Ru con sau trận lụt

Cha ru con ngủ nhà vắng trưa nay
Mặt trời trên cao, gió trong đám lá
Sách vở trên bàn, quần áo trên dây
Lụt ngấm phù sa trên cành cây mít
Con ong trở về ngơ ngác ong bay.

Con ngủ trong tay cha bồng cha bế
Một mái nhà ta ở giữa bao nhà
Cây lúa chưa trồng, cây rau chưa tốt
Trận lụt đi qua làng như giặc đốt
Cha hát ru con xanh hỡi, xanh hời.

Con ngủ con chơi mong con chóng lớn
Đồng đất quê ta lũ lụt qua rồi
Con đê qua làng con đê đi mãi
Cha hát ru con điệu hát bao đời
Điệu hát chở che như con đê rộng
Hạt phù sa nhỏ, hạt phù sa ơi!

Cha hát ru con, ru vườn ru ngõ
Đất có màu xanh nuôi làng nuôi xóm
Cha hát nuôi con khúc hát bây giờ
Vôi chát, gừng cay, giọt mồ hôi mặn
Câu hát nuôi người xanh đậm, xanh mơ

Con ngủ bình yên, hồn nhiên mà lớn
Con nhện giữa trời – kìa, nó chăng tơ…
                                                 24/11/1978
                                     Vũ Quần Phương

Minh họa sưu tầm

LỜI BÌNH

"Ru con sau trận lụt" là sáng tác hay trong gia tài thơ ca phong phú của nhà thơ lớn Vũ Quần Phương. Bài thơ là khúc hát từ trái tim chan chứa yêu thương của người cha dành cho đứa con thơ, nhất là trong hoàn cảnh lũ lụt trải qua.

Thuỷ - hỏa - đạo - tặc là các mối nguy hiểm lớn luôn đe dọa cuộc sống, có khi cướp đi tính mạng của con người. Trong đó thuỷ - nước là mối nguy hàng đầu. Ở thời điểm bài thơ ra đời năm 1978, khoa học dự báo thời tiết chưa phát triển, con người lệ thuộc rất nhiều vào thiên nhiên. Sau những ngày lũ lụt, mọi thứ giờ đây tan tác, "Trận lụt đi qua làng như giặc đốt/ Cây lúa chưa trồng cây rau chưa tốt ", "Một mái nhà ta ở giữa bao nhà", con người không thể khoanh tay đứng nhìn, như một danh nhân đã nói: “Sau mùa màng thất bát lại càng phải gieo hạt”, gia đình chủ thể trữ tình cùng người dân nơi đây đã nhanh chóng bắt tay vào khắc phục hậu quả sau lũ. Người mẹ có lẽ bận việc cấy trồng ngoài ruộng nên cha ở nhà chăm con, "cha bồng cha bế" hát ru con ngủ.

Điều này là khác thường khiến người đọc cảm động: "Cha ru con ngủ nhà vắng trưa nay/ Mặt trời trên cao, gió trong đám lá/ Sách vở trên bàn, quần áo trên dây/ Lụt ngấm phù sa trên cành cây mít/ Con ong trở về ngơ ngác ong bay". Quang cảnh nhà, vườn tược xóm làng lúc này thật tiêu điều, ong về tổ cũng "ngơ ngác" bay đi vì cảnh quan khác lạ. Mọi thứ dụng cụ sách vở, quần áo…được sắp xếp, phơi khô cuộc sống được tiếp diễn. Trong bài, rất ấn tượng là đoạn: "Cha hát ru con xanh hỡi, xanh hời/ Con ngủ con chơi mong con chóng lớn/ Đồng đất quê ta lũ lụt qua rồi/ Con đê qua làng con đê đi mãi/ Cha hát ru con điệu hát bao đời...”. Hát ru với giai điệu du dương, êm đềm có tác dụng kỳ diệu, đem lại sự yên bình trong trái tim bé, đưa con vào giấc ngủ say nồng. Điệp ngữ: "Cha hát ru con" thiết tha, trìu mến khơi gợi sự thấu cảm của người nghe. Không những thế, hát ru còn đưa trẻ vào thế giới của âm nhạc, của suối nguồn yêu thương không bao giờ cạn, có ý nghĩa giáo dục vi diệu. Qua điệp ngữ: cha hát ru con và những hình ảnh "ru con xanh hỡi, xanh hời", con đê, hạt phù sa, người cha muốn gửi gắm tới bản sao huyết thống của mình ân nghĩa mẹ cha sâu nặng, tình yêu làng xóm quê hương thật tự nhiên. Đó là những bài học đạo lý làm người ai cũng cần mang theo đến hết cuộc đời. Nhờ nghệ thuật nhân hoá, nhà thơ biến ngõ xóm, vườn cây và đất quê như cũng có hồn, nơi đó: "Vôi chát, gừng cay, giọt mồ hôi mặn”.

Ở nửa sau của bài, thi sĩ đã rất sáng tạo tiếp thu ý thơ dân gian, hoán cải trong cách biểu đạt mới rất thú vị. Bao hy vọng, tin yêu, người cha đã gửi tới đứa con qua câu thơ kết bài dung dị mà hàm chứa triết lý sống lạc quan: "Con ngủ bình yên, hồn nhiên mà lớn”. Bài thơ có tuổi đời gần nửa thế kỷ, ngày nay đọc lại càng thêm trân quý, nhất là ở thời điểm bão lụt, sạt lở đất khủng khiếp diễn ra ở miền Trung năm 2020 vừa qua. Đúng như một danh nhân từng nói: “Sau mùa màng thất bát lại càng phải gieo hạt”, tuy lũ lụt vừa tràn qua nhưng cha mẹ cũng như tất cả bà con vẫn tin ở tương lai, vượt qua mọi thử thách, và khi đó càng vững tin và hạnh phúc hơn trong cuộc sống.

THÁI DŨNG