữ và trẻ em gái. Đó là khoảng cách giới trong tiếp cận công nghệ; nguy cơ bị bỏ lại phía sau do hạn chế về kỹ năng số; các rủi ro về quyền riêng tư, an toàn mạng và bạo lực giới trên nền tảng số, nguy cơ bị tổn thương trước bạo lực và xâm hại, cùng áp lực phải trang bị tri thức và kỹ năng số để thích ứng với những biến đổi nhanh chóng của thời đại.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Minh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, hiện nay, Đảng, Nhà nước đang thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Để phụ nữ và trẻ em gái không bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển, cần nhận diện đầy đủ hơn những cơ hội và thách thức đối với phụ nữ và trẻ em gái trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay; từ đó đề xuất các giải pháp chính sách cụ thể về đào tạo kỹ năng số cho phụ nữ, trẻ em gái; bảo đảm quyền tiếp cận bình đẳng của phụ nữ và trẻ em gái với các nguồn lực số; thúc đẩy trao quyền và phát huy tiềm năng của phụ nữ và trẻ em gái trong kỷ nguyên số…
Tại Việt Nam, với “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 03/6/2020 (Quyết định số 749/QĐ-TTg), đổi mới và công nghệ đã trở thành một ưu tiên của Chính phủ và các bộ, ngành trong những năm gần đây. Chuyển đổi số tác động sâu rộng, bao trùm lên tất cả các ngành, các lĩnh vực kinh tế - xã hội, góp phần tăng năng suất lao động, chuyển đổi mô hình hoạt động, kinh doanh theo hướng đổi mới sáng tạo, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia. Bên cạnh đó, đổi mới và công nghệ vẫn thường được coi là lĩnh vực mà nam giới có ưu thế. Những năm gần đây, phụ nữ đang từng bước tạo dựng những lợi thế nhất định trong công nghệ, với cơ hội việc làm rộng mở. Tuy nhiên, đa phần phụ nữ làm việc trong lĩnh vực công nghệ vẫn chủ yếu đảm nhiệm các vị trí khác như thử nghiệm, marketing, bán hàng, hành chính và nhân sự, hơn là các vai trò kỹ thuật như nhân viên phát triển phần mềm.
Nhiều phụ nữ vẫn chưa cởi mở khi dấn thân vào STEM
Phụ nữ chỉ chiếm 29% lực lượng lao động STEM và 52% lực lượng lao động có trình độ đại học. Số lượng phụ nữ giữ các vị trí trong hội đồng quản trị trong các ngành liên quan đến STEM vào năm 2020 là 19,2%, tăng 18,3% so với năm trước. Phụ nữ chỉ chiếm 3% trong số các CEO của ngành STEM. Có 29,3% các nhà nghiên cứu trên toàn thế giới là phụ nữ. Phụ nữ chiếm 8% số lượng tuyển sinh toàn cầu vào các khóa học sản xuất, xây dựng và kỹ thuật; chiếm 10,9% các công việc liên quan đến xây dựng.
Có nhiều lý do dẫn đến việc tỉ lệ phụ nữ làm việc trong lĩnh vực công nghệ và STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, và Toán học) này còn hạn chế, như: còn thiếu các chính sách và chương trình thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong lĩnh vực công nghệ. Phụ nữ và trẻ em gái vẫn đang “lỡ hẹn” với STEM vì định kiến giới và rào cản từ gia đình cũng như xã hội. Làm thế nào để phá bỏ rào cản và trao quyền cho phụ nữ một cách toàn diện cũng là thách thức đối với nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam hiện nay.
Cũng theo các chuyên gia, để nữ giới nắm bắt cơ hội nghề nghiệp tốt hơn trong quá trình chuyển đổi số, giáo dục STEM dành cho phái nữ cũng cần được chú trọng, nhằm mở ra cơ hội phát triển kỹ năng khoa học và công nghệ, góp phần thu hẹp khoảng cách giới trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo.
Ths Hà Thị Minh Khương, Viện Nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới cho rằng, phụ nữ và trẻ em gái là nguồn nhân lực quan trọng, song sự hiện diện của phụ nữ trong lĩnh vực này hiện chưa phản ánh đúng vai trò, tiềm năng của họ. Theo nghiên cứu của Mạng lưới doanh nghiệp Việt Nam hỗ trợ phát triển quyền năng phụ nữ, tỷ lệ phụ nữ nhà sáng lập các công ty ngành KH&CN chiếm 7% và kết quả kinh doanh của những doanh nghiệp do nữ lãnh đạo rất hiệu quả với doanh thu hơn 12% và với số vốn ít hơn lên tới 33%. Việc đa dạng đội ngũ lao động có cả nam và nữ góp phần tăng tính sáng tạo trong sản phẩm của doanh nghiệp từ 26% đến 42%. “Có thể khẳng định rằng, sự tham gia của phụ nữ trong lĩnh vực KH&CN đặc biệt là các ngành học STEM, nó không chỉ quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội mà còn mở ra cơ hội nghề nghiệp bền vững, có thể coi đây ―lợi ích kép: vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vừa nâng cao vị thế của phụ nữ trong xã hội. Điều này không chỉ là vấn đề bình đẳng giới mà còn là chìa khóa để tối ưu hóa nguồn lực quốc gia”, Ths Khương nói.
Để rút ngắn khoảng cách giới trong lĩnh vực khoa học công nghệ, Ths Khương khuyến nghị: Cần nâng cao nhận thức và thay đổi định kiến giới trong định hướng nghề nghiệp, việc làm trong lĩnh vực khoa học và công nghệ thông qua tuyên truyền, giáo dục về bình đẳng giới, nâng cao nhận thức của cả nam và nữ về vai trò và tiềm năng của phụ nữ trong lĩnh vực này.
Thúc đẩy việc làm cho lao động nữ
Việt Nam có khoảng 50.000 doanh nghiệp kinh doanh các sản phẩm, dịch vụ liên quan đến công nghệ số, công nghệ thông tin với doanh thu hàng trăm tỷ đô la Mỹ. Ngành công nghệ số, công nghệ thông tin tạo ra khoảng 1,5 triệu việc làm. Sự phát triển về công nghệ mở ra nhiều cơ hội cho mọi người, trong đó có phụ nữ. Do đó, trong bối cảnh hiện nay, phụ nữ nên chủ động học tập, nâng cao các kỹ năng để chủ động sử dụng các dịch vụ số, bắt đầu từ những nội dung gần gũi như nâng cao kỹ năng sử dụng mạng xã hội: Zalo, Facebook, TikTok... để tham gia tương tác, chọn lọc các mối quan hệ phù hợp, chủ động trong các mối quan hệ. Cùng với đó, phải học cách sử dụng các phần mềm dịch vụ công, VNelD, E-tax, App ngân hàng, các app chuyên ngành... một cách hiệu quả, đồng thời, tích cực tham gia các khóa đào tạo về Social Media Marketing Foundation; Digital Marketing Foundation. Việc thành lập nhóm hỗ trợ phụ nữ về sử dụng số, huy động các chuyên gia hỗ trợ, cung cấp thông tin cho phụ nữ cũng là việc cần làm.
ThS. Phạm Thị Thu Huyền - Viện nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới cho biết, vấn đề bảo vệ quyền lợi và thúc đẩy việc làm của lao động nữ tại Việt Nam đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức và cộng đồng xã hội. Các chính sách pháp luật cần phải được rà soát, sửa đổi phù hợp với hình thức lao động linh hoạt, hình thức làm việc từ xa và môi trường số để đảm bảo quyền lợi chính đáng cho lao động nữ. Đồng thời, tăng cường công tác đào tạo kỹ năng số, nâng cao nhận thức về bình đẳng giới và khả năng tiếp cận các dịch vụ pháp lý trực tuyến để giảm thiểu khoảng cách về cơ hội việc làm và bảo vệ nhóm lao động yếu thế…
“Để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi và thúc đẩy việc làm của lao động nữ trong bối cảnh chuyển đổi số, cần đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao kỹ năng số cho lao động nữ; thúc đẩy các chính sách bình đẳng giới và hỗ trợ đặc thù cho nhóm lao động nữ yếu thế; tăng cường hợp tác liên ngành, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội, doanh nghiệp liên quan đến lĩnh vực lao động và bình đẳng giới”, Ths Thu Huyền cho biết.
