Tọa đàm thơ Nguyễn Tiến Thanh: Một sắc thái riêng trong sự vận động của thơ Việt Nam đương đại
(PNTĐ) - Sáng ngày 21/10/2025, tại Tầng 3, Phòng Nghệ thuật, Nhà xuất bản Hội Nhà văn (65 Nguyễn Du, Hà Nội), Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp cùng Viện Văn học đã tổ chức tọa đàm khoa học với chủ đề “Thơ Nguyễn Tiến Thanh trong sự vận động của thơ Việt Nam đương đại”.
Sự kiện có sự góp mặt của đông đảo các nhà nghiên cứu, phê bình, học giả, nhà thơ cùng bạn đọc yêu thơ, tạo nên không khí trao đổi học thuật sôi nổi và giàu chiều sâu.
Ngay phần khai mạc, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều – Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhấn mạnh tọa đàm là dịp nhìn nhận lại một hành trình thơ độc đáo, một sắc thái riêng trong bức tranh thơ đương đại. Ông cho rằng: “Thơ Nguyễn Tiến Thanh giống như cây trầm, lá vẫn vậy, cây vẫn vậy, nhưng trong ruột cây kết tụ hương thơm. Viễn ca vẫn giữ phong cách truyền thống, song ẩn chứa sự chiêm nghiệm sâu sắc và triết lý đời sống. Ở đây, chất thơ của Nguyễn Tiến Thanh được đánh giá cao bởi sự lắng đọng, tinh tế, dù giản dị trong câu chữ nhưng chứa đựng sức nặng của suy tư, trải nghiệm, và đặc biệt là sự điềm nhiên trước những biến động của thời cuộc".
Nhà phê bình Phùng Gia Thế (Đại học Sư phạm 2) đánh giá: “Nguyễn Tiến Thanh là một trong số không nhiều các nhà thơ định hình được 'ngôn ngữ' của riêng mình. Chỉ với hai tập thơ Chiều không tên như vết mực giữa đời và Loạn bút hành, bạn đọc đã có cơ sở để nhận ra 'tác giả Nguyễn Tiến Thanh' trong đời sống thơ ca đương đại. Nguyễn Tiến Thanh thuộc kiểu nhà thơ lãng tử và tài tử. Anh không cặm cụi kỳ khu gò câu đẽo chữ làm thơ, mà với anh, thơ là những khoảnh khắc tạo sinh vụt hiện, được ghi nhanh trong khoảnh khắc”.
PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ – Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương nhận định: “Cần tôn trọng người làm thơ hiện đại, cổ vũ, tạo điều kiện cho họ sáng tác, bởi lẽ thơ Việt Nam có thành tựu lớn, tác động đến tình cảm, nhân cách con người, có sức thẩm thấu. Thơ Nguyễn Tiến Thanh là một trong số những sắc thái hết sức đặc biệt, một kiến tạo về thế giới nghệ thuật và ngôn ngữ biểu đạt mà giới chuyên môn cần làm rõ”.
Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến nhìn nhận: “Trong lịch sử văn chương đương đại, nhiều tác giả đã lý giải vai trò của thơ ca, nhưng Nguyễn Tiến Thanh nổi bật ở chỗ ông viết vừa như sáng tác, vừa như suy tư phê bình, vừa như một bản trường ca tự sự. Ở đó, thơ được nhìn nhận như ngôn ngữ cứu rỗi, không phải cho thế giới, mà cho chính người viết.” Như vậy, thơ Nguyễn Tiến Thanh được xem là một diễn ngôn song hành giữa tự sự nội tâm và nhận thức xã hội, vừa bảo lưu truyền thống vừa không ngừng tự vận động để tìm kiếm giá trị riêng.
PGS.TS Lý Hoài Thu (Đại học KHXH&NV) nhấn mạnh: “Thơ Nguyễn Tiến Thanh mở ra thế giới của thanh xuân trường học – nơi cảm xúc học trò, tình yêu đầu đời và ký ức tuổi trẻ trở thành chất liệu chính. Tinh thần này được Nguyễn Tiến Thanh chuyển hóa thành một ký ức sống động, một tâm thế triết lý của người từng trải, cho thấy sự tiếp nối và biến đổi của hệ hình này trong thơ Việt Nam đương đại”.
Nhà phê bình Đỗ Anh Vũ bổ sung: “Chất lãng tử du ca là hồn cốt của Tiến Thanh – những cặp đối ngẫu trong thơ anh gợi nhiều dư ba, khiến người đọc hòa vào không gian cảm xúc của thi sĩ.” Đặc biệt, lục bát của Nguyễn Tiến Thanh, theo TS. Đỗ Anh Vũ, vừa lãng mạn, vừa trẻ trung, chứa hồi quang tuổi trẻ và khát vọng níu giữ những giá trị tinh khiết giữa thời công nghệ ồn ào.
Đánh giá về sự phát triển của thơ Việt Nam hiện đại, nhiều ý kiến cho rằng thơ Nguyễn Tiến Thanh là một sắc thái cần được đặt đúng vị trí, không phải nhờ sự cầu kỳ cách tân, mà bởi “cái mới tự nhiên bắt nguồn từ xúc cảm và suy niệm”. Anh không theo đuổi sự phá cách hình thức mà chú trọng đến sự trung thực với cảm xúc, trung thành với những gì mong manh nhất bên trong mỗi người làm thơ.
Phát biểu tại tọa đàm, nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh bày tỏ: “Tôi không biết thơ của mình nằm ở đâu trong tiến trình thơ đương đại, vì thật lòng mà nói, tôi chưa bao giờ kịp chạy theo bất kỳ tiến trình nào. Tôi chỉ viết khi trong lòng có điều gì đó muốn bật ra, như một cách giữ lại một chút nguyên vẹn trong chính mình. Có thể nó không nằm ở đâu cả – chỉ là những mảnh tiếng nói nhỏ bé, rơi ra từ cuộc sống, từ ký ức, từ những vùng im lặng mà ta thường lướt qua. Tôi chưa bao giờ nỗ lực hiện đại, cũng không cố giữ mình cổ điển. Tôi chỉ gắng trung thực – trung thực với những điều mong manh nhất.” Anh cũng cho rằng: “Thơ không phải là cách diễn đạt thế giới, mà là cách thế giới tự hé lộ qua một con người đang run lên trước nó. Thơ là khoảnh khắc mà lý trí buộc phải cúi đầu trước một cảm xúc không gọi tên được. Là lúc người viết không đi tìm chân lý, mà chỉ tìm một rung động chưa kịp hóa thành lời”.
Qua chuỗi ý kiến, có thể nhận thấy thơ Nguyễn Tiến Thanh giữ được chất lãng mạn của thanh xuân trường học, đồng thời vượt ra khỏi những giới hạn của kinh nghiệm cá nhân để hướng tới sự phổ quát trong chiêm nghiệm. Thơ anh không khuôn mẫu, không chạy theo thời thượng mà tồn tại như một “nốt nghỉ” giữa đời sống hiện đại nhiều biến động. Những biểu tượng ký ức, chiêm nghiệm thời gian, nỗi buồn, ký ức tuổi trẻ và quê hương Bắc Bộ trở thành mạch ngầm xuyên suốt, đưa thơ Nguyễn Tiến Thanh đến gần độc giả trung niên cũng như những ai từng trải qua nhiều khúc quanh cuộc sống.
PGS.TS Phùng Gia Thế nhấn mạnh: “Thơ của Nguyễn Tiến Thanh không chỉ là sản phẩm sáng tạo cá nhân mà còn là quá trình tương tác với độc giả dưới góc nhìn mỹ học tiếp nhận. Thơ ông đồng cảm và chia sẻ, ảnh hưởng mạnh tới độc giả trí thức và trung niên, bởi lẽ ở đó, ai cũng tìm thấy một phần tuổi trẻ của mình".
Khép lại tọa đàm, TS. Nguyễn Huy Bỉnh (Phó Viện trưởng Viện Văn học) tổng kết: Thơ Nguyễn Tiến Thanh là một dòng chảy lặng lẽ nhưng bền bỉ trong đời sống thơ đương đại, vừa trữ tình vừa triết lý, vừa cá nhân vừa cộng đồng, dung hòa giữa truyền thống và hiện đại. Đó là tiếng thơ không phô trương, không cầu thị sự phá cách nhưng vẫn tạo được dấu ấn sâu đậm, lặng lẽ khẳng định vị trí của mình trong sự vận động chung của thơ Việt Nam hôm nay.
