Nhặt được tài sản không rõ chủ sở hữu có được sử dụng?

Câu hỏi

Cháu có nhặt được một chiếc túi, trong đó có tiền, nhẫn vàng và một số đồ dùng cá nhân. Tuy nhiên, không hề có thông tin gì của người chủ sở hữu. Cháu đã đăng lên facebook của mình và vài hội nhóm, nhưng đã hơn một tháng không thấy ai liên hệ để nhận lại. Xin hỏi Báo PNTĐ, liệu cháu có được sử dụng số tài sản nhặt được nêu trên hay không?

Ngô Thị Hảo (Gia Lâm, Hà Nội)

Trả lời
Quyền sở hữu được xác lập đối với tài sản trong các trường hợp quy định tại Điều 221 Bộ luật Dân sự năm 2015, bao gồm:

“1. Do lao động, do hoạt động sản xuất, kinh doanh hợp pháp, do hoạt động sáng tạo ra đối tượng quyền sở hữu trí tuệ.

2. Được chuyển quyền sở hữu theo thỏa thuận hoặc theo bản án, quyết định của Tòa án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác.

3. Thu hoa lợi, lợi tức.

4. Tạo thành tài sản mới do sáp nhập, trộn lẫn, chế biến.

5. Được thừa kế.

6. Chiếm hữu trong các điều kiện do pháp luật quy định đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu; tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm được tìm thấy; tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên; gia súc, gia cầm bị thất lạc, vật nuôi dưới nước di chuyển tự nhiên.

7. Chiếm hữu, được lợi về tài sản theo quy định tại Điều 236 của Bộ luật này.

8. Trường hợp khác do luật quy định”.

Theo đó, một trong những căn cứ để xác lập quyền sở hữu là người chiếm hữu trong các điều kiện do pháp luật quy định đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu.

Bạn nhặt được chiếc túi, trong đó có tiền, điện thoại và một số đồ dùng cá nhân, đồng thời, bạn cũng đã đăng lên facebook của mình và vài hội nhóm tìm chủ sở hữu, nhưng chưa có ai liên hệ để nhận lại. Điều đó không đồng nghĩa với việc số tài sản này ngay lập tức được xác định là tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu theo quy định của pháp luật dân sự. Bởi vì, theo khoản 1 Điều 230 của Bộ luật này, “người phát hiện tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên mà biết được địa chỉ của người đánh rơi hoặc bỏ quên thì phải thông báo hoặc trả lại tài sản cho người đó; nếu không biết địa chỉ của người đánh rơi hoặc bỏ quên thì phải thông báo hoặc giao nộp cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất để thông báo công khai cho chủ sở hữu biết mà nhận lại.

Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã đã nhận tài sản phải thông báo cho người đã giao nộp về kết quả xác định chủ sở hữu”.

Khoản 2 của Điều này quy định sau 1 năm, kể từ ngày thông báo công khai về tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên mà không xác định được chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu không đến nhận thì quyền sở hữu đối với tài sản này được xác định như sau:

“a) Trường hợp tài sản bị đánh rơi, bỏ quên có giá trị nhỏ hơn hoặc bằng mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì người nhặt được được xác lập quyền sở hữu đối với tài sản đó theo quy định của Bộ luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan; trường hợp tài sản có giá trị lớn hơn mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì sau khi trừ chi phí bảo quản, người nhặt được được hưởng giá trị bằng mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định và 50% giá trị của phần vượt quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định, phần giá trị còn lại thuộc về Nhà nước;

b) Trường hợp tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên là tài sản thuộc di tích lịch sử - văn hóa theo quy định của Luật Di sản văn hóa thì tài sản đó thuộc về Nhà nước; người nhặt được tài sản được hưởng một khoản tiền thưởng theo quy định của pháp luật”.
Căn cứ quy định nêu trên, chỉ đến khi hết thời hạn 1 năm kể từ ngày UBND hoặc công an xã, phường, thị trấn thông báo công khai về tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên mà không xác định được chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu không đến nhận thì quyền sở hữu đối với tài sản này, tùy theo giá trị tài sản bạn mới được xác lập quyền sở hữu như trên.

Việc thông báo, giao nộp cho UBND hoặc công an xã, phường, thị trấn là trách nhiệm bắt buộc của người nhặt được tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên. Nếu chiếm giữ luôn là chiếm hữu tài sản của người khác không có căn cứ phát luật, phải thực hiện nghĩa vụ hoàn trả được quy định tại Điều 579 của Bộ luật này. Đó là:

“1. Người chiếm hữu, người sử dụng tài sản của người khác mà không có căn cứ pháp luật thì phải hoàn trả cho chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản đó; nếu không tìm được chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản thì phải giao cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trừ trường hợp quy định tại Điều 236 của Bộ luật này.

2. Người được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật làm cho người khác bị thiệt hại thì phải hoàn trả khoản lợi đó cho người bị thiệt hại, trừ trường hợp quy định tại Điều 236 của Bộ luật này”.

Bên cạnh đó, tùy vào giá trị tài sản, người này còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội Chiếm giữ trái phép tài sản được quy định tại Điều 176 Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi bổ sung năm 2017) như sau:     

“1. Người nào cố tình không trả lại cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp hoặc không giao nộp cho cơ quan có trách nhiệm tài sản trị giá từ 10.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc dưới 10.000.000 đồng nhưng tài sản là di vật, cổ vật bị giao nhầm hoặc do mình tìm được, bắt được, sau khi chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp hoặc cơ quan có trách nhiệm yêu cầu được nhận lại tài sản đó theo quy định của pháp luật, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.

2. Phạm tội chiếm giữ tài sản trị giá 200.000.000 đồng trở lên hoặc bảo vật quốc gia, thì bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm”.

Tóm lại, trước tiên bạn có nghĩa vụ giao nộp số tài sản nhặt được cho UBND hoặc công an xã, phường, thị trấn nơi gần nhất để thông báo công khai cho chủ sở hữu biết mà nhận lại. Sau thời hạn 1 năm kể từ ngày UBND hoặc công an xã, phường, thị trấn thông báo công khai mà không xác định được chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu không đến nhận thì bạn mới được xác lập quyền sở hữu, tùy theo giá trị tài sản theo quy định nêu trên.