Khai thác sản vật địa phương, thúc đẩy công nghiệp văn hóa
Bài 2: Vẫn còn nhiều “lỗ hổng“
(PNTĐ) - Có thể thấy tiềm năng, cơ hội phát triển sản vật địa phương gắn với du lịch ở Hà Nội là rất lớn, nhưng nhiều địa phương vẫn còn rất lúng túng, khó khăn để phát triển… thế mạnh sẵn có này.
Từ những câu chuyện thành công
Thủ đô Hà Nội đặc biệt coi trọng phát triển du lịch văn hóa, lấy du lịch văn hóa làm cơ sở, nền tảng để phát triển các loại hình du lịch khác. Thành phố đã chủ động ban hành kế hoạch, dự án, đề án cụ thể xây dựng và hoàn thiện các sản phẩm du lịch văn hóa, làng nghề bảo đảm các sản phẩm hoàn chỉnh, độc đáo, hấp dẫn, có tính chuyên nghiệp cao theo hướng phát triển du lịch bền vững. Nhờ định hướng này mà du lịch văn hóa của Thủ đô ngày càng phát triển sâu rộng, tạo nên sự hứng khởi trong khai thác nghề truyền thống, sản vật địa phương ở hầu khắp các địa bàn.
Ngay từ những ngày đầu năm 2025, tại Lễ trao Giải thưởng Du lịch ASEAN 2025 tổ chức tại Malaysia đã vinh danh 17 đơn vị của Việt Nam, trong đó, xã Hồng Vân (huyện Thường Tín) nhận Giải thưởng Du lịch cộng đồng ASEAN - CBT SEAN; cụm homestay Làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây) nhận giải thưởng Nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê - Homestay ASEAN.
Trưởng ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, không gian Đoài Creative được hình thành bởi Kiến trúc sư Khuất Văn Thắng - người có tình yêu nồng nàn với văn hoá xứ Đoài, gắn bó với Đường Lâm suốt 15 năm nay. Ông Thắng cũng tạo nên không gian “Bếp Làng”, cùng mang đến một không gian sáng tạo chứa đựng hơi thở văn hóa truyền thống, điểm nhấn cho làng cổ Đường Lâm. Nếu như Đoài Creative ngoài không gian ở, còn hấp dẫn du khách bởi trải nghiệm làm sản phẩm đậm chất văn hóa và sáng tạo như chiếc tag cá gỗ, mô hình ngôi nhà cổ, viên ngói xứ Đoài…, thì “Bếp Làng” được du khách yêu thích bởi tôn vinh những món ẩm thực độc đáo của Đường Lâm như cá kho, gà Mía, thịt quay đòn… Việc đến một điểm du lịch, được trải nghiệm làm sản phẩm thủ công, ăn đặc sản thật sự là một tour du lịch hoàn hảo và cũng là hướng phát triển của du lịch văn hóa hiện nay. Chùa Mía ở Đường Lâm cũng đang trở thành điểm đến có sức hút lớn ngoài là di sản văn hóa, địa chỉ tâm linh nổi tiếng, còn bởi chùa Mía hiện đang phát triển các thức quà là sản vật địa phương như bánh sắn, bánh tẻ, củ cải khô… rất được lòng du khách.
Không gian du lịch cộng đồng xã Hồng Vân, huyện Thường Tín là một điểm đến tiêu biểu. Bí thư Đảng uỷ xã Hồng Vân Nguyễn Hải Đăng cho biết, từ tâm huyết của những người làm nghề cây cảnh, với sự quyết tâm của Đảng uỷ, chính quyền địa phương đã nỗ lực xây dựng Hồng Vân phát triển nông nghiệp gắn với du lịch sinh thái làng nghề mang khát vọng đưa du lịch trở thành mũi nhọn kinh tế và gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống. Đến nay, mỗi năm, Hồng Vân đón hơn 3,5 vạn lượt du khách tham quan, trải nghiệm với các hoạt động điểm nhấn như lễ hội hoa xuân, lễ hội tình yêu, đêm hội hoa đăng và Lễ hội Chử Đồng Tử - Tiên Dung… Để tạo ấn tượng với du khách, UBND xã Hồng Vân vận động nhân dân xây dựng lối sống xanh, hạ tầng đường thôn xóm được nâng cấp, mở rộng, trồng cây xanh, cây hoa… tạo cảnh quan môi trường.
Hay như ở Đan Phượng, huyện có một hệ thống các di sản đặc biệt là dấu tích thành cổ Ô Diên, các loại hình văn hóa, văn nghệ dân gian đặc sắc là nguồn lực lớn cho phát triển du lịch văn hóa. Tuy nhiên, điều đó là chưa đủ để tạo nên sản phẩm du lịch. Vì vậy, huyện đang tập trung quy hoạch, phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp như: Mô hình rau sạch Cuối Quý; nho Hạ đen, hoa lan xã Phương Đình... gắn với du lịch nhằm tạo nên sản phẩm du lịch hấp dẫn.
Vẫn còn nhiều “lỗ hổng”
Hà Nội có đặc sản Phở vang danh bốn phương, là món ăn nhất định phải thử khi du khách đến Việt Nam. Tuy nhiên, phải đến năm vừa rồi phở mới được ghi vào danh mục Di sản Văn hoá phi vật thể quốc gia và Hà Nội mới có động thái tôn vinh phở một cách xứng đáng tại Lễ hội văn hóa ẩm thực Hà Nội 2024. Lẽ ra, Hà Nội nên làm rất sớm việc này để phở được hiện diện trên bản đồ du lịch một cách xứng tầm, được quan tâm bài bản, có chiến lược phát triển, quy hoạch, nâng cao chất lượng ở cấp Thành phố, giúp vị thế của phở được nâng cao, góp phần đắc lực hơn nữa cho sức hút của văn hóa Hà Nội với du khách thập phương.
