Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở góp phần nâng cao tinh thần trách nhiệm của cán bộ, công chức
(PNTĐ) - Thời gian qua, bám sát sự chỉ đạo của Trung ương, Thành ủy Hà Nội đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền và MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội trên địa bàn thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 30-CT/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ (QCDC) ở cơ sở. Bên cạnh đó, nhờ sự đồng thuận và hưởng ứng của các tầng lớp nhân dân Thủ đô nên việc thực hiện QCDC ở cơ sở đã đem lại nhiều kết quả và ý nghĩa thiết thực về nhiều mặt, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị, các mục tiêu kinh tế - xã hội của Thành phố.
Củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước
Thông qua việc xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở đã góp phần nâng cao tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, nhất là người đứng đầu trong thực thi công vụ, góp phần đấu tranh chống suy thoái về đạo đức, lối sống; phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; tạo sự gắn bó, đoàn kết trong các cơ quan, đơn vị; thu hút được sự hưởng ứng đồng tình tham gia của các tầng lớp nhân dân trong xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền.
Xây dựng các cộng đồng dân cư tự quản ở thôn, làng, tổ dân phố, ngăn ngừa có hiệu quả hơn đối với những vi phạm, tội phạm, tiêu cực ở cơ sở, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, củng cố và tăng cường mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa Đảng, chính quyền với nhân dân; tạo động lực quan trọng thúc đẩy hoàn thành nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; củng cố quốc phòng - an ninh; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.
Qua việc thực hiện Chỉ thị 30-CT/TW, nhận thức, trách nhiệm thực hành dân chủ xã hội chủ nghĩa đã từng bước được nâng cao. Quyền làm chủ của Nhân dân, các hình thức dân chủ đại diện được phát huy, dân chủ trực tiếp được mở rộng; phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” (sau này được mở rộng thành “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”) được cụ thể hóa trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội.
Nhân dân đồng tình tham gia và thực hiện có hiệu quả chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, ý thức chấp hành pháp luật, tinh thần đoàn kết, trách nhiệm của người đứng đầu, của mỗi cán bộ, công chức trong cơ quan, đơn vị được thể hiện rõ nét hơn.
Việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở đã góp phần phát huy được vai trò, tiềm năng, sức sáng tạo của nhân dân tham gia bàn bạc những công việc của địa phương, đất nước; góp ý kiến xây dựng chính sách, pháp luật, hương ước, quy ước, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền, tham gia giám sát hoạt động của cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư. Bầu không khí dân chủ trong Đảng, trong xã hội được mở rộng hơn.
Nhiều khó khăn trong quá trình phát triển được nhân dân bàn bạc, tháo gỡ, giải quyết có hiệu quả tạo khí thế phấn khởi, khích lệ các tầng lớp nhân dân đẩy mạnh các phong trào thi đua tạo sự đồng thuận trong xã hội, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân.
Thực hiện tốt Chỉ thị số 30-CT/TW đã thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, giữ vững an ninh, trật tự ở cơ sở. Ở mỗi cấp, nhân dân đã được trực tiếp tham gia bàn bạc, tháo gỡ những vấn đề liên quan đến cuộc sống của mình như xóa đói giảm nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng, xây dựng hạ tầng cơ sở... Nhân dân cũng trực tiếp tham gia xây dựng các quy ước về an ninh trật tự, từ đó an ninh nông thôn cơ bản được bảo đảm.
Kinh tế - xã hội đạt kết quả cao qua từng năm, chỉ tính riêng năm 2024, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn Thành phố đạt 511.928 tỷ đồng, đạt 120,5% dự toán, tăng 19,6% so với cùng kỳ; tổng chi ngân sách 125.449 tỷ đồng, đạt 85,7% dự toán (năm 2021 là 324.100 tỷ đồng, đạt 129% dự toán; năm 2022 là 331.969 tỷ đồng, đạt 106,5% dự toán, năm 2023 là 400.421 tỷ đồng, đạt 113,5% dự toán); GRDP tăng 6,52%, cao hơn so với cùng kỳ (6,12%).
Các lĩnh vực văn hóa - xã hội được chú trọng phát triển toàn diện đồng bộ; dịch bệnh được kiểm soát hiệu quả; an sinh xã hội được đảm bảo. Toàn Thành phố không còn hộ nghèo (giảm 690/690 hộ nghèo), khu vực nông thôn còn 9.570 hộ cận nghèo (chiếm tỷ lệ 0,77%).
