SOS: Trầm cảm, rối loạn tâm thần ở tuổi vị thành niên

Tự sát là 1/10 trong nguyên nhân tử vong ở mọi lứa tuổi

Thời gian qua, Viện Sức khỏe Tâm thần (bệnh viện Bạch Mai) tiếp nhận không ít trẻ trong độ tuổi vị thành niên mắc chứng rối loạn hành vi, trầm cảm phải nhập viện, điều trị nội trú. Đơn cử như trường hợp em T.H (15 tuổi, trú tại Hà Nội). Chỉ vì áp lực học tập, kết quả giảm sút trong thời gian học online, lại thêm sự tự ti về hình thể của bản thân, lo sợ bị các bạn trêu chọc nên H ngày càng thu mình lại, thường xuyên thấy chán nản, buồn phiền.

Đáng nói, cảm xúc trên không hề thuyên giảm mà ngày càng nghiêm trọng, tới mức H cảm thấy chán sống, có ý tưởng muốn chết. Để giải tỏa căng thẳng, H đã thử dùng mảnh thủy tinh cứa vào cổ tay, chảy máu. Nguy hiểm là khi tự làm đau bản thân, em lại thấy dễ chịu.

Theo BSCKII Nguyễn Hoàng Yến - Phòng trẻ em và thanh thiếu niên, Viện Sức khỏe tâm thần, thống kê cho thấy tại Việt Nam, tự sát là 1/10 nguyên nhân tử vong ở mọi lứa tuổi. Một nghiên cứu năm 2012 tại Hà Nội cũng chỉ ra: Tỷ lệ trẻ có ý tưởng tự sát và toan tự sát lứa tuổi 15-24 là 2,3%. Trong đó, nhóm tuổi 15-19 tuổi ghi nhận tỷ lệ có yếu tố tiền sử và toan tự sát cao hơn nhóm 20-24 tuổi. Ý tưởng tự sát và toan tự sát gặp ở trẻ gái cao hơn trẻ trai.

Nguyên nhân dẫn tới thực trạng này, theo BSCKII Nguyễn Hoàng Yến là do: Bước vào lứa tuổi thanh thiếu niên, trẻ có sự phát triển mạnh mẽ, chuyển đổi từ trẻ em sang giai đoạn trưởng thành được đánh dấu bằng mốc dậy thì. Cùng với đó là sự phát triển về tư duy, nhận thức, sự quan sát, sáng tạo, tự ý thức khẳng định bản thân, trưởng thành về nhân cách, đối mặt các yếu tố stress, học tập, tích lũy các phương thức đối phó stress nhiều nhất.

Bởi vậy, một đứa trẻ đang vui vẻ, hoạt bát hoặc trầm tĩnh bỗng nhiên thay đổi ngược lại, trẻ bị rối loạn giấc ngủ, rối loạn hành vi ăn uống… là những dấu hiệu gợi ý, nhắc nhở bố mẹ cần quan tâm đến con hơn. Tuy nhiên, một thực tế vô cùng quan ngại hiện nay đó là, khi trẻ chớm bộc lộ ý nghĩ về tự sát, về chán sống hay nói bóng gió rằng mình không còn giá trị, không có ý nghĩa với cuộc đời thì nhiều bậc cha mẹ lại gạt đi và đề nghị con không nên nghĩ đến những điều tiêu cực.

“Trong khi đây là tín hiệu kêu cứu mà các bậc cha mẹ phải đặc biệt lưu tâm. Khi trẻ bày tỏ cảm xúc đó là lúc con rất cần sự đồng cảm, sự chia sẻ, sự lắng nghe… Các bậc cha mẹ, người thân khi bắt được tín hiệu này nên hỏi han, khơi gợi để con nói ra những bất an, sự đau khổ, tuyệt vọng của mình” - BS Hoàng Yến phân tích.

Một trường hợp trẻ bị rối loạn tâm lý được điều trị tại Viện Sức khỏe Tâm thần, bệnh viện Bạch Mai Ảnh: BVCC

Trên 98% người muốn tự sát bị rối loạn tâm thần

Qua thực tiễn điều trị cho các bệnh nhân có vấn đề về rối loạn sức khỏe tâm thần, ThS.BS Lê Công Thiện - Trưởng phòng Trẻ em và Thanh thiếu niên, Viện sức khỏe Tâm thần nhận thấy rằng: Tại Việt Nam, việc quan tâm, chăm sóc con cái hiện nay phần lớn phó thác cho các bà mẹ. Nhưng với một đứa trẻ, sự quan tâm của cả gia đình là điều vô cùng cần thiết. Bởi lẽ, tư duy, cách quan tâm, cách hỏi han của ông bà, cha mẹ đến với đứa trẻ là khác nhau. Nếu chỉ một mình mẹ hỏi han, quan tâm thì không chắc đã bao quát được hết và đáp ứng đúng điều trẻ cần. Vì vậy, hãy xem việc quan tâm con cái là công việc, phân chia đồng đều. Đừng để đến lúc sự đã rồi, tìm giải pháp khắc phục vô cùng khó.

PGS.TS Nguyễn Văn Tuấn - Viện trưởng Viện Sức khỏe Tâm thần tư vấn thêm: Trên 98% người muốn tự sát bị rối loạn tâm thần. Một trường hợp tự sát ảnh hưởng ít nhất đến 6 người khác. Chúng ta phải kết hợp đa ngành, đa nghề, đa chuyên khoa để chia sẻ, hỗ trợ cho bệnh nhân. Đây là trách nhiệm chung của toàn xã hội. “Việc quản lý thông tin mạng cũng cần được lưu ý. Trước đây, tại một số nước như Hàn Quốc, Nhật Bản… có làn sóng bắt chước hành vi tự sát. Tức là người bệnh đọc tin tức về các nghệ sĩ tự tử từ đó có hành vi tương tự. Một người bị sẽ ảnh hưởng dây chuyền đến nhiều người” - PGS.TS Tuấn nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, việc tham gia tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho thanh thiếu niên, không bắt buộc phải là các bác sĩ, chuyên gia, mà phụ huynh, giáo viên cũng cần có kiến thức phát hiện để hỗ trợ cho trẻ về tâm lý. Nhận diện các dấu hiệu bất thường ở trẻ là chìa khóa giúp ngăn chặn hành vi tự sát của trẻ. Thông thường những biểu hiện của trẻ có dấu hiệu rối loạn tâm lý bao gồm: Giảm các mối quan hệ tương tác với bạn bè, gia đình; giảm tham gia các hoạt động xã hội; giảm sút học tập, không quan tâm đến vẻ ngoài, dễ cáu gắt, giận giữ… 90% các trường hợp có biểu hiện rối loạn tâm thần đều có bộc lộ ít nhất một biểu hiện ra ngoài. Các cha mẹ nên dành nhiều thời gian để quan tâm chia sẻ cùng con cái như những người “bạn” của con mình.

ĐỖ HẰNG