Trẻ em thời 4.0: Hơn cả người bạn, bố mẹ chính là tấm gương

Yêu thương không phải kiểm soát

Ngày nay, phụ huynh bận rộn với guồng quay của cuộc sống, khó mà ở bên chăm sóc và chỉ dạy con thường xuyên. Trẻ em cũng “xoay như chong chóng” với đời sống học đường, những hoạt động hòa nhập cùng bạn bè và cộng đồng. Không có thời gian, thiếu chia sẻ cộng với khoảng cách thế hệ cũng khiến cha mẹ không hiểu được mong muốn của con, điều này đã kéo dài hơn khoảng cách thế hệ trong gia đình.

Hơn thế nữa, thời đại 4.0, khi cha mẹ buộc phải chuyển mình, phải thay đổi, phải tiếp cận công nghệ mới thì tại sao các con không được hòa vào dòng chảy ấy? Nhưng quả thật, một mình phấn đấu thì đơn giản hơn rất nhiều với việc vừa phấn đấu, vừa đồng hành và theo sát con mình. Bởi thế mà 4.0 với những tiện ích không thể chối cãi nhưng cũng mang về đủ thứ bất lợi, thậm chí là áp lực lên mỗi gia đình.

Đã có không ít trường hợp thực tế được báo chí và mạng xã hội ghi nhận về việc các em nhỏ đang chịu tổn thương về mặt tinh thần và có những sang chấn trước cách nuôi dạy áp lực của cha mẹ. Các biện pháp cấm đoán, kiểm soát không những không hiệu quả mà đôi khi còn phản tác dụng, khi mà tâm trí trẻ em rất hiếu động và tò mò: Càng cấm đoán thì sẽ càng tìm cách “phạm luật”.

Khi được hỏi, “Ai cũng nói dạy con thời này khó, vì con chịu tác động của nhiều thông tin, mối quan hệ mở rộng không chỉ ở trường, xung quanh mà còn trên mạng. Điều này có đúng không?”, nhiều bà mẹ đã bày tỏ rằng đây thật sự là một cuộc chiến. Họ nói rằng, có 2 việc khó nhất khi dạy con, đó là khi con phản ứng lại bằng những lý lẽ - “có vẻ” rất xác đáng và mãnh liệt; và khi nói với con về giới tính.

Cả 2 vợ chồng đều là giáo viên, nhưng với chị Nga (phường Cổ Nhuế, quận Bắc Từ Liêm” – học sinh“khó bảo” nhất chính là 2 đứa con của mình. Vốn cứ nghĩ mình là giáo viên tiểu học thì sẽ có thừa kinh nghiệm dạy bảo các con, uốn nắn ngay khi còn bé, nhưng thực tế lại là điều chị không ngờ đến. Mọi thứ bắt đầu đảo lộn từ khi chị thấy tiền đóng mạng Internet nhà mình tăng vọt, gấp đến 3 lần. Ban đầu không tin, nhưng chỉ có lũ trẻ mới có thể làm thế, chị đã mắng các con một trận và cấm tiệt chúng lên mạng.

Không được, 2 con của chị - 1 lớn 1 bé đã “phản kháng” lại bằng đủ lý lẽ. Chúng nói rằng, chị đang xâm phạm quyền riêng tư, và mạng Internet có rất nhiều điều mới lạ để học hỏi, “mẹ chưa tìm hiểu kỹ xem chúng con làm gì mà đã trách mắng, con thấy không hề đúng tí nào!”, chị Nga kể lại lời con. Từ hôm đó, chị không bất ngờ về tiền mạng nữa, mà buộc mình phải kiểm lại những đổi thay của con là tốt hay xấu, bởi sự “chống đối” kia vẫn cho thấy cái nhìn tích cực, và chưa tới mức “hết thuốc chữa”.

Lớn hơn nữa, là nói chuyện về giới tính với con. Chị Mai (trú tại Hai Bà Trưng, Hà Nội) - một chủ quán cà phê có nhiều khách hàng là các bạn tuổi teen lui tới. Chị từng “hoảng” vì câu chuyện mà các con kể. Chưa nói tới nội dung, việc các con dùng những từ ngữ tục tĩu để kể với một giọng điệu sảng khoái, thoải mái đã khiến chị “rùng mình” và lo cho 2 đứa con của mình rằng ở một quán cà phê hay lớp học hay chỉ là tụ tập với nhóm bạn nào đó, chúng có như thế không?