Việc thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở tại các xã, phường, thị trấn trên địa bàn Thành phố đã tạo được niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, sự điều hành của chính quyền. Năng lực lãnh đạo của cấp uỷ và chính quyền, chất lượng hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị được nâng lên, phong cách cán bộ có nhiều đổi mới, củng cố tinh thần đoàn kết trong nội bộ.
Gắn việc thực hiện dân chủ với công tác cải cách thủ tục hành chính, thực hiện tốt mô hình “Một cửa”, “Một cửa liên thông”. Các thủ tục hành chính được niêm yết công khai tại bộ phận Tiếp nhận và Trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính. Đẩy mạnh thực hiện dịch vụ công trực tuyến một phần và toàn trình đối với các TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp xã.
Tính đến hết năm 2024, tổng số thủ tục hành chính (TTHC) thuộc thẩm quyền giải quyết tại thành phố là 1.885 TTHC. Thực hiện đơn giản hóa TTHC, phân cấp, phân quyền, giảm chi phí đầu vào, chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp, UBND thành phố đã phê duyệt phương án đơn giản hóa 42 TTHC; bãi bỏ, thay thế 135 TTHC. Tỷ lệ hồ sơ TTHC do các sở, ngành tiếp nhận được giải quyết đúng hạn đạt 99,19%. Trong năm 2024, thành phố đã tiếp nhận 5.248 phản ánh, kiến nghị (PAKN) của công dân về quy định TTHC, đến nay, có 5.248 PAKN đã được các cơ quan có liên quan trả lời, xử lý theo quy định, đạt tỷ lệ 100%.
Việc rà soát sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã được thực hiện nghiêm túc, bài bản. Kết quả tổ chức lấy ý kiến cử tri về việc sắp xếp 109 đơn vị hành chính cấp xã giai đoạn 2023-2025: 99,02% cử tri tham gia cho ý kiến về việc sắp xếp ĐVHC trên địa bàn Thành phố; 97% tổng số cử tri đồng ý về việc sắp xếp ĐVHC trên địa bàn Thành phố; 87 xã và 05 thị trấn đã tổ chức kỳ họp chuyên đề, tỷ lệ đại biểu HĐND tham dự kỳ họp đồng ý tán thành chủ trương đạt 100%; 20/20 quận, huyện, thị xã đã tổ chức kỳ họp chuyên đề, tỷ lệ đại biểu HĐND tham dự kỳ họp đồng ý tán thành chủ trương đạt 100%; 96,54% tổng số cử tri đồng ý về tên gọi ĐVHC mới sau sắp xếp. Sau sắp xếp, thành phố Hà Nội có 30 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 12 quận, 17 huyện, 01 thị xã; 526 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 160 phường, 345 xã và 21 thị trấn.
Thực hiện nghiêm túc quy trình kiện toàn thôn, tổ dân phố và kiện toàn hệ thống chính trị đồng bộ ở cơ sở gồm 02 giai đoạn, giảm 4.558 thôn, tổ dân phố (giai đoạn 1 từ năm 2013 - 2017, giảm 2.012 thôn, tổ so với trước khi sắp xếp; giai đoạn 2 từ năm 2019 - 2024, tiếp tục giảm 2.546 thôn, tổ).
Thực hiện Kết luận số 127-KL/TW, ngày 28/2/2025 về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, Hà Nội đã hoàn tất quá trình lấy ý kiến nhân dân về đề án sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã trên địa bàn, với tỷ lệ 96% đồng thuận cách đặt tên các phường, xã mới. Sau khi được Bộ Chính trị phê duyệt, Thành phố dự kiến giảm từ 526 phường, xã xuống còn 126 (73 xã, 53 phường), giảm 76%.
Công tác tiếp công dân, xử lý đơn và giải quyết khiếu nại, tố cáo được quan tâm chỉ đạo. Duy trì công khai lịch trực tiếp công dân của Chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn; mở sổ góp ý, hòm thư góp ý, công khai số điện thoại đường dây nóng, số điện thoại của lãnh đạo UBND xã, phường, thị trấn trực tiếp phụ trách các lĩnh vực được phân công để tiếp thu ý kiến phản ánh của Nhân dân. Chỉ tính riêng trong 3 năm (2022 - 2024), cấp xã đã thực hiện tiếp 34.158 lượt công dân, tiếp nhận và xử lý 5.533 đơn.
