Chuyện kể của hai chị em gái cùng tham gia bảo vệ Thủ đô
(PNTĐ) - Kháng chiến bùng nổ, những cô gái Hà Nội, tóc còn buộc bím hai bên đã sẵn sàng tình nguyện tham gia cách mạng, trong số đó có hai chị em gái Lê Phương (SN 1928) và Thành Nhân (SN 1932).
Gia đình là cái nôi cách mạng
Bà Lê Phương và bà Thành Nhân sinh ra trong gia đình có 4 anh chị em ở làng Võng Thị. Cách mạng Tháng Tám diễn ra, gia đình bà trở thành nơi may cờ đỏ sao vàng. Mẹ và chị dâu ban đêm may cờ. Anh trai cả Nguyễn Xuân Túc tham gia khởi nghĩa. Em trai Nguyễn Xuân Bích đang đi học cũng tham gia phụ trách Đội thiếu niên vùng Bưởi. Bà Lê Phương hoạt động trong đội quân phụ nữ vùng Bưởi. Còn bà Thành Nhân vừa 13 tuổi có nhiệm vụ canh gác khi cán bộ xứ ủy và các anh họp bàn bạc công việc…
Bà Phương nhớ lại, ngày 2/9/1945, 3 giờ sáng, bà đã thức dậy đi đến từng nhà để gọi người đi bộ, cầm cờ lên quảng trường Ba Đình. Đầu năm 1946, bà Lê Phương được bầu làm Bí thư Phụ nữ cứu quốc khu Đại La, trong đó có tiểu khu Bưởi, vận động và tuyên truyền chị em tích cực thực hiện phong trào chống giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm, tăng gia sản xuất, chống nạn mù chữ, bỏ hủ tục xã hội cũ, thực hiện đời sống mới trong tang lễ, cưới xin, đồng thời quyên góp tiền, vàng ủng hộ Chính phủ. Sinh nhật 18 tuổi (15/6/1946), bà Lê Phương được kết nạp Đảng.
Với bà Lê Phương, những hoạt động sau 1945 là những năm tháng gian lao, khổ cực, trong đó, phụ nữ là lực lượng tích cực và có vai trò hết sức quan trọng. Bà Phương kể: “Những cô gái chưa người yêu, chưa chồng con bỏ lại tương lai phía sau để đeo ba lô đi kháng chiến, dù biết trước những khó khăn đang chờ đón. Phụ nữ làm tiếp tế thì ở nhà thổi cơm, lấy rau nấu canh cho cán bộ và quân khởi nghĩa. Ai cũng muốn cống hiến sức mình cho cách mạng”.
Đêm 19/12/1946, bà Lê Phương khoác ba lô đến tập trung ở trụ sở tiểu khu - đồn Bưởi. Bà cùng đội tuyên truyền xung phong đi vào các ngõ xóm, vận động nhân dân tiếp tục thực hiện lệnh tản cư, làm vườn không nhà trống, viết khẩu hiệu lên tường nhà “Đả đảo đế quốc Pháp xâm lược” để động viên tinh thần của nhân dân. Từ cô tiểu thư khuê các, bà Lê Phương trở thành phụ nữ ngoại thành, men theo lòng sông Tô Lịch vào tiếp tế, cứu thương cho anh em ở Thụy Khuê. Chiến sự càng ác liệt, địch mở rộng vùng chiếm đóng, bà cùng cán bộ chuyển ra Tây Mỗ, Chùa Thầy (đầu năm 1947). Khu Đại La sáp nhập với Lãng Bạc thành quận 4, bà được phân công phụ trách công tác chính trị của trung đội nữ dân quân quận. Vài tháng sau, bà được điều lên Việt Bắc học tập, công tác ở ban phụ vận Khu ủy khu X. Làm việc tại ban Tuyên huấn liên khu X được một thời gian, bà chuyển về làm Bí thư Phụ nữ cứu quốc tỉnh Yên Bái.
Bà Phương kể: “Phụ nữ Thủ đô lên miền núi công tác gặp khó khăn gấp bội. Đã lên miền núi, việc trèo đèo, lội suối là thường ngày. Về khu X họp thì phải đi đò dọc suốt đêm trên sông Thao, tới Ấm Thượng rồi đi bộ vào Đại Phạm. Lúc trở lên Yên Bái thì đeo ba lô đi bộ. Lúc xuống huyện Lục Yên họp thì đi bộ, về theo bè mảng xuôi xuống sông Chảy, vượt Thác Ông, Thác Bà vào thị xã… Nhưng đi đến đâu, dân cũng quý, cũng thương, đến con gà bằng hai nắm tay cũng dành cho cán bộ cách mạng”.
Với bà Thành Nhân, trong đợt tổng khởi nghĩa, bà vừa tròn 14 tuổi, mặc váy xanh đến đầu gối, áo trắng, đi theo đám đông ra Nhà hát Lớn biểu tình.
