Vì không gian mạng an toàn, lành mạnh
(PNTĐ) - Tại Việt Nam, từ đầu năm 2025 đến nay, lực lượng Công an đã tiếp nhận và xử lý hơn 50 vụ bắt cóc trực tuyến - 100% nạn nhân từ 18-22 tuổi, 90% là nữ. Những con số này là lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự cần thiết của các hành động phối hợp và cam kết tập thể để bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trên không gian mạng.
Chiến dịch “Không một mình” tiếp cận tới 22 triệu học sinh toàn quốc
Vừa qua, chiến dịch “Không một mình” do Liên minh Niềm tin số đã được khởi xướng, dưới sự bảo trợ của Cơ quan phòng, chống ma túy và tội phạm Liên hợp quốc (UNODC), Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), Bộ Công an, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế và phối hợp tổ chức của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, UBND TP Hà Nội. Chiến dịch “Không một mình” được triển khai với quy mô toàn quốc, hướng tới 12 triệu thanh thiếu niên (12–24 tuổi), mở rộng tiếp cận tới 22 triệu học sinh, sinh viên và hàng triệu phụ huynh, giáo viên, những người được xem là “lá chắn đầu tiên” trong bảo vệ trẻ em khỏi hiểm họa mạng.
Thông qua chiến dịch, Liên minh Niềm tin số mong muốn mỗi người dân, mỗi gia đình, nhà trường, tổ chức, doanh nghiệp đều chung tay bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên, hướng tới xây dựng một cộng đồng gắn kết để không ai một mình trên hành trình xây dựng môi trường số an toàn. Chiến dịch đặt mục tiêu không chỉ cảnh báo nguy cơ, mà còn xây dựng văn hóa an toàn số, giúp trẻ em, phụ huynh và nhà trường có đủ kỹ năng để nhận diện, phòng ngừa và ứng phó với tội phạm mạng, để không ai, dù ở đâu, phải “một mình” trước hiểm họa công nghệ.
Các nhà trường trên địa bàn TP Hà Nội nhanh chóng triển khai các hoạt động nhằm hưởng ứng chiến dịch này. Tại trường THPT Phan Huy Chú - Đống Đa, nhà trường đề nghị phụ huynh đồng hành cùng nhà trường nhắc học sinh tuyệt đối không làm theo các yêu cầu lạ qua điện thoại/video call như: Tự ý cách ly, không liên lạc với gia đình, chuyển tiền, cung cấp OTP; cảnh giác thủ đoạn mạo danh cơ quan chức năng/người thân. Nếu gặp, các em phải báo ngay cho gia đình và giáo viên chủ nhiệm. Đồng thời, phụ huynh cần tăng cường bảo mật tài khoản cho con (mật khẩu mạnh, xác thực 2 bước, kiểm soát quyền riêng tư; chỉ kết bạn người quen); rà soát thông tin công khai (số điện thoại, địa chỉ, thời khóa biểu, lịch di chuyển…); hướng dẫn con không đăng tải thông tin nhạy cảm. Nhà trường cũng khuyến khích phụ huynh tăng cường việc cài đặt quản lý thiết bị như: Giới hạn thời gian, lọc nội dung, bật cảnh báo hoạt động trong các thiết bị điện thoại, máy tính, ứng dụng con thường xuyên sử dụng. Khi có nhu cầu cần hỗ trợ khẩn cấp, phụ huynh và học sinh có thể gọi đến Tổng đài Quốc gia Bảo vệ trẻ em 111 (miễn phí 24/7) hoặc liên hệ với giáo viên chủ nhiệm khi cần. Sự kịp thời trong giải quyết các vấn đề phát sinh trên không gian mạng, với sự chung tay xử lý của nhà trường và gia đình sẽ là “lá chắn đầu tiên” bảo vệ các em học sinh, để “không em nào phải đối mặt một mình”.
Mọi thứ kết nối với Internet đều có thể bị tổn thương
Thế hệ trẻ hôm nay lớn lên trong một thế giới được bao phủ bởi Internet. Chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, các bạn học sinh có thể học tập, giải trí, kết nối bạn bè khắp nơi. Nhưng đi cùng với cơ hội là vô vàn rủi ro - khi ranh giới giữa “ảo” và “thật” ngày càng mong manh. Trong buổi giao lưu “Cùng học sinh THPT Trần Phú - Hoàn Kiếm khám phá bí quyết lướt mạng an toàn” vừa diễn ra ngày 30/10, chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC) cho biết, bất kỳ thiết bị nào kết nối mạng - từ điện thoại, máy tính cho tới đồng hồ thông minh - đều có thể trở thành “cánh cửa mở” để kẻ xấu tấn công.