Người đứng đầu cấp ủy, chính quyền cấp xã đã nghiêm túc thực hiện công tác đối thoại với nhân dân. 100% xã, phường, thị trấn tổ chức hội nghị đối thoại định kỳ giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với Ủy ban MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân.
Nhân dân thực hiện quyền giám sát thông qua hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng. Từ năm 2009 đến năm 2024, Ban Thanh tra nhân dân đã giám sát 99.453 vụ việc tập trung vào các nội dung như việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, việc thực hiện quy định của địa phương về các mức đóng góp ở cơ sở, giám sát việc quản lý và sử dụng đất đai tại xã, phường, thị trấn, chính sách đền bù giải phóng mặt bằng thực hiện các dự án, công tác tiếp dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, phản ánh...
Qua giám sát đã phát hiện và kiến nghị 28.477 vụ việc và được các cơ quan có thẩm quyền giải quyết 25.818 vụ việc (đạt tỷ lệ 90,66%). Các Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng đã giám sát 59.764 công trình, dự án, kịp thời kiến nghị 11.851 vụ việc và đã được các cơ quan có thẩm quyền giải quyết 9.494 vụ việc (đạt tỷ lệ 80,11%).
Các hoạt động tự quản cộng đồng trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở gắn với thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa được đẩy mạnh. Đến nay, toàn thành phố có 382/382 xã đạt chuẩn nông thôn mới (đạt 100%); 229/382 xã đạt nông thôn mới nâng cao (đạt 59,9%); 109/382 xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu (đạt 28,52%); 99,1% thôn có nhà văn hóa, 95% gia đình được công nhận và giữ vững danh hiệu gia đình văn hóa; 95,4% thôn, làng được công nhận và giữ vững danh hiệu thôn, làng văn hóa. Các mô hình tự quản đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn các thôn, làng được đẩy mạnh với 31 nhóm mô hình, 1.524 điểm mô hình. Công tác hòa giải ở cơ sở được quan tâm, chỉ tính riêng từ năm 2021 đến hết năm 2024, các tổ hòa giải ở cơ sở đã tham gia hòa giải 4.089 vụ việc; hòa giải thành 3.516 vụ việc (đạt 85,98%).
Việc thực hành dân chủ góp phần đổi mới nội dung, phương thức sự lãnh đạo của Đảng, tạo sự đoàn kết, thống nhất
Việc thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở đã tác động tích cực đối với các mặt công tác xây dựng Đảng như: Tạo những chuyển biến tích cực trong công tác đấu tranh tư tưởng, kịp thời ngăn chặn, bẻ gãy những luận điệu xuyên tạc, sai trái, thù địch, gia tăng sự đồng thuận xã hội, niềm tin vào nền tảng tư tưởng của Đảng, vào chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam.
Trong công tác dân vận đã huy động được sức mạnh tổng hợp của toàn hệ thống chính trị, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, góp phần quan trọng củng cố niềm tin, sự gắn bó của Nhân dân với Đảng, Nhà nước trong tình hình mới.
Trong công tác tổ chức, cán bộ, việc phát huy dân chủ không chỉ nhằm góp phần lựa chọn những người có đức, có tài cho dân, cho nước mà còn là giải pháp quan trọng nhằm tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân để huy động tốt mọi nguồn lực của các giai tầng trong xã hội, góp phần quan trọng trong xây dựng và phát triển đất nước ta hiện nay.
Trong công tác kiểm tra, giám sát, việc thực hành dân chủ góp phần đổi mới nội dung, phương thức sự lãnh đạo của Đảng, tạo sự đoàn kết, thống nhất, tăng cường kỷ luật, kỷ cương của Đảng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát.
Có thể nói, việc thực hiện Quy chế dân chủ góp phần củng cố, nâng cao năng lực lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở. Việc phát huy dân chủ ở cơ gắn chặt với công tác xây dựng hệ thống chính trị, cụ thể là cấp xã, nơi chính quyền trực tiếp giải quyết các công việc liên quan gần nhất đến đời sống nhân dân; “chính quyền và các đoàn thể tổ chức cuộc sống, hoạt động và các phong trào của cộng đồng dân cư để nhân dân thực hiện quyền làm chủ, thực hành dân chủ của chính mình”. Việc xây dựng và củng cố hệ thống chính trị ở cơ sở chỉ thành công khi thực sự phát huy quyền làm chủ của nhân dân.
