Phụ nữ thời đại mới: Không chỉ “tham gia”, mà còn “dẫn dắt”
(PNTĐ) - Những năm gần đây, bình đẳng giới đã chuyển mình từ một khẩu hiệu mang tính tuyên truyền sang những thay đổi có thể cảm nhận trong đời sống thường ngày. Từ công sở đến trường học, từ khu công nghiệp đến những gia đình trẻ, phụ nữ đã có nhiều cơ hội để sống đúng với khả năng của mình. Nhưng hành trình ấy chưa bao giờ họ phải một mình. Bởi vai trò của người đàn ông, những người chồng, người cha, đồng nghiệp đang ngày càng trở nên rõ nét, như một phần không thể thiếu để tạo nên bức tranh bình đẳng giới bền vững.
Bình đẳng giới: Có tiến bộ nhưng vẫn còn nhiều khoảng trống
Nói về bình đẳng giới, nhiều người thường nghĩ đến những thành tựu của phụ nữ: Họ đi học nhiều hơn, tham gia lao động nhiều hơn, xuất hiện trong các vị trí quản lý nhiều hơn. Nhưng thực tế, bình đẳng giới không chỉ xoay quanh phụ nữ; nó là sự thay đổi tư duy của cả hai phía, đặc biệt là nam giới.
Nếu cách đây vài chục năm, hình ảnh người phụ nữ có vị trí ở công sở còn ít nhiều xa lạ thì nay, điều đó đã trở nên quen thuộc. Nhiều ngành nghề trước đây chủ yếu do nam giới nắm giữ nay chứng kiến sự tham gia mạnh mẽ của phụ nữ: Công nghệ thông tin, tài chính, kỹ thuật… Trên đường phố, trong bệnh viện, các cơ quan Nhà nước hay doanh nghiệp tư nhân, phụ nữ xuất hiện với nhiều vai trò khác nhau, tự tin và rõ ràng hơn trong lựa chọn nghề nghiệp.
Đặc biệt, quá trình chuyển đổi số cũng mở ra nhiều cơ hội mới. Nhiều lao động nữ sau khi nghỉ sinh, thay vì bị gián đoạn nghề nghiệp, đã chuyển sang kinh doanh trực tuyến, học một kỹ năng mới, làm việc từ xa. Tất cả tạo nên một chuyển động xã hội khá rõ: Phụ nữ có thêm không gian để trưởng thành, phát triển, kiếm thu nhập và làm chủ cuộc đời.
Phát biểu tại Lễ Phát động Tháng hành động vì Bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới năm 2025, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thị Hà nhấn mạnh: Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định công tác bình đẳng giới là nhiệm vụ chính trị quan trọng. Việt Nam tự hào là một trong những quốc gia đi đầu trong khu vực về thu hẹp khoảng cách giới.
Theo Báo cáo về chỉ số bình đẳng giới và quản trị của Diễn đàn quản trị toàn cầu, năm 2024, Việt Nam đứng thứ 39/158 quốc gia, tăng 32 bậc so với năm 2022. Tỷ lệ phụ nữ tham gia Quốc hội đạt 30,26% cao hơn mức trung bình của thế giới và khu vực; tỷ lệ nữ tham gia lãnh đạo, quản lý ở các cấp tăng lên hằng năm, thể hiện tiếng nói và vai trò ra quyết định của phụ nữ; đóng góp quan trọng vào nền kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực khởi nghiệp và kinh tế số. Ngày càng nhiều gương mặt nữ doanh nhân, nữ giám đốc điều hành tiêu biểu của Việt Nam được các diễn đàn kinh tế thế giới ghi nhận và tôn vinh. Trong lĩnh vực giáo dục và y tế, khoảng cách giới đã được thu hẹp đáng kể. Bình đẳng giới và tăng quyền năng cho phụ nữ là 1 trong 3 mục tiêu Việt Nam đã đạt được trong 8 mục tiêu phát triển thiên niên kỷ.
5 năm qua, công tác lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng văn bản pháp luật và chính sách đã được nghiêm túc thực hiện nhằm xóa bỏ những quy định mang tính chất phân biệt đối xử đối với phụ nữ và nam giới; Bộ Luật lao động 2019, Luật phòng chống bạo lực gia đình 2022, Luật Bảo hiểm Xã hội năm 2024 và nhiều văn bản pháp luật khác đã có những quy định mới nhằm đảm bảo quyền của phụ nữ và thúc đẩy bình đẳng giới, phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới, bạo lực gia đình. Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021-2030 được ban hành với nhiều mục tiêu, chỉ tiêu và giải pháp nhằm thu hẹp khoảng cách giới, tạo điều kiện, cơ hội để phụ nữ và nam giới tham gia, thụ hưởng bình đẳng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước. Bên cạnh đó, các chương trình về phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới; Truyền thông thúc đẩy bình đẳng giới; Tăng cường sự tham gia bình đẳng của phụ nữ trong các vị trí lãnh đạo và quản lý ở các cấp hoạch định chính sách đã được Chính phủ ban hành và triển khai trên toàn quốc.
