Hiểu thêm về lịch sử - văn hóa thông qua “Du lịch, du khảo trên Nam Kỳ tuần báo”

Tác phẩm “Du lịch, du khảo trên Nam Kỳ tuần báo” do tác giả Võ Văn Thành và Trần Thành Trung sưu tầm, chú giải và giới thiệu, do Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh ấn hành vào tháng 4 năm 2022.

Du lịch, du khảo luôn là thể tài hấp dẫn cho đội ngũ sáng tác mọi thời đại. Với việc cơ sở hạ tầng và dịch vụ du lịch cơ bản đã được hình thành rải rác khắp nơi, các văn nhân, thi sĩ, nhà báo, nhà nghiên cứu Việt Nam có điều kiện thuận lợi hơn trong việc thực hiện các chuyến du lịch tự phát, khám phá vẻ đẹp của các vùng địa lý, văn hóa trên cả nước để rồi từ những cuộc hành hương, các chuyến du lịch khám phá vẻ đẹp này, họ đã cho ra đời nhiều tác phẩm du lịch, du khảo với nhiều phong cách khác nhau, đăng trên nhiều tờ báo khác nhau như: Đông Dương, Nam Kỳ địa phận, Công luận, Nam Phong, Ngày Nay, Phong Hóa, Tri Tân, Nam Kỳ tuần báo...

Cuốn sách là tư liệu quý giúp bạn đọc hiểu thêm về lịch sử - văn hóa cũng như khám phá những phong tục, lễ hội văn nghệ dân gian, địa danh ở trong và ngoài nước.

Nam Kỳ tuần báo là tờ báo ra đời khá muộn ở Nam Kỳ do Hồ Văn Trung tức nhà văn Hồ Biểu Chánh, tự Thứ Thiên làm Giám đốc, dưới sự bảo trợ của người Pháp. Dù tờ báo này in được 85 số rồi đình bản (số báo đầu tiên xuất bản ngày 03/9/1942, số cuối cùng in ngày 15/6/1944), nhưng cũng đã giới thiệu tới công chúng không ít các bài viết hay về du lịch, du khảo của các tác giả đương thời, có nhiều đóng góp cho thể tài này. Những cây viết đương thời có thể nhắc đến như: Vương Quý Lê, Hồ Biểu Chánh, Nguyễn Thị Tố Lan, Trúc Hà, Khuông Việt, Thiếu Sơn, Huỳnh Văn Chính.

Du lịch, du khảo trên Nam Kỳ tuần báo tập hợp 25 bài viết ghi nhận sự trải nghiệm các chứng tích, địa chỉ lịch sử - văn hoá một thời, khám phá địa chí, phong tục, lễ hội văn nghệ dân gian và dân tộc học. Có thể kể đến những tác phẩm như: Những ngày dừng bước bên làng Tiên Điền - nơi thi hào Nguyễn Du ký gởi nắm xương tàn ngàn kiếp của Vương Quý Lê; Chuyện lạ xứ Lào của Khuông Việt (với các phần Giới thiệu xứ Lào, Vệ sanh và óc mê tín của người Lào, Một đám hỏa táng, Người Lào với ái tình); Chuyện xứ Chàm vì nước quên mình của Nguyễn Thị Tố Lan; Viếng Tây Đô của Thiếu Sơn.

Chương trình giao lưu giới thiệu sách diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh.

Đặc biệt là chuyến đi trải dài khắp các tỉnh Nam kỳ của Khuông Việt như Hai mươi lăm ngày đi tìm dấu người xưa (đăng 19 số).  Trong bài viết có đề cập về phương thức di chuyển qua các tỉnh thành như sau: “… Ròng rã hai mươi lăm ngày, chúng tôi hoàn toàn sống với tiền nhơn, cơ hồ quên cả đời hiện tại. Không xem báo, không để ý đến ngày giờ, mặc chiến trang vang động khắp Đông Tây, thậm chí đến gia đình, chúng tôi cũng ít khi tường tin tức. Trải qua các tỉnh Cần Thơ, Sa Đéc, Long Xuyên, Châu Đốc, Vĩnh Long, Bến Tre, Mỹ Tho và Tân An, tấm lòng hiếu cổ của chúng tôi được thỏa mãn trước những đình, chùa miếu mộ, hùng vĩ nguy nga cũng có, bình dị điêu tàn cũng có, và những phong cảnh gấm vóc của non sông đất nước. Sự thỏa mãn ấy đã bù đắp lại bao nỗi nhọc nhằn vất vả.  Di tích của người phần nhiều là những nơi thôn quê hẻo lánh, giữa bụi rậm, ruộng sâu, trên núi cao đồi vắng, xa đường thông thương thuận tiện… Muốn đến đó phải đi ghe, đi xuồng, đi xe máy và phần nhiều là đi chơn, ít khi được sung sướng ngả mình trên “băng” xe ngựa, xe “lôi” hoặc xe hơi, dầu là “băng” cây của những cái xe nhỏ chạy than thường hay nằm vạ giữa đồng…”.

Bên cạnh những tác phẩm ghi nhận sự trải nghiệm các chứng tích, địa chỉ lịch sử - văn hoá một thời, khám phá địa chí, phong tục, lễ hội văn nghệ dân gian và dân tộc học là những hồi ức, kỷ niệm đẹp về tháng ngày ở những địa danh ở trong nước và nước ngoài. Có thể kể đến các tác phẩm như: Đi coi vở tuồng “Chơn ái tình” của Trúc Hà; Ba lần đi xem hội chợ ở Sài Gòn của Thiếu Sơn;  Chuyện lạ xứ Lào của Hoàng Tích Hoàn; Cao Miên du ký: Oudong của Trần Ngọc Lâu; Năm ấy ở Pháp tôi được ăn Tết một cách bất ngờ của Lê Văn Ngôn; Lệ Tết thầy hồi xưa của Nguyễn Hương Trà; Tết Paris năm ấy của Tây Đô Cát Sĩ… Nhưng bài viết gây tiếc nuối nhất là “Phóng sự về Thổ, Mèo, Mường, Mán và mọi ở miền thượng du Bắc Kỳ” mà theo lời tòa soạn là do tác giả bệnh nên không thực hiện tiếp được.

Nhìn chung, các tác phẩm tập hợp trong sách Du lịch, du khảo trên Nam Kỳ tuần báo cung cấp nhiều kiến thức về địa chí, lịch sử, văn hóa, phong tục, dân tộc, dân gian, giúp người đọc sống trong tâm thức “khảo cổ” và thực tại đời sống tinh thần dân tộc trong những năm đầu của thập niên 1940. Dù được viết cách đây 8 thập kỷ, nhưng các tác phẩm này vẫn là những bài học nghiệp vụ hữu ích cho những người viết, người làm công tác khảo cứu, văn hóa, du lịch… hôm nay.

Trong khuôn khổ sự kiện ra mắt sách, độc giả còn được giao lưu cùng tác giả Võ Văn Thành và Nhà nghiên cứu Trần Hữu Phúc Tiến. Những chia sẻ đầy tâm huyết của hai tác giả giúp bạn đọc hiểu thêm về lịch sử - văn hóa cũng như khám phá những phong tục, lễ hội văn nghệ dân gian, địa danh ở trong và ngoài nước.

ĐỖ HỮU