Cảnh giác với gánh nặng nội tiết và nguy cơ tim mạch

Ảnh minh họa. Nguồn: Int

Hàng loạt ca bệnh đáng lo ngại
Trong vòng hai tuần qua, nhiều bệnh viện tuyến Trung ương và địa phương đã liên tiếp tiếp nhận các ca cấp cứu nguy kịch liên quan đến việc sử dụng thuốc tránh thai kéo dài. Tại Bệnh viện Nhân dân 115 (TP Hồ Chí Minh), một phụ nữ 45 tuổi được đưa vào viện trong tình trạng khó thở dữ dội, nặng ngực và tụt huyết áp. Kết quả chẩn đoán xác định bệnh nhân rơi vào sốc tắc nghẽn do thuyên tắc phổi nguy cơ cao, kèm huyết khối tĩnh mạch khoeo hai bên. 

Khai thác bệnh sử cho thấy người phụ nữ đã dùng thuốc tránh thai phối hợp liên tục suốt hơn 10 năm và có đặc thù nghề nghiệp phải ngồi lâu khi làm công nhân may - yếu tố làm tăng thêm nguy cơ hình thành huyết khối. Sau khi được truyền thuốc tiêu sợi huyết, bệnh nhân cải thiện nhanh chỉ sau một giờ và hiện tiếp tục điều trị duy trì bằng thuốc kháng đông, đồng thời được tư vấn chuyển sang biện pháp tránh thai ít rủi ro hơn.

Tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, chị T.M (36 tuổi, Lạng Sơn) được đưa vào cấp cứu trong tình trạng hôn mê sâu, co giật, liệt tứ chi. Chẩn đoán hình ảnh xác định chảy máu não lớn do huyết khối xoang tĩnh mạch. Trước đó, chị chỉ có triệu chứng đau đầu nhẹ. Các bác sĩ cho biết bệnh nhân đã sử dụng thuốc tránh thai hằng ngày trong thời gian dài và đây nhiều khả năng là nguyên nhân dẫn tới đột quỵ.

Một ca khác là nữ bệnh nhân 34 tuổi được đưa tới Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 trong tình trạng bất tỉnh, khó thở, được chẩn đoán huyết khối động mạch phổi hai bên. Khai thác bệnh sử cho thấy bệnh nhân đã uống 12-15 viên thuốc tránh thai khẩn cấp Levonorgestrel mỗi tháng trong suốt 10 năm. Đây là một mức lạm dụng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm.

Đáng nói, những ca bệnh trên chỉ là phần nổi của “tảng băng chìm”. Nhiều bệnh viện trong thời gian gần đây cũng ghi nhận tình trạng tương tự: Phụ nữ trẻ, không có bệnh nền nghiêm trọng nhưng lại phải đối diện với các biến chứng nặng nề như thuyên tắc phổi, huyết khối não, thậm chí đột quỵ, tất cả đều liên quan tới việc dùng thuốc tránh thai nội tiết kéo dài mà thiếu sự theo dõi y tế.
Không phải ai cũng có nguy cơ, nhưng cần cảnh giác
Dù thuốc tránh thai nội tiết được coi là phương pháp ngừa thai hiệu quả và tiện lợi, song các chuyên gia sản phụ khoa và tim mạch đều nhấn mạnh: Không phải phụ nữ nào cũng có thể dùng an toàn.

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thanh - Trưởng khoa Khám chuyên gia, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội cho biết: Thuốc tránh thai hằng ngày thường chứa estrogen và progesterone, giúp ức chế rụng trứng và ngăn cản sự làm tổ của phôi. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc có thể làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối gây đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim. Theo bác sĩ Thanh, tỷ lệ thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản khoảng 1/10.000, nhưng nguy cơ tăng cao ở nhóm trên 35 tuổi, hút thuốc, béo phì, ít vận động, rối loạn mỡ máu hoặc có tiền sử huyết khối trong gia đình.

Nguy cơ này đặc biệt rõ rệt ở những người có bất thường di truyền. Với người mang đột biến gen Factor V Leiden, nguy cơ huyết khối khi dùng thuốc tránh thai có thể tăng gấp 20-30 lần. Không chỉ thuốc uống, các dạng tiêm hay miếng dán có chứa estrogen cũng đều có thể gây cục máu đông.

Ngoài yếu tố di truyền, lối sống cũng góp phần làm gia tăng biến chứng. Theo các bác sĩ, nhiều ca huyết khối xuất hiện ở những phụ nữ vừa dùng thuốc tránh thai, vừa hút thuốc lá, ngồi lâu một chỗ, hoặc tập luyện quá sức. Huyết khối thường khởi phát ở chi dưới, biểu hiện bằng chuột rút, phù chân, sau đó có thể di chuyển lên phổi hay não, gây nhồi máu phổi, tắc động mạch phổi, thậm chí đột quỵ. Vì vậy khi có các triệu chứng như đau đầu dữ dội, mờ mắt, tê yếu nửa người, co giật hoặc mất ý thức, người bệnh phải đi khám ngay.

Các bác sĩ đồng thuận rằng việc khám sàng lọc trước khi sử dụng thuốc là cần thiết, thay vì tự ý dùng lâu dài. Bác sĩ Phan Chí Thành - Bệnh viện Phụ sản Trung ương khẳng định: Thuốc tránh thai cơ bản không quá nguy hiểm, hầu hết phụ nữ có thể mua mà không cần kê đơn. Nhưng tất cả đều tiềm ẩn nguy cơ gây tăng đông, tắc mạch, vì vậy có chỉ định chống chỉ định chặt chẽ. Những người có bệnh tim mạch, từng tắc mạch, chảy máu âm đạo không rõ nguyên nhân, béo phì, rối loạn mỡ máu, lối sống ít vận động hoặc hút thuốc lá tuyệt đối không nên dùng.

Điểm nguy hiểm là nhiều phụ nữ không cảm nhận được tác dụng phụ trong giai đoạn đầu, chỉ đến khi cục máu đông gây biến chứng thì mới phát hiện. Vì vậy, sau đợt đầu tiên dùng thuốc, phụ nữ nên tái khám, kiểm tra huyết áp, mỡ máu và các yếu tố nguy cơ khác.

Từ thực tế lâm sàng, các chuyên gia đều chung nhận định: Thuốc tránh thai nội tiết không phải phương pháp “dùng vô điều kiện”. Người có ý định sử dụng lâu dài cần được tư vấn tại cơ sở y tế chuyên khoa, làm các xét nghiệm cần thiết, cân nhắc yếu tố nguy cơ và lựa chọn biện pháp phù hợp để bảo vệ sức khỏe.