Liên kết vùng: "Chìa khóa" để công nghiệp văn hóa Thủ đô bứt phá!
Bài 2: Những thách thức lớn trong liên kết vùng của Hà Nội
(PNTĐ) - Những năm qua, các hoạt động kết nối đã được triển khai ở nhiều cấp độ, dưới nhiều hình thức đa dạng, góp phần nâng cao vị thế vùng, phát huy tiềm năng đặc sắc về văn hóa, làng nghề, du lịch, dịch vụ sáng tạo và nghệ thuật biểu diễn. Tuy nhiên, hiện nay Hà Nội nói riêng, các tỉnh vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) nói chung đang đứng trước những thách thức không nhỏ trong liên kết vùng.
Những nỗ lực phát huy thế mạnh
Đặc biệt, tại các sự kiện Lễ hội quà tặng du lịch Hà Nội, Lễ hội ẩm thực, Lễ hội du lịch..., các festival được tổ chức tại Hà Nội, các tỉnh, thành trong vùng ĐBSH đều góp mặt đem đến những cơ hội liên kết, mở rộng hợp tác mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, hàng loạt hội thảo, diễn đàn chuyên đề đã được tổ chức để chia sẻ kinh nghiệm quản lý, tổ chức sản xuất, kết nối giao thương, tìm kiếm thị trường. Các sự kiện này cũng là cơ hội để giới thiệu chính sách ưu đãi, ngành nghề ưu tiên thu hút đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa - du lịch. Nhiều sản phẩm du lịch mới, mang đậm bản sắc văn hóa vùng đã ra đời từ đây, nổi bật là các tour du lịch kết hợp giữa tham quan di sản, trải nghiệm nghề thủ công và thưởng thức nghệ thuật truyền thống, như các tour đến làng cổ, làng nghề, hay các di tích lớn ở Hà Nội, Ninh Bình, Bắc Ninh, Hưng Yên...
Đặc biệt, hoạt động liên kết phát triển sản phẩm du lịch văn hóa giữa Hà Nội và các tỉnh vùng ĐBSH ngày càng được đẩy mạnh, hướng đến khai thác hiệu quả thế mạnh từng địa phương. Dữ liệu quảng bá, thông tin tour tuyến, cơ sở lưu trú, lữ hành, dịch vụ cũng được các bên chia sẻ, tạo nên mạng lưới kết nối tương hỗ rộng khắp.
Theo TS Đỗ Thị Liên Vân - Viện nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội, song song với đó, các địa phương trong vùng còn thúc đẩy liên kết đào tạo nguồn nhân lực sáng tạo, phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học trên địa bàn Hà Nội, hình thành mạng lưới thiết kế, trung tâm triển lãm và điểm quảng bá các sản phẩm OCOP, thủ công mỹ nghệ, kết hợp với hoạt động du lịch văn hóa. Những hoạt động liên kết đó đã góp phần vào kết quả xuất nhập khẩu ấn tượng của vùng: Năm 2023, toàn vùng đạt kim ngạch xuất nhập khẩu hơn 260,88 tỷ USD, cao nhất cả nước và chiếm khoảng 38% tổng kim ngạch quốc gia, dù có sụt giảm so với năm trước do ảnh hưởng chung từ bối cảnh thương mại toàn cầu.
Với vai trò đầu tàu, Hà Nội chủ động tham gia lập quy hoạch vùng ĐBSH, phối hợp chặt chẽ với các địa phương triển khai cơ chế liên kết phát triển thống nhất: Từ chia sẻ thông tin, hợp tác đầu tư hạ tầng, đến hỗ trợ khoa học, công nghệ và đào tạo nhân lực. Thành phố triển khai các chương trình xúc tiến đầu tư - thương mại - du lịch như “Link to Grow” (Kết nối cùng phát triển), đẩy mạnh giao thương, quảng bá thương hiệu sản phẩm văn hóa và thủ công mỹ nghệ của Hà Nội và các tỉnh bạn, tạo ra chuỗi giá trị bền vững trong phát triển công nghiệp văn hóa.
Đáng chú ý là hiện nay, toàn bộ quy hoạch vùng ĐBSH và quy hoạch của các tỉnh, thành phố vùng ĐBSH đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Nhiều dự án hạ tầng lớn đã và đang được triển khai như vành đai 4 vùng Thủ đô, tuyến metro Nhổn - ga Hà Nội, nâng cấp quốc lộ 4B, mở rộng nhà ga T2 Nội Bài... không chỉ cải thiện kết nối giao thông mà còn mở ra cơ hội lớn để phát triển đồng bộ các ngành công nghiệp văn hóa, đặc biệt là du lịch văn hóa và nghệ thuật biểu diễn trong vùng.
