Đột quỵ và sa sút trí tuệ ở người trẻ
(PNTĐ) - Đột quỵ não và sa sút trí tuệ tưởng chừng là hai căn bệnh từng gắn liền với tuổi “xế chiều”, nay ngày càng xuất hiện ở người trung niên, thậm chí người trẻ. Các chuyên gia cảnh báo, đây là “gánh nặng kép” mới của xã hội hiện đại, khi áp lực cuộc sống, lối sống thiếu khoa học và tâm lý căng thẳng đang khiến thế hệ năng động nhất trở thành nạn nhân.
Thống kê cho thấy những năm gần đây, tỷ lệ đột quỵ ở người dưới 50 tuổi tăng nhanh chưa từng có. “Nếu trước kia, chúng tôi chủ yếu điều trị bệnh nhân trên 60 tuổi thì nay không hiếm ca chỉ mới ngoài 30, thậm chí 20 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu đến từ áp lực công việc, stress kéo dài, chế độ ăn uống bất hợp lý và việc lười vận động” - PGS.TS.BSCKII Tô Văn Hải - Chủ tịch Hội Nội khoa TP Hà Nội thông tin.
Trong y khoa, đột quỵ não (tai biến mạch máu não) gồm hai thể chính: Nhồi máu não, chiếm khoảng 80 - 85%, và xuất huyết não, chiếm khoảng 15%. Dù khác cơ chế, cả hai đều là tình trạng cấp tính, tiến triển cực nhanh, có thể cướp đi tính mạng người bệnh chỉ trong vài phút nếu không được cấp cứu kịp thời. Nhờ những tiến bộ trong điều trị, tỷ lệ tử vong đã giảm đáng kể, song khoảng 60% bệnh nhân sống sót vẫn chịu di chứng lâu dài như liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ, suy giảm trí nhớ, thậm chí mất khả năng tự chăm sóc bản thân.
Đáng lo hơn, sa sút trí tuệ đang trở thành “hậu quả âm thầm” sau mỗi cơn đột quỵ. PGS.TS Tô Văn Hải cho biết, tổn thương não do thiếu máu hoặc xuất huyết khiến nhiều bệnh nhân rơi vào tình trạng giảm trí nhớ, lú lẫn, thay đổi hành vi. Quá trình hồi phục có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí nhiều năm. Đột quỵ không chỉ là một biến cố y học cấp tính. Nó mở ra giai đoạn suy thoái nhận thức, nơi người bệnh dần đánh mất trí nhớ, khả năng tư duy và cả bản sắc cá nhân.
Không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân, hệ lụy của “gánh nặng kép” này lan sang cả gia đình và xã hội. Một người trẻ bị sa sút trí tuệ sớm đồng nghĩa với mất khả năng lao động, tạo gánh nặng chăm sóc, chi phí điều trị kéo dài và tổn thất năng suất xã hội. Đây là điều từng hiếm thấy trong thống kê y học, nhưng nay đang trở nên phổ biến.
Theo các bác sĩ chuyên khoa, “chìa khóa vàng” trong điều trị đột quỵ chính là phát hiện sớm và cấp cứu kịp thời. Tuy nhiên, ở Việt Nam, đa số bệnh nhân vẫn đến viện muộn, bỏ lỡ “thời gian vàng” (khoảng 3 đến 6 giờ đầu sau khi khởi phát), thời điểm mà can thiệp y học có thể cứu vùng não đang tổn thương.
PGS.TS.BSCKII Tô Văn Hải cho biết thêm: Khoảng 40% trường hợp nhồi máu não được phát hiện sớm, trong khi phần lớn còn lại đến viện quá muộn do chủ quan hoặc nhầm lẫn triệu chứng với mệt mỏi, cảm cúm, hay rối loạn tiền đình. Ông nhấn mạnh, chỉ cần nhận biết sớm các dấu hiệu như nói ngọng, yếu nửa người, lú lẫn, hoặc nuốt sặc đột ngột, người thân cần ngay lập tức gọi cấp cứu và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Mỗi phút trôi qua là hàng triệu tế bào não chết đi. Càng chậm trễ, cơ hội hồi phục càng mong manh.
Để phòng ngừa, các chuyên gia cũng khuyến nghị người dân cần bắt đầu điều chỉnh từ lối sống hàng ngày. Kiểm soát huyết áp, mỡ máu và đường huyết là yếu tố nền tảng; đồng thời cần duy trì vận động thể lực ít nhất 150 phút mỗi tuần, ăn uống cân đối, hạn chế muối, rượu bia, thuốc lá. Song song đó, hoạt động trí tuệ như đọc sách, học ngoại ngữ, giao tiếp xã hội được chứng minh giúp tăng khả năng dự trữ nhận thức, làm chậm quá trình thoái hóa não.
Đặc biệt, với những người có tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, bệnh tim mạch hoặc béo phì, việc khám sức khỏe định kỳ là bắt buộc để phát hiện sớm nguy cơ và điều trị kịp thời. Phòng bệnh luôn là chiến lược bền vững nhất. Một chế độ sinh hoạt khoa học và tinh thần tích cực không chỉ giúp bảo vệ tim mạch mà còn là hàng rào vững chắc ngăn ngừa đột quỵ và sa sút trí tuệ.