Chị Mai tâm sự, hai vợ chồng chị vẫn còn “ngại ngùng”, chưa biết bắt đầu nói chuyện với con về giáo dục giới tính từ đâu. Họ có con trai học lớp 8 và con gái chuẩn bị vào lớp 6. “Ngày xưa, đó là tuổi còn ngây thơ và hồn nhiên lắm. Nhưng bây giờ thì khác. Tôi biết mình cần phải giáo dục con cái về vấn đề giới tính, về quan hệ tình dục lành mạnh và về việc phòng tránh thai hay các bệnh lây lan qua đường tình dục, nhưng không hiểu sao vẫn rất khó nói. Dù những vụ việc đau lòng về ấu dâm, hay để lại hậu quả về sức khỏe do không có kỹ năng, kiến thức về giới tính vẫn ngày ngày xảy ra và rất ám ảnh. Đây là thời đại mà cả nhà phải cùng hoàn thiện lẫn nhau, người mẹ phải đặt mình ở vị trí của con, cùng chơi với con, cùng học, cùng hoạt động với con... thì mới hiểu và chia sẻ cùng con được”, chị Mai nói.

Xã hội mới mở ra những cánh cửa tri thức mới. Việc đóng cánh cửa lại có lẽ không còn phù hợp để dạy dỗ và nuôi nấng con cái, giúp con cái phát triển đầy đủ về nhận thức và trí tuệ. “Yêu cho roi cho vọt” đã không còn là cách yêu thương đúng đắn trong thời đại mới. Phải chăng, bố mẹ phải chấp nhận “thỏa hiệp” vẽ đường cho hươu chạy mà hoang mang, lo lắng không biết con sẽ chạy thế nào?

Hiểu con thời 4.0 là “vẽ đường cho hươu chạy”… đúng!

Chuyên gia xã hội học, PGS.TS Trịnh Hòa Bình nhấn mạnh rằng: Yêu thương luôn đến từ việc thấu hiểu. Thay vì kiểm soát và cấm đoán, có lẽ thấu hiểu là cách tốt hơn: Hiểu con mong muốn gì, có ước mơ gì, có tiềm năng gì để đưa cho con những định hướng đúng đắn, phù hợp nhất.

Tuy nhiên, khoảng cách thế hệ, tâm sinh lý “ẩm ương” của trẻ khiến con cái ngại mở lòng chia sẻ với cha mẹ. Công việc bận rộn luôn khiến quỹ thời gian để trò chuyện với con của cha mẹ cũng hạn hẹp, vậy phải làm thế nào để hiểu được con?

Chia sẻ về những cái khó và cái lợi khi dạy con thời công nghệ, chuyên gia Nguyễn Thị Thu – dịch giả nhiều đầu sách về nuôi dạy con, cho rằng, thực chất phương pháp không có gì là mới. Bởi quan trọng nhất vẫn là sự làm gương của bố mẹ. “Ở thời nào, bố mẹ cũng phải làm gương cho các con. Chỉ là ở thời điểm hiện nay, con cái được tiếp xúc nhiều thông tin, và trong đó nguồn thông tin trên mạng khá thách thức cha mẹ. Vậy thì khi con xem gì trên mạng, mình cũng phải xem để hiểu, nếu không, cha mẹ với con mỗi người một thế giới”.
Chị lưu ý thêm, ”người mẹ nên đặt vai trò là người bạn để đồng hành, chia sẻ và lớn lên cùng con trong mọi hoàn cảnh.

Luôn khuyến khích, bao dung và tôn trọng con trong mọi vấn đề hơn là so sánh, chê trách hay áp đặt quyền của một người mẹ đối với đứa trẻ”. Chúng ta cứ nghĩ con không hiểu gì vì còn nhỏ nhưng thực ra các con hiểu hết, nên cứ trao đổi với con như một người lớn vậy. Làm cha mẹ cũng như đang trải nghiệm một khóa học. Phải cập nhật thường xuyên, ngoài việc chăm sóc thể chất, việc quan tâm chia sẻ kỹ năng trong cuộc sống rất quan trọng, tức là “vẽ cho hươu chạy đúng đường” đấy!

Đồng tình với quan điểm nêu gương của chị Thu, chuyên gia Trịnh Hòa Bình nói thêm: Nếu cha mẹ không làm được như điều mình nói, con sẽ thất vọng và hoài nghi. Ví dụ, khi bạn bảo con uống nước đừng vội vàng nhưng một lần đi về, bạn lại quá khát nước mà uống ừng ực. Con thấy và phản ứng, hỏi sao mẹ lại không uống từ tốn như đã dạy con. Điều đó cho thấy không phải con trẻ không để ý, ngược lại con rất quan sát.

“Chúng ta đang bước vào thế giới phẳng, nhưng không có nghĩa những giá trị truyền thống tốt đẹp về gia đình tự ngàn đời nay sẽ bị xóa nhòa, thay thế. Bởi khi bố mẹ làm tấm gương cho con, các con nhìn vào gương, rồi phản chiếu lại và bố mẹ tiếp nhận, thì mọi thứ sẽ được sáng tỏ. Điều quan trọng, là cha mẹ cần một “tinh thần thép”, ông kết luận.

MAI CHI