THĂM BỐ NGÀY MƯA
Lối cỏ mờ chân bước
Con về đây bố ơi
Bố nằm ngoài bãi vắng
Nơi gập ghềnh mây trôi
Bố đi xa mười năm
Tóc con giờ đã bạc
Cây cỏ nơi bố nằm
Mười năm không đổi khác
Mười năm cỏ nở hoa
Run run trong gió bấc
Thương bố tàn bông này
Lại thắp lên bông khác
Mưa dột từ năm trước
Mưa dột về năm sau
Bố nằm nơi đầu gió
Cỏ có che nổi đâu
Con về quỳ xuống cỏ
Vập tiếng vào mưa rơi
Mưa cũng thành tiếng nấc
Thắp trong chiều bố ơi
Rồi con lại xa quê
Lang thang ngoài sương gió
Bố nằm đây một mình
Dõi con từng lối nhỏ
Mưa lạnh vào đời con
Đừng lạnh vào nấm cỏ
Ôi nấm cỏ quê hương
Bố tôi nằm ở đó.
Bình Nguyên
Ảnh minh họa
Đối với người Việt, tiết Thanh minh là dịp con cháu hướng về nguồn cội, ông cha. Vào dịp 3/3 âm lịch hàng năm, con cháu đi xa sẽ cố gắng về với gia đình để tảo mộ. Tại lễ tảo mộ, công việc chính là sửa sang lại phần mộ của ông bà, cha mẹ; mang cuốc, xẻng đắp lại nấm mồ cho đầy đặn, làm sạch những bụi cỏ, rác xung quanh, sau đó thắp những nén hương thơm để tỏ thành tâm tưởng nhớ, tri ân với người đã khuất, đặc biệt là với đấng sinh thành.
Tiết thanh minh đến gần, nhiều người đọc rất xúc động khi đọc bài thơ "Thăm bố ngày mưa" của tác giả Bình Nguyên. Thi phẩm là tiếng lòng tha thiết yêu thương của đứa con về thăm cha, người đã đi xa nhiều năm, đang an nghỉ trên đất quê hương.
Tác giả chọn thể ngũ ngôn kể về chuyến thăm bố là rất hợp. Đó là một buổi chiều mưa: "Lối cỏ mờ chân bước/ Con về đây bố ơi/ Bố nằm ngoài bãi vắng/ Nơi gập ghềnh mây trôi". Lời thơ dung dị, trìu mến như những lời con thủ thỉ tâm sự cùng cha. Không gian và cảnh vật thiên nhiên nơi bố nằm được tái hiện chân thực và cảm động. Nghệ thuật đảo ngữ trong câu "Nơi gập ghềnh mây trôi" góp phần nhấn mạnh sự xa xôi cách trở của hai thế giới âm – dương giữa bố và con. Thời gian trôi thật nhanh, mới đấy mà bố đi đã tròn mười năm rồi. Điệp ngữ "mười năm" (ba lần) nhấn mạnh nỗi nhớ niềm thương, thiếu vắng hơi ấm và sự quan tâm của bố. Bản thân chủ thể trữ tình cũng không còn trẻ nữa "Tóc con giờ đã bạc" nhưng tình thương nhớ bố chẳng lúc nào nguôi.
Với trái tim đong đầy thương cảm, thi sĩ hòa nhập hồn mình cùng cây cỏ nơi bố nằm: "Mười năm cỏ nở hoa/ Run run trong gió bấc/ Thương bố tàn bông này/ Lại thắp lên bông khác". Nghệ thuật nhân hóa khiến cỏ cây cũng mang tình cảm con người, cũng "run run" vì nhớ tiếc và xúc động. Thương bố, cỏ nở hoa lan toả hương thơm với người nằm dưới mộ. Hoa tàn bông này cỏ lại nở luôn bông khác như một sự tiếp nối liên tục và bất diệt. Trong bài, cảm động nhất là những câu: "Con về quỳ xuống cỏ/ Vập tiếng vào mưa rơi/ Mưa cũng thành tiếng nấc/ Thắp trong chiều bố ơi". Động từ "vập" rất ấn tượng, gợi tả sự va đập đột ngột vào vật cứng, trong khi ở đây lại là "mưa", nỗi nhớ thương vì thế được nhấn mạnh như một sự giật mình. Đâu chỉ cây cỏ, cả mưa như cũng nấc nghẹn, đồng cảm với người con nỗi xót thương cha nghẹn ngào giữa buổi chiều lạnh.
Sau chuyến về thăm mộ bố, người con lại xa quê, xa bố ra đi "Lang thang ngoài sương gió" để bước tiếp hành trình cuộc sống. Chủ thể trữ tình mường tượng cảnh bố "nằm đây một mình", nhận sự cô đơn trống trải để con được ra đi thực hiện chí hướng riêng, nhưng cha lúc nào như cũng ở bên tiếp sức cho con đi hết cuộc đời. Thi phẩm kết thúc bằng những câu ướt đầm nước mắt: "Mưa lạnh vào đời con/ Đừng lạnh vào nấm cỏ/ Ôi nấm cỏ quê hương/ Bố tôi nằm ở đó". Người con muốn nhận hết sự ướt át, lạnh giá về mình, chỉ mong mưa lạnh đừng thấm vào nấm cỏ nơi bố nằm. Trong bài, các điệp từ: bố, con, cỏ, mưa cùng với các từ láy: gập ghềnh, cây cỏ, run run, lang thang khiến cho ý thơ thêm gợi cảm, sâu lắng. Tấm lòng thương cha thâm trầm, sâu nặng được gửi gắm qua ngôn ngữ thơ bình dị không chỉ nói lên tình cảm của riêng nhà thơ mà còn nói hộ tình cảm của nhiều người con khác đối với thân phụ của mình.
NGUYỄN THỊ THIỆN
