Phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô từ không gian nghệ thuật sáng tạo
(PNTĐ) - Những không gian nghệ thuật và sáng tạo tại Hà Nội đang trở thành những điểm đến, nơi văn hóa hiện diện sống động giữa đời thường, kết nối cộng đồng và nuôi dưỡng sức sáng tạo của giới trẻ.
Từ dự án “Âm nhạc cuối tuần” tại Nhà Bát giác đến mạng lưới không gian sáng tạo đang nở rộ khắp thành phố, Thủ đô khẳng định hướng đi lấy văn hóa làm động lực phát triển, tạo nền tảng cho một Hà Nội năng động trong kỷ nguyên mới.
Điểm hẹn đầy thi vị, đậm chất thơ
Trong đời sống văn hóa Hà Nội, âm nhạc luôn giữ vai trò quan trọng, là nhịp thở tinh thần và là cầu nối cộng đồng. Việc tổ chức các chương trình nghệ thuật tại không gian công cộng được xem là hướng đi thiết thực, giúp người dân và du khách dễ dàng tiếp cận, thưởng thức và chia sẻ những giá trị văn hóa của Thủ đô. Dự án “Âm nhạc cuối tuần” tại Nhà Bát giác được Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội triển khai với kỳ vọng xây dựng nơi đây thành điểm hẹn văn hóa quen thuộc, nơi âm nhạc vang lên giữa không gian lịch sử Hồ Gươm, tạo nên những trải nghiệm nghệ thuật gần gũi, hấp dẫn.
Chương trình mở đầu chiều 30/11/2025 có sự tham gia của NSƯT Quyền Văn Minh, câu lạc bộ Bình Minh Jazz, cùng các ca sĩ, giảng viên và sinh viên đến từ các cơ sở đào tạo nghệ thuật chuyên nghiệp. Việc kết hợp giữa các nghệ sĩ tên tuổi và lực lượng nghệ sĩ trẻ mang đến chương trình biểu diễn chất lượng, một không gian nghệ thuật đặc sắc, giàu cảm xúc.
Trong thời gian tới, dự án “Âm nhạc cuối tuần” sẽ giới thiệu thêm nhiều loại hình nghệ thuật như dân gian, cổ điển, nhạc trẻ, tạo nên không gian nghệ thuật đa dạng phục vụ nhân dân và du khách. Dự án “Âm nhạc cuối tuần” kỳ vọng sẽ trở thành một dấu ấn văn hóa mới, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của nhân dân và quảng bá hình ảnh Thủ đô Hà Nội - thành phố sáng tạo, văn hiến và mến khách.
Từ những tín hiệu tích cực ấy, có thể nhìn rộng ra cách các không gian sáng tạo đang lặng lẽ góp phần định hình một diện mạo văn hóa mới cho Thủ đô. Vài năm gần đây, Hà Nội chứng kiến sự nở rộ của nhiều điểm đến văn hóa - nghệ thuật - công nghệ, tạo thành mạng lưới sáng tạo đa dạng và giàu sức sống. Có thể kể đến Manzi Art Space (Ba Đình, Hà Nội) với phong cách tinh tế và bền bỉ, nơi các triển lãm đương đại, giới thiệu sách, chiếu phim, trình diễn âm nhạc và múa, nói chuyện về nghệ thuật… nuôi dưỡng một cộng đồng nghệ sĩ và người xem luôn khao khát tìm hiểu cái mới. Ở một sắc thái khác, Heritage Space (Tây Sơn, Hà Nội) - không gian sáng tạo toàn diện với gallery, thư viện nghệ thuật, studio biểu diễn, không gian sinh hoạt - trao đổi - nghiên cứu, và tổ chức các chương trình quốc tế, dự án liên ngành, workshop… cho nghệ sĩ trong và ngoài nước.
Bên cạnh những tên tuổi đã định vị được bản sắc, Hà Nội còn chứng kiến sự góp mặt của những không gian giàu tính thử nghiệm. Vụn Art - mô hình sáng tạo bền vững (Vạn Phúc, Hà Đông) đã tạo được dấu ấn riêng nhờ sự sáng tạo trong mọi quy trình, với ý tưởng tái chế vải vụn của làng lụa thành những tác phẩm nghệ thuật như tranh, đồ lưu niệm, túi… vừa đậm nét văn hóa dân gian vừa mang hơi thở thời đại. Phường Bách Nghệ (Mỗ Lao, Hà Đông) với các sản phẩm thủ công truyền thống, Am Càkê (Lạc Long Quân, quận Tây Hồ) khai thức văn hóa truyền thống thông qua việc tái hiện không gian sinh hoạt truyền thống của vùng Bắc Bộ… cũng là những điểm đến đáng chú ý.
