Dự thảo quy tắc ứng xử trong lĩnh vực nghệ thuật: Không có….chế tài
Những ngày vừa qua, dư luận một lần nữa “nóng lên” khi Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch (Bộ VHTTDL) tổ chức lấy ý kiến đóng góp cho dự thảo về việc ban hành Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật.
Hoa hậu chuyển giới Hương Giang đã 2 năm im ắng sau khi bị cộng đồng mạng “tẩy chay” Ảnh: T.V
Nếu không có chế tài…
Như báo Phụ nữ Thủ đô đã thông tin, Dự thảo Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật (gồm 3 chương, 11 điều) nhằm “điều chỉnh” thái độ ứng xử của người nghệ sĩ đối với các vấn đề liên quan mật thiết đến họ như: Đối với trách nhiệm của một công dân, đối với hoạt động nghề nghiệp, đối với đồng nghiệp, với khán giả, công chúng, đối với báo chí truyền thông và mạng xã hội… Trả lời báo chí, ông Lê Minh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, người trực tiếp tham gia ban soạn thảo Bộ Quy tắc này, cho biết, Bộ Quy tắc hướng đến xác định các chuẩn mực hành vi về đạo đức, văn hóa ứng xử và thống nhất nhận thức, hành động của người hoạt động nghệ thuật; Khuyến khích các cá nhân phát huy, lan tỏa các giá trị văn hóa tốt đẹp và góp phần khẳng định vai trò, trách nhiệm của người hoạt động nghệ thuật.
“Đây là quy tắc cơ bản nhất, là lối ứng xử văn hóa truyền thống của người Việt xưa nay và còn được dân gian đúc kết thành những câu tục ngữ như “tôn sư trọng đạo”, “tương thân tương ái”, “thương người như thể thương thân”... mà chúng ta thường gặp trong cuộc sống. Đó chính là giá trị văn hoá của người dân Việt Nam”- ông Tuấn nói.
Thế nhưng, điều đáng tiếc mà hiện nay công chúng nhận thấy là về vấn đề triển khai và thực hiện Bộ Quy tắc lại không có chế tài xử phạt khi người hoạt động nghệ thuật vi phạm các điều khoản trong Bộ Quy tắc. Theo Dự thảo, Bộ Quy tắc này chỉ “Đề nghị những người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật nêu cao tinh thần trách nhiệm, tự giác thực hiện đúng, đầy đủ nội dung quy tắc”. Còn việc xử lý trong trường hợp người hoạt động nghệ thuật vi phạm, không tuân thủ Bộ Quy tắc thì Dự thảo... đề nghị các cơ quan, đơn vị sự nghiệp công lập, các hội nghề nghiệp chuyên ngành nghệ thuật tự xây dựng nội quy, quy chế và có các hình thức khen thưởng kỷ luật phù hợp…
Có thể thấy đây là điểm “chơi vơi” nhất của Bộ Quy tắc, bởi lẽ để các đơn vị, hội nghề nghiệp… xây dựng chế tài, có hình thức kỷ luật, khen thưởng là cả một chặng đường. Hơn nữa, ở nước ta, lực lượng nghệ sĩ hoạt động tự do đặc biệt là giới ca sĩ, người đẹp, người mẫu… rất đông đảo, và trong số họ không ít người gây ồn ào, ảnh hưởng xấu dư luận. Vậy, đơn vị nào sẽ quản lý lực lượng này? Bởi vậy, nếu không có chế tài cụ thể, Bộ Quy tắc sẽ chỉ mang tính tham khảo và không khả thi khi ứng dụng thực tế.
Cần quyết liệt hơn nữa…
Vừa qua, dư luận trong nước bày tỏ sự đồng tình trước những động thái quyết liệt của cơ quan quản lý lĩnh vực văn hoá - nghệ thuật Trung Quốc nhằm chấn chỉnh hoạt động văn hoá ứng xử của giới làm nghệ thuật. Điều này, nên chăng các cơ quan quản lý văn hoá nghệ thuật Việt Nam cần lấy làm bài học để nhìn nhận, đánh giá và có những động thái quyết liệt hơn nhằm đưa các hành vi văn hóa ứng xử của người làm nghệ thuật vào những chuẩn mực, phù hợp với văn hoá, thuần phong mỹ tục của dân tộc, đồng thời làm thước đo với những hành vi của đối tượng đặc thù có ảnh hưởng không nhỏ tới công chúng: Người làm nghệ thuật, các nhân vật nổi tiếng, người của công chúng...
Ở Việt Nam, Quy tắc ứng xử trong lĩnh vực nghệ thuật cần đi đôi với chế tài để xử lý nghiêm minh vi phạm mới mong thực sự loại bỏ "những con sâu làm rầu nồi canh”. Bên cạnh đó, cần sự quyết liệt đến từ báo chí, công chúng. Nếu cơ quan chức năng đưa ra hành lang pháp lý là chế tài xử phạt các hành vi lệch chuẩn, thì công chúng, các cơ quan ngôn luận mới là những người quyết định sự thành bại của nghệ sĩ, cần có thái độ rõ ràng trong việc lên án, phê phán, thậm chí có văn hoá tẩy chay với những hành vi lệch chuẩn, xa rời thuần phong mỹ tục từ số ít nghệ sĩ.
Thời gian vừa qua, chúng ta cũng từng chứng kiến sức mạnh của công chúng khi đã khiến một số nhân vật có hành vi, ứng xử lệch chuẩn phải ngưng hoạt động. Gần nhất là Hoa hậu chuyển giới Hương Giang hiện vẫn chưa thể hoạt động nghệ thuật trở lại bởi sự “tẩy chay” mạnh mẽ của cộng đồng mạng. Hay như việc nghệ sĩ hài Hoài Linh bị gỡ toàn bộ quảng cáo cũng như hạn chế các hoạt động sau vụ việc liên quan đến tiền từ thiện… Còn đối với các đơn vị báo chí, truyền thông, dự thảo Bộ Quy tắc đề nghị, cần phải có sự quyết liệt trong việc hạn chế đăng tải hình ảnh của những cá nhân nghệ sĩ vi phạm. Một sự kết hợp ở thế “kiềng ba chân”: Cơ quan chức năng - báo chí truyền thông - công chúng sẽ tạo nên một thứ “vũ khí” cực kỳ sắc bén đối với việc chấn chỉnh hành vi, văn hoá ứng xử, vi phạm đạo đức nghề nghiệp của giới làm nghệ thuật.
NGUYỄN THỤC VI