4 năm, 4 phiên tòa vẫn chưa thể xác định bố cho con
(PNTĐ) - Khẳng định con mình có bố và người này có danh tính, địa chỉ cụ thể nhưng 4 năm qua, nhiều lần gửi đơn tới các cơ quan chức năng và 4 lần hoãn phiên tòa, chị Trần Thị N.M (sinh năm 1995, trú tại TP Hồ Chí Minh) vẫn chưa thể xác định được bố cho con trai theo quy định của pháp luật. Nguyên nhân vì anh Đinh H.N, người được cho là bố của con chị không đồng ý làm xét nghiệm ADN.
Vụ việc... dậm chân tại chỗ vì bị đơn không hợp tác
Chị M là nhân vật đã được Báo Phụ nữ Thủ đô phản ánh trong một bài viết vào tháng 3/2024. Vụ việc có thể tóm tắt như sau: Theo phản ánh của chị M, chị có quan hệ tình cảm với anh N, sinh năm 1977, trú tại Hà Nội dẫn tới chị có thai. Biết tin, anh N đã đề nghị chị bỏ thai nhưng chị không đồng ý. Năm 2021, chị sinh cháu Trần N.B, được chị khẳng định là con chung của chị và anh N.
Khi qua lại với chị M, anh N đã có một vợ, hai con nên chị không yêu cầu anh N ly hôn cũng như buộc thực hiện trách nhiệm cấp dưỡng nuôi cháu N.B. Điều chị và gia đình cần là anh N xác nhận quan hệ huyết thống với cháu N.B để cháu không bị mang tiếng là “con không có bố” (hiện nay cháu đang lấy họ mẹ trên giấy khai sinh và phần tên người bố để trống).
Trước khi sự việc vỡ lở, gia đình chị M (đại diện là bà Nguyễn Thị Như, được chị M ủy quyền thay mặt chị giải quyết vụ việc) đã cố gắng giải quyết nội bộ, tổ chức gặp gỡ riêng với anh N để yêu cầu anh N nhận con. Song, anh N không hợp tác, theo bà Như trình bày, anh N còn phủ định mối quan hệ với con gái bà nên con bà không thể có thai. Vì vậy, bà Như buộc phải gửi đơn tố cáo tới các cơ quan chức năng, trong đó có nơi anh N làm việc. Để làm rõ trắng đen, bà Như và chị M đề nghị anh N tiến hành giám định ADN xác định quan hệ huyết thống cha con với cháu N.B.
Cuối tháng 10/2023, phía cơ quan cấp trên nơi anh N làm việc đã có văn bản yêu cầu anh N giám định ADN để xác định quan hệ huyết thống cha, mẹ, con giữa anh N, chị M với cháu N.B. Sau đó, hai mẹ con chị M đã cất công bay từ miền Nam ra Hà Nội để thực hiện giám định ADN theo yêu cầu. Song, anh N không chấp hành.
Tháng 11/2023, bà Như nhận được thông báo kết luận vụ việc từ phía cơ quan cấp trên của anh N. Thông báo nêu nội dung bà tố cáo anh N có con ngoài giá thú là chưa đủ cơ sở kết luận. Đồng thời, thông báo cũng nêu việc anh N không thực hiện yêu cầu giám định ADN là vi phạm quy định về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong ngành và giao bộ phận chuyên môn tham mưu, đề xuất kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với anh N. Tuy nhiên, điều chị M và gia đình mong muốn chính là cần có giải pháp để anh N thực hiện giám định ADN đã không được đề cập tới.
Không bỏ cuộc, chị M đã gửi đơn tới TAND quận Thanh Xuân (nay là TAND khu vực 2, TP Hà Nội) yêu cầu xác định bố cho cháu N.B. Vụ án đã được TAND quận thụ lý và ra quyết định trưng cầu giám định gen. Tuy nhiên, việc trưng cầu này vẫn chỉ diễn ra giữa chị M và cháu N.B; chứ không phải giữa anh N với cháu N.B.
Tiếp đó, ngày 20/9/2024, Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an đã có Kết luận giám định số 386/KL-KTHS, trong đó có đoạn: “Xét yêu cầu Tòa án trưng cầu giám định giữa chị Trần Thị N.M là nguyên đơn và anh Đinh H.N là bị đơn trong vụ án. Tòa án nhân dân quận Thanh Xuân, TP Hà Nội trưng cầu Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an giám định ADN xác định quan hệ huyết thống giữa anh Đinh H.N, chị Trần Thị N.M với cháu T.N.B...". Tuy nhiên kết luận cũng vẫn chỉ đề cập tới việc giám định mẫu tế bào của chị Trần Thị N.M và cháu Trần N.B.