Cùng với đó, Trung tâm văn hóa nghệ thuật 22 Hàng Buồm hay những không gian biểu diễn quen thuộc như Nhà hát Lớn Hà Nội, Nhà hát Tuổi Trẻ, Nhà hát Múa rối Thăng Long, phố đi bộ Hồ Gươm hay phố Trịnh Công Sơn… vẫn giữ vai trò điểm tựa vững chắc cho hoạt động văn hóa đại chúng của Thủ đô. Tất cả những điểm đến ấy, dù lớn hay nhỏ, chính thống hay hoạt động độc lập, đều đang góp phần tạo nên diện mạo mới cho Hà Nội: Một đô thị của sáng tạo, nơi nghệ thuật len vào từng hơi thở cuộc sống.
Nền tảng phát triển công nghiệp văn hóa
Nhìn sâu vào bản chất, những không gian nghệ thuật, sáng tạo này không chỉ mang lại hoạt động giải trí hay điểm check-in; chúng tác động vào tầng sâu của đời sống tinh thần đô thị. Khi nghệ thuật xuất hiện ở một studio nhỏ trong con ngõ yên tĩnh, một buổi diễn ngoài trời bên hồ, một triển lãm trong ngôi biệt thự cũ… đều khiến người dân Hà Nội hình thành thói quen tiếp xúc với sáng tạo, đề cao những giá trị tinh thần và coi nghệ thuật là phần tất yếu của cuộc sống. Chỉ khi cộng đồng hình thành nhu cầu văn hóa bền vững, công nghiệp văn hóa mới có nền tảng để phát triển.
Những không gian này cũng chính là môi trường nuôi dưỡng nghệ sĩ, hạt nhân của mọi sáng tạo. Một thành phố muốn có công nghiệp văn hóa thì phải có nơi cho nghệ sĩ thử nghiệm, suy ngẫm, sai, làm lại, trưởng thành và hoàn thiện hơn. Manzi, Heritage Space, Vụn Art… đang thực hiện đúng vai trò ấy khi tạo ra môi trường linh hoạt, ít ràng buộc, cho phép những nỗ lực sáng tạo được thử nghiệm trước khi bước ra thị trường. Đây cũng là điều được nhiều lần nhấn mạnh trong các văn kiện của Đảng: Công nghiệp văn hóa phải dựa trên việc phát triển con người, khơi dậy sáng tạo và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Ở góc độ rộng hơn, những không gian sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong việc định hình thương hiệu đô thị. Một thành phố giàu trải nghiệm văn hóa sẽ hấp dẫn du khách, thu hút giới trẻ và cả lực lượng lao động sáng tạo, những người quyết định tương lai của nền kinh tế tri thức. Khi Hà Nội được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh vào mạng lưới “Thành phố sáng tạo”, điều đó không chỉ thể hiện sự ghi nhận quốc tế mà còn mở ra yêu cầu mới: Phải tiếp tục đầu tư cho hệ sinh thái sáng tạo, khuyến khích các hoạt động nghệ thuật độc lập, phát triển các không gian mở, và tạo điều kiện để công nghệ hòa vào văn hóa.
Những không gian sáng tạo cũng đưa Hà Nội bước vào xu hướng mới của thế giới: Nghệ thuật gắn với công nghệ. Từ các dự án trình diễn ánh sáng, VR/AR, đến nghệ thuật số, các start-up văn hóa sáng tạo đang góp phần mở rộng biên độ cho kinh tế văn hóa của Thủ đô. Đây cũng là hướng đi phù hợp với tinh thần phát triển công nghiệp văn hóa dựa trên công nghệ hiện đại, tạo ra “sản phẩm văn hóa đặc sắc, có giá trị kinh tế cao, lan tỏa rộng”.
Để những không gian ấy phát triển bền vững, Hà Nội cần sớm hoàn thiện hệ thống chính sách hỗ trợ, đặc biệt trong các vấn đề mặt bằng, thủ tục và cơ chế hoạt động. Việc liên kết giữa các không gian sáng tạo, tổ chức hoạt động giao lưu quốc tế và mở rộng giáo dục thẩm mỹ cho cộng đồng cũng là yêu cầu cấp thiết. Một thành phố có công nghiệp văn hóa mạnh phải là thành phố có cư dân biết thưởng thức, có thế hệ trẻ biết sáng tạo và có nghệ sĩ được tôn trọng như nguồn lực phát triển.
Từ một sân khấu nhỏ bên hồ Hoàn Kiếm, ta nhìn thấy cả một chuyển động lớn của Hà Nội trong kỷ nguyên mới: Kỷ nguyên mà sáng tạo trở thành động lực tăng trưởng, văn hóa trở thành nguồn lực kinh tế, và nghệ thuật trở thành nhịp thở tự nhiên của đời sống đô thị. Khi các không gian sáng tạo tiếp tục được hình thành và liên kết với nhau, Thủ đô không chỉ mở rộng bản đồ văn hóa của mình, mà còn bồi đắp vị thế để tiến xa hơn trên hành trình trở thành một trung tâm văn hóa sáng tạo của khu vực.