Báo cáo của UNICEF cho thấy, 82% trẻ em từ 12-13 tuổi sử dụng Internet hằng ngày; con số này ở nhóm 14-15 tuổi là 93%. Những con số ấy cho thấy thế hệ trẻ đang hòa mình vào không gian mạng sôi động, nhưng cũng là nhóm người dễ bị tổn thương nhất khi thiếu kỹ năng bảo vệ bản thân trong thế giới số.
Hiếu PC thẳng thắn chỉ ra “mặt tối” của công nghệ. Một lượt “like”, “share”, “check-in”, hay một lần tải ứng dụng tưởng chừng vô hại cũng để lại dấu vết số. Khi người dùng không kiểm soát được lượng thông tin cá nhân chia sẻ, dữ liệu ấy sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho các hình thức lừa đảo, đánh cắp tài khoản, hoặc thao túng hành vi trực tuyến. “Không có thứ gì tuyệt đối an toàn trên mạng. Facebook, TikTok hay bất kỳ nền tảng nào cũng chỉ an toàn khi chính người dùng biết tự bảo vệ mình,” anh nói. Hiếu PC nhấn mạnh, nhiều người nghĩ rằng xóa ứng dụng đồng nghĩa với việc xóa hết dữ liệu, nhưng thực tế, thông tin vẫn tồn tại trên máy chủ. Khi hệ thống bị tấn công, dữ liệu đó hoàn toàn có thể bị khai thác.
Anh Hiếu cũng chỉ ra hàng loạt chiêu trò lừa đảo mới đang nhắm đến giới trẻ: Kẻ gian giả danh ngân hàng, công an, hoặc các đơn vị vận chuyển gửi đường link giả mạo; hacker lợi dụng công nghệ deepfake để tạo video giả, hoặc chiếm quyền truy cập tài khoản bằng cách đánh cắp phiên đăng nhập. “Có những bạn học sinh bị ghép mặt vào clip 18+, bị đe dọa phát tán, rơi vào khủng hoảng tinh thần. Mọi chuyện bắt đầu chỉ từ việc tin vào một người lạ hoặc một đường link lạ trên mạng,” anh chia sẻ.
Vì thế, lời khuyên cho các bạn trẻ là hãy kiểm soát tất cả các tài khoản đang sử dụng, kể cả những ứng dụng từng đăng ký rồi bỏ quên. Việc “quên” không đồng nghĩa với “mất” - dữ liệu cá nhân vẫn ở đó, chờ ngày bị khai thác. Thứ hai, hãy hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân: Địa chỉ, số điện thoại, lịch học, lịch di chuyển… vì chỉ một chi tiết nhỏ cũng có thể giúp kẻ xấu lần ra danh tính. “Ngay cả việc cha mẹ đăng giấy khen, ảnh con lên mạng công khai cũng có thể vô tình khiến trẻ trở thành mục tiêu,” anh Hiếu lưu ý. Anh nhấn mạnh, đừng bao giờ dùng chung một mật khẩu cho nhiều tài khoản, và càng không nên đặt mật khẩu dễ đoán như “123456” hay “password”.
Điều quan trọng nhất trong hành trình này vẫn là nâng cao nhận thức. Học sinh cần được giáo dục sớm về an toàn số, để hiểu rằng Internet không chỉ là nơi học tập và giải trí, mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Việc rèn luyện thói quen kiểm tra nguồn thông tin, đặt câu hỏi trước khi chia sẻ, và cảnh giác trước “món quà miễn phí” từ người lạ là cách tốt nhất để tự bảo vệ mình.
Điều đáng mừng là ngày càng nhiều trường học chủ động mời chuyên gia an ninh mạng đến nói chuyện với học sinh, giúp các em tiếp cận sớm kỹ năng bảo vệ bản thân trên không gian mạng. Những buổi chia sẻ như của Hiếu PC không chỉ truyền tải kiến thức, mà còn khơi gợi cho các bạn trẻ ý thức về trách nhiệm công dân số - biết cách sử dụng Internet văn minh, tôn trọng quyền riêng tư của mình và người khác. Mỗi người, tuổi dù nhỏ hay lớn, đều phải học cách sống an toàn giữa thế giới số.