Cần bảo vệ quyền “nhận cha” của trẻ
Theo bà Như trình bày, đến nay, TAND quận Thanh Xuân, hiện nay là TAND khu vực 2, TP Hà Nội đã nhiều lần mở phiên sơ thẩm xét xử vụ án xác nhận cha cho con (vào các ngày 18/6/2025, ngày 16/7/2025 và ngày 14/8/2025). Trước 3 phiên này, chị N.M đều có đơn phản đối với cùng lý do là bị đơn không phối hợp trong suốt quá trình giải quyết, không cung cấp mẫu ADN. Trong khi đó, phía Tòa án chưa thực hiện thu thập chứng cứ đầy đủ, chưa tiến hành các bước, các biện pháp về giám định ADN để có chứng cứ cần thiết giải quyết vụ án, ảnh hưởng nghiêm trọng quyền và lợi ích hợp pháp của của trẻ em, phụ nữ.
Mới nhất, ngày 12/9/2025, phiên tòa sơ thẩm xét xử vụ án một lần nữa không thể diễn ra. Trong đơn gửi tới tòa, chị N.M tiếp tục đề nghị: “Hội đồng xét xử xem xét ra quyết định tạm ngừng phiên tòa cho đến khi các chứng cứ liên quan đến quyền trẻ em của cháu B. được thu thập xác minh đầy đủ, đặc biệt là kết quả giám định ADN cha con”.
Trao đổi với phóng viên Báo Phụ nữ Thủ đô, bà Nguyễn Thị Như cho biết: 4 năm theo đuổi sự việc, đã có lúc hai mẹ con bà mệt mỏi muốn từ bỏ, nhưng vì quyền lợi của cháu N.B mà gia đình lại gắng gượng.
Theo luật sư Trần Thị Thanh Lam, Văn phòng Luật sư Chính pháp, trong trường hợp tranh chấp xác định cha, mẹ cho con, pháp luật bảo vệ quyền của trẻ em được nhận cha, mẹ của mình theo Luật Hôn nhân và Gia đình. Cụ thể, khoản 1, Điều 90 của Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định: "Con có quyền nhận cha, mẹ của mình, kể cả khi cha, mẹ của con đã chết hoặc mất năng lực hành vi dân sự”. Như vậy, quyền nhận cha, mẹ là quyền nhân thân tuyệt đối của con không ai có thể cản trở hoặc từ chối.
Khi vụ việc được đưa ra Toà án, đương sự có nghĩa vụ chứng minh, có nghĩa là cung cấp bằng chứng để chứng minh mối quan hệ cha, mẹ, con. Tài liệu, bằng chứng ở đây được hiểu là: Thư từ, phim, ảnh, băng, đĩa, hình, người làm chứng, kết quả giám định về mặt y học (giám định ADN)... Theo đó, Tòa án giải quyết trên cơ sở đánh giá các chứng cứ, tài liệu có trong hồ sơ vụ án.
Trong vụ án tranh chấp về quan hệ thân nhân, huyết thống thì kết quả giám định ADN là một bằng chứng khoa học cần thiết, dễ dàng làm sáng tỏ kết quả vụ việc. Do đó trường hợp cần thiết đương sự có quyền làm đơn yêu cầu Tòa án trưng cầu giám định ADN giữa cha, mẹ, con để có căn cứ pháp lý và cơ sở khoa học cho việc xét xử. Bộ luật Tố tụng Dân sự hiện hành quy định Toà án có quyền ra quyết định trưng cầu giám định ADN để xác định quan hệ huyết thống (Điều 102 Bộ Luật Tố tụng Dân sự 2015).
Tuy nhiên, trường hợp một bên, cụ thể là bị đơn, không hợp tác trong việc cung cấp mẫu ADN, đồng nghĩa việc họ không thực hiện nghĩa vụ chứng minh theo Điều 91 Bộ Luật Tố tụng Dân sự 2015. Mặt khác, theo quy định tại khoản 5 Điều 94 của Bộ luật Tố tụng Dân sự thì kết luận giám định chỉ là một trong các nguồn chứng cứ. Điều 108 của Bộ luật Tố tụng Dân sự quy định: “Việc đánh giá chứng cứ phải khách quan, toàn diện, đầy đủ và chính xác. Tòa án phải đánh giá từng chứng cứ, sự liên quan giữa các chứng cứ và khẳng định tính hợp pháp, tính liên quan, giá trị chứng minh của từng chứng cứ”. Do đó, nếu không thể thu thập được mẫu vật để giám định ADN thì Tòa án phải căn cứ vào các tài liệu, chứng cứ đã thu thập được để tiếp tục giải quyết vụ án theo thủ tục chung.
Trong trường hợp không có chứng cứ nào khác ngoài việc cần xét nghiệm ADN để xác định cha, mẹ cho con, thì đương sự có quyền yêu cầu và tuỳ từng trường hợp cụ thể, Tòa án có thể xem xét căn cứ Điều 111, điều 114, điều 127 Bộ Luật Tố tụng Dân sự 2015 để ban hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời “cấm hoặc