Xơ gan, bệnh phổ biến của các ông chồng hay rượu
PNTĐ-Xơ gan thường gặp nhất là xơ gan sau viêm gan virus B, xơ gan do rượu, xơ gan thiểu dưỡng, cũng có những xơ gan mà bệnh không bắt nguồn từ gan như xơ gan tim.
 |
Xơ gan là bệnh phổ biến nhất trên thế giới, thường gặp người ở tuổi trung niên. Nguyên nhân rất nhiều và đa đạng nhưng thường gặp nhất là xơ gan sau viêm gan virus B, xơ gan do rượu, xơ gan thiểu dưỡng, cũng có những xơ gan mà bệnh không bắt nguồn từ gan như xơ gan tim.
Xơ gan là bệnh được tác giả Laennec mô tả lần đầu năm 1819 trên một bệnh nhân xơ gan do rượu với hai hội chứng kinh điển là: Hội chứng suy chức năng gan và hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Nguyên nhân gây xơ gan thường gặp nhất là do:
- Nhiễm độc mạn tính: Do rượu - thường là nghiện mỗi ngày một cốc Whisky hoặc 1/4 chai vang, chai bia kéo dài trong 10 năm cũng đã đủ gây xơ gan. Rượu làm hạn chế hấp thu của ống ruột gây thiểu dưỡng nhất là thiếu các acid amin hướng mỡ như methionin, cholin làm mỡ không ester hoá, giảm tổng hợp lipoprotein, làm nhiễm mỡ tế bào gan tiến tới viêm và xơ hoá.
- Do các thuốc điều trị kéo dài như INH chữa lao, alpha methyldopa chữa huyết áp cao, aminazin hoặc plégomazin chữa bệnh tâm thần… đều gây tổn thương tế bào gan nhất là các tế bào vùng trung tâm tiểu thuỳ.
- Do tương tác thuốc gây viêm gan, xơ gan như: Buspirone và trazodone; BuSpar và trazodone; BuSpar Dividose và trazodone.
- Nhiễm độc mạn tính trong một số nghề như nhiễm độc chì (Pb), nhiễm độc đồng (Xơ gan Wilson), sắt (hémochromatose: xơ gan da đồng hun).
- Do thiếu các protein, đặc biệt là các acid amin hướng mỡ do thiếu ăn, cũng như thiểu dưỡng do kém hoặc không hấp thu được (do rượu, do bệnh lý tiêu hoá).
- Do ký sinh trùng, như sán lá gan (Clonorchis sinensis), sán chó (ecchynocoque); ký sinh trùng sốt rét cũng gây tổn thương gan nhưng phải kết hợp với thiểu dưỡng, với sử dụng các thuốc chống sốt rét có độc tính với gan kéo dài, mới gây xơ gan. Vì vậy nhiều tác giả đề nghị tên gọi là xơ gan sau sốt rét (cirrhose post palustre) chứ không gọi là xơ gan do sốt rét (cirrhose palustre).
- Do vi khuẩn, như viêm đường mật do vi khuẩn mạn tính, do giang mai, do lao (hiếm).
- Do Virus viêm gan cấp nhóm B.
Nguyên nhân của xơ gan có thể đơn độc như xơ gan nhiễm độc, xơ gan tim…, nhưng đa số là phối hợp, nên xơ gan được các tác giả kinh điển xếp vào loại bệnh “một bệnh lý đa bệnh sinh”.
Là bệnh mạn tính không thể khỏi hẳn mà nếu được điều trị dự phòng tốt thì có thể kéo dài thời gian ổn định. Trừ các loại xơ gan như xơ gan lupút, xơ gan sau viêm gan mạn tấn công, xơ gan teo vàng cấp do virus… thì tiến triển nhanh và tiên lượng rất dè dặt.
Điều trị và dự phòng như sau:
- Loại bỏ các nguyên nhân gây bệnh như đã nêu ở phần nguyên nhân: rượu, các chất gây nhiễm độc, các nguyên nhân gây tắc mật, ký sinh trùng; điều trị sớm và tốt viêm gan virus cấp; giải quyết tốt vấn đề dinh dưỡng nhất là protid.
- Khi đã được chẩn đoán là xơ gan rồi thì dự phòng chỉ chủ yếu với các biến chứng, hạn chế các nguyên nhân thuận lợi để bệnh khỏi tiến triển nhanh còn ngăn ngừa không để xơ gan tiến triển là rất hạn chế.
- Cải thiện chế độ sinh hoạt và ăn uống cho bệnh nhân, cụ thể: lao động vừa sức, tránh mệt nhọc, nghỉ ngơi hợp lý, môi trường sống trong sạch, ăn nhiều protid, glucid, tránh lipid (6g glucid + 2g protid + 1g lipid cho 1kg thể trọng /24h) sao cho đạt được 3000-5000 calo /24h.
- Dùng các vitamin, nhất là nhóm B và thuốc điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ.
BS. Hà Văn Tiêu
(Phó Chủ tịch Hội Đông y TP Hà Nội)