Ngày 19/12/1946, toàn quốc kháng chiến, bà Thành Nhân một mực từ chối đi tản cư cùng gia đình, ở lại bảo vệ Thủ đô. Bà Thành Nhân xung phong vào đội Tuyên truyền của Liên khu do ông Hồng Lĩnh phụ trách, sau này sát nhập vào đội Quyết tử quân. Bà tham gia vào hoạt động giải phóng Thủ đô, được phân công rải truyền đơn, thành lập đội úy lạo binh sĩ đến dọn dẹp, giặt giũ, may vá áo cho các chiến sĩ để động viên tinh thần kháng chiến của họ.
Công việc vừa nguy hiểm vừa phức tạp, đến ngày thứ 35 thì mọi người yêu cầu bà Thành Nhân phải sơ tán ra ngoại thành vì bà còn quá ít tuổi. Năm 1947, đội công tác hội Phụ nữ được thành lập ở khu vực ngoại thành. Bà Thành Nhân trở thành cán bộ phụ nữ huyện Mỹ Đức và bắt đầu hoạt động trong Hội Phụ nữ từ đó. Năm 1948, Thành ủy đưa các cán bộ trở lại Hà Nội hoạt động trong lòng địch. Bà Nhân là một trong số những người trở lại. Lúc này, do sợ lộ bí mật, nhiều cán bộ ở các vùng khác như Hải Phòng, Hưng Yên cũng được cử về làm cán bộ phụ nữ của Hà Nội lúc đó.
Và tới ngày Tiếp quản Thủ đô
Bà Phương kể, tháng 5/1954, đơn vị của bà dời căn cứ Việt Bắc về Thủ đô Hà Nội. Qua hơn 3 tháng đi bộ, đến giữa tháng 8, đoàn về đến Thủ đô Hà Nội. Thời điểm đó, không khí Hà Nội lúc nào cũng sôi nổi. Người dân háo hức, chủ động may cờ, kết hoa để chào đón đoàn quân tiến về Hà Nội. Phố Hàng Đào cờ hoa đỏ rực, làng Võng Thị quê bà nhà nào cũng treo cờ đỏ sao vàng trước cửa nhà…
Bà nhớ nhất là sự kiện Thủ tướng Ấn Độ Jawaharlal Nehru sang thăm Việt Nam ngày 17/10/1954, ngay khi Thủ đô Hà Nội vừa được giải phóng. Lúc đó, bà Phương đang là cán bộ tuyên huấn của Bộ Công an, được cử sang phục vụ công tác hậu cần, quản lý và kiểm tra thực phẩm phục vụ đoàn khách. Trong các bữa ăn, bà đều sắp xếp có hoa quả tươi, bánh dân tộc. “Tôi từ khu kháng chiến trở về, chỉ mặc áo gánh. Lúc đó, bà Diệu Hồng, Trưởng Hội Phụ nữ Hà Nội và bà Chân Phương, cán bộ Ban Chấp hành Trung ương Hội Phụ nữ Việt Nam được cử sang để tiếp con gái của Tổng thống Ấn Độ, bảo tôi phải mặc áo dài. Là con gái gốc Hà Nội, tôi lên ngay phố Hàng Đào mua mảnh vải hồng tím sẫm may thành áo dài để mặc. Đến giờ, tôi vẫn giữ chiếc áo dài năm ấy” - bà Phương kể.
Với bà Thành Nhân, là cán bộ nội thành Hà Nội hoạt động bí mật trong lòng địch từ năm 1950, bà đã cùng các cán bộ phụ nữ tham gia rải truyền đơn kêu gọi, vận động phụ nữ, nhân dân ủng hộ cách mạng. Giữa năm 1954, bà được Thành uỷ Hà Nội cử ra ngoại thành để học lớp tiếp quản Thủ đô, về những chính sách của Đảng đối với nhân dân Thủ đô. Trước ngày 10/10 khoảng mấy hôm, bà cùng một số hội viên khác vào trong nội thành, đi rải truyền đơn, tuyên truyền cho nhân dân về ngày chiến thắng, huy động người dân may cờ Tổ quốc chờ ngày giải phóng… Đúng ngày 10/10/1954, bà Thành Nhân được cử cùng các cán bộ xuống đường để hướng dẫn nhân dân chờ đoàn quân tiến vào Thủ đô.
“Cả Hà Nội rạo rực niềm vui giải phóng, nhân dân Hà Nội quần áo chỉnh tề, cờ hoa rực rỡ xuống đường đón mừng chính quyền và quân đội cách mạng. Tiếng trống, tiếng pháo, tiếng hoan hô vang dậy khắp phố phường. Nhà nào cũng treo cờ, chăng đèn, kết hoa. Phố nào cũng có một hai cổng chào và khẩu hiệu” – bà Nhân kể.
Sau này về hưu, bà Phương và bà Nhân đều nhiệt tình với công tác ở địa phương. Các anh chị em trong gia đình bà Phương đều là những người đóng góp rất lớn cho kháng chiến và giữ những trọng trách quan trọng trong Nhà nước. Ngày Giải phóng Thủ đô hàng năm là dịp để các bà kể lại cho con cháu nghe về những ngày tháng lịch sử hào hùng của Thủ đô, của đất nước.