Dẫu vậy, tiến trình bình đẳng giới vẫn còn tồn tại những rào cản không dễ vượt qua. Không ít phụ nữ vẫn phải gánh phần lớn việc nhà, dù họ cũng đi làm như chồng. Điều đáng nói là nhiều người đàn ông hiện đại đã và đang thay đổi, nhưng không phải ở đâu cũng có sự thay đổi ấy. Ngoài ra, dù số lượng phụ nữ trong lực lượng lao động tăng, nhưng để đạt đến vị trí lãnh đạo, phụ nữ vẫn gặp nhiều áp lực hơn. Một phần vì kỳ vọng xã hội, phần nữa vì bản thân phụ nữ đôi khi tự giới hạn mình, sợ ảnh hưởng đến gia đình. Đây cũng là điểm cần thay đổi, nhưng không phải bằng cách thúc ép phụ nữ “phải vươn lên”, mà bằng việc tạo điều kiện để họ thực sự có thể cân bằng, sự hỗ trợ từ bạn đời là yếu tố quan trọng nhất.
Không chỉ vậy, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và chuyển đổi số cũng để lại những mặt trái như: Vấn đề định kiến, khuôn mẫu giới, các bạo lực giới mới trên không gian mạng như lừa đảo, dụ dỗ, quấy rối bằng ngôn từ xúc phạm hoặc gửi các hình ảnh, video có nội dung nhạy cảm, tống tiền, bắt nạt, bắt cóc trực truyến,… Tình trạng này diễn ra tinh vi và khó kiểm soát hơn tạo nên những bất ổn mới trong xã hội, trong đó phụ nữ và trẻ em gái vẫn là những nạn nhân chính.
Khi phụ nữ chủ động lựa chọn
Những phụ nữ trẻ ngày nay không còn sống theo khuôn mẫu “phải thế này - phải thế kia”. Họ dám thay đổi công việc khi cảm thấy bế tắc, dám đặt ra ranh giới cảm xúc, dám nói về khó khăn tài chính hay áp lực tinh thần. Điều này khiến khái niệm “bình đẳng giới” bớt tính lý thuyết và trở thành câu chuyện đời sống: phụ nữ tự tin hơn, rõ ràng hơn, chủ động hơn.
Nhiều thay đổi tích cực trong bình đẳng giới có được là nhờ sự tham gia của nam giới. Một người chồng sẵn sàng san sẻ việc nhà, một người cha dành thời gian chơi cùng con, một người quản lý nam tôn trọng năng lực của nhân viên nữ, tất cả tạo nên nền tảng bình đẳng thật sự.
Trong một doanh nghiệp công nghệ tại Hà Nội, chị Thanh Huế, 32 tuổi, từng định nghỉ việc sau khi sinh con đầu lòng vì khối lượng công việc quá lớn. Nhưng chính chồng chị là người nói: “Em cứ đi làm, còn việc nhà anh sẽ cùng xoay xở”. Ba tháng sau, chị trở lại công ty, tiếp tục phát triển sự nghiệp. Giờ đây chị là quản lý nhóm, còn người chồng vẫn duy trì thói quen phụ trách việc nhà vào buổi tối. Việc nhà đôi lúc có thể vẫn còn lu bu, mỗi buổi sáng vẫn còn vội vàng, thúc giục nhau cho con ăn, cho con đi học... nhưng điều quan trọng là họ giữ được sự phối hợp, hỗ trợ lẫn nhau và đó mới là điều tạo nên sự bình đẳng.
Theo các chuyên gia, muốn bình đẳng giới bền vững, không chỉ cần các chương trình dành cho phụ nữ mà phải thay đổi cách giáo dục về vai trò giới. Khi con trai được dạy rằng nấu ăn không phải là việc của “con gái”, khi con gái được dạy rằng việc sửa đồ không phải là việc của “con trai”, xã hội sẽ tự nhiên cân bằng hơn. Truyền thông cũng cần thay đổi: Thay vì những khẩu hiệu mang tính áp đặt, hãy kể nhiều hơn các câu chuyện đời thường, nơi đàn ông và phụ nữ cùng chia sẻ.
Nhiều mô hình hiện nay, như câu lạc bộ gia đình trẻ, chương trình đào tạo kỹ năng mềm, lớp học chuyển đổi số cho phụ nữ… đều cần sự đồng hành của nam giới. Ở Hà Nội, nhiều lãnh đạo là nam giới ở các phường, xã là các hội viên danh dự của Hội LHPN. Sự tham gia ấy cho thấy bình đẳng giới đã giúp thay đổi cách nghĩ của cả nam giới và phụ nữ, để có bình đẳng thực chất chứ không chỉ tồn tại trên giấy tờ.