Những thách thức lớn phải đối mặt để phát triển bền vững
Liên kết vùng giữa Thủ đô Hà Nội và các tỉnh, thành phố trong khu vực ĐBSH đang đứng trước nhiều thách thức lớn trong tiến trình phát triển công nghiệp văn hóa. Dù được xác định là một hướng đi chiến lược nhằm phát huy thế mạnh và tiềm năng văn hóa vùng, song thực tế cho thấy, quá trình hợp tác này vẫn chủ yếu mang tính tự phát, manh mún và chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng.
Ông Nguyễn Mạnh Cường - Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Ninh Bình nhận định, các hoạt động liên kết phát triển công nghiệp văn hóa giữa Ninh Bình và Hà Nội cũng như các tỉnh ĐBSH mới chủ yếu dừng lại ở quảng bá, xúc tiến đơn lẻ hoặc với một vài địa phương. Việc hợp tác chưa liền mạch, thiếu định kỳ và chưa đi vào chiều sâu; hiệu quả mang lại chưa đạt kỳ vọng. Một trong những nguyên nhân chính là hoạt động liên kết vùng mới tập trung vào “bề nổi” như hội chợ, quảng bá, mà thiếu sự đầu tư cho các trụ cột dài hạn như xây dựng sản phẩm đặc trưng, phát triển doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực văn hóa, hay cơ chế chính sách cụ thể để khuyến khích sáng tạo. Ông Nguyễn Văn Đáp - Phó Giám đốc, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch, tỉnh Bắc Ninh cũng thẳng thắn nói, việc kết nối giữa các tỉnh hiện nay chưa được tốt lắm, chưa có những sản phẩm liên kết vùng về công nghiệp văn hoá nói chung, du lịch văn hoá nói riêng có chất lượng, độc đáo mang lại giá trị gia tăng cao cho các tỉnh, thành trong vùng.
PGS.TS Bùi Hoài Sơn, đại biểu Quốc hội chuyên trách, Ủy ban Văn hóa và Xã hội cũng khẳng định, liên kết vùng giữa Hà Nội và ĐBSH còn thiếu tính liên kết, phân tán nguồn lực, chưa hình thành được các cụm liên kết ngành mạnh, thiếu một chiến lược đồng bộ và điều phối vùng rõ nét.
Theo TS Đỗ Thị Liên Vân, một trong những thách thức nổi cộm hiện nay là mức độ liên kết giữa các địa phương trong việc phát triển sản phẩm công nghiệp văn hóa còn hạn chế, thiếu chiều sâu và không thường xuyên. Hầu hết các dự án hợp tác mới dừng ở hình thức nhỏ lẻ, chủ yếu tập trung vào một vài lĩnh vực cụ thể, chưa tạo thành chuỗi giá trị gắn kết chặt chẽ. Các mô hình liên kết sản xuất, sáng tạo, hay công nghệ hiện đại mới chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ và chưa đủ sức lan tỏa. Việc phân công lao động theo hướng chuyên môn hóa giữa các địa phương chưa hình thành rõ nét, dẫn tới tình trạng trùng lặp sản phẩm, làm suy giảm tính cạnh tranh và hiệu quả phát triển ngành.
Hệ thống sản phẩm công nghiệp văn hóa trong vùng hiện chưa thật sự phong phú, thiếu bản sắc riêng, quy mô nhỏ và thiếu tính thương hiệu. Các sản phẩm này chưa tạo được giá trị gia tăng cao, chưa thể cạnh tranh mạnh mẽ ở thị trường trong nước và quốc tế. Sự thiếu hụt về quy hoạch bài bản, hệ thống hạ tầng chưa đồng bộ, cùng với việc khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa trở thành động lực thực sự đã khiến công nghiệp văn hóa khó bứt phá.
Trong bối cảnh đó, Hà Nội với vai trò là đầu tàu phát triển và trung tâm dẫn dắt liên kết vùng, hiện vẫn thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các ngành, các địa phương và các doanh nghiệp. Việc đầu tư vào công nghiệp văn hóa còn manh mún, chưa hình thành được những chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm. Hoạt động xây dựng và phát triển sản phẩm văn hóa chưa thực sự gắn với thị trường trong nước và toàn cầu, dẫn đến hiệu quả chưa cao, tiềm năng chưa được khai thác đúng mức.
“Trước những yêu cầu mới của hội nhập quốc tế và phát triển thị trường văn hóa sáng tạo, vấn đề đặt ra là: Làm thế nào để các địa phương trong vùng có thể liên kết hiệu quả, khai thác tối đa tiềm năng của nhau để cùng phát triển một cách bền vững?”- PGS.TS Bùi Hoài Sơn đặt câu hỏi.
Theo PGS.TS Sơn, trả lời được câu hỏi đó sẽ mở ra được “chìa khóa” để liên kết vùng giữa Hà Nội và ĐBSH có những bứt phá, vươn tầm khu vực và thế giới trong phát triển công nghiệp văn hóa.
(Còn tiếp)