Thực tế hiện nay, nhiều sản vật địa phương của Hà Nội cũng đang ở tình trạng tương tự, vẫn còn đang tự phát, manh mún, chưa biết cách khai thác tối đa giá trị của mình.
Theo GS Từ Thị Loan - Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam, Ủy viên Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia, hiện Hà Nội có hàng trăm làng có nghề bị mai một và cũng hàng trăm làng có nghề có dấu hiệu mai một. Điều đó là bởi, các nghề và làng nghề phát triển một cách tự phát, manh mún, dẫm chân lên nhau, tự làm khó nhau trong thị trường nội địa; sức cạnh tranh của các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Hà Nội so với các sản phẩm khác trên thị trường nội địa và quốc tế chưa cao, nhiều sản phẩm thiếu sự độc đáo, chưa thể hiện rõ bản sắc văn hóa, mẫu mã chưa thực sự bắt mắt.
Xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên có nghề truyền thống khảm trai, sơn mài rất phát triển, sản phẩm chủ yếu xuất khẩu và tiêu thụ ở các tỉnh, thành phố trên cả nước, gần 20 năm nay đã được định hướng xây dựng phát triển du lịch làng nghề. Tuy nhiên, nhiều năm nay việc thu hút khách du lịch vẫn còn khiêm tốn do nhiều yếu tố, trong đó có điều kiện về giao thông, hạ tầng cơ sở và cả đặc thù của làng nghề…
Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ Nguyễn Trung Hội cho biết: “Xã đã cải tạo khuôn viên trường tiểu học cũ thành trung tâm giới thiệu sản phẩm làng nghề rộng 12.000m², phục vụ du khách, tạo thành mô hình trung tâm thiết kế sáng tạo, quảng bá sản phẩm OCOP gắn với du lịch cấp xã được thành phố công nhận. Xã cũng đề nghị có thêm chính sách hỗ trợ về chuyển đổi số, quảng bá hình ảnh làng nghề, xây dựng sản phẩm du lịch trải nghiệm để thu hút khách du lịch hướng đến sự phát triển bền vững”.
Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy, Phó Chủ tịch UBND huyện Phú Xuyên Nguyễn Mạnh Huy chỉ ra, Phú Xuyên có nhiều làng nghề nổi tiếng nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn trong phát triển du lịch. Đó là cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, thiếu cơ sở lưu trú, dịch vụ lữ hành; chất lượng sản phẩm, dịch vụ du lịch chưa cao, nhiều hoạt động còn mang tính tự phát, thiếu chuyên nghiệp; đội ngũ nhân lực làm du lịch từ cấp huyện đến cơ sở còn hạn chế về chuyên môn.
Chia sẻ về khó khăn của các làng nghề đang đi theo hướng phát triển du lịch, Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Trần Trung Hiếu cho rằng: “Trước tiên phải kể đến không gian, xưa nay làng nghề vốn chỉ chú trọng vào sản xuất, không gian trong các làng nghề chỉ tập trung vào lao động sản xuất, nay chuyển sang du lịch dịch vụ thì khó bố trí sắp xếp lại không gian. Hơn nữa, hiện nay giá đất ngày càng đắt, quy hoạch trước đây chưa có, sản xuất quy mô hộ gia đình manh mún. Trong khi đó phát triển du lịch làng nghề cũng không có mẫu chung, mà cần sự đa dạng. Về lao động làng nghề, với thói quen đang làm sản xuất chuyển sang phục vụ thì phải thay đổi. Trong đó, thái độ thì dễ vì người Việt Nam rất cởi mở, nhưng để phục vụ khách phải có tiêu chuẩn”.
Việc xây dựng các làng nghề thành điểm đến du lịch, đòi hỏi rất nhiều thứ, từ những người yêu nghề đến cộng đồng, giá trị cộng đồng, liên quan đến tuyển dụng, đào tạo, tạo ra sản phẩm ấn tượng. Có sản phẩm rồi phải có quảng bá, trên nhiều kênh trong nước, quốc tế, duy trì, vận hành nhịp thở liên tục, duy trì sáng tạo để không bị nhàm chán. Từ sau dịch Covid-19 đến nay, nhiều địa phương đã đăng ký làm du lịch. Đến nay, vừa làm vừa đợi thị trường hấp thụ, cũng rất loay hoay.
Theo Giám đốc Công ty Lữ hành Hanoitourist Lê Hồng Thái, các làng nghề hiện vẫn quá chú trọng vào xuất khẩu, chưa quan tâm tới thị trường đồ lưu niệm bình dân, mà thị trường này đang sôi động và mang lại nguồn thu lớn. Sản phẩm của các làng nghề hiện còn đơn điệu, chưa quan tâm đúng mức thị hiếu của du khách. Khó khăn trong phát triển du lịch làng nghề còn do thiếu chiến lược lâu dài và tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề vẫn là bệnh kinh niên.
Tất cả những điều đó đều đang là “lỗ hổng” cần sớm được “vá” trên chặng đường phát triển du lịch văn hóa của Thủ đô.
(Còn nữa)
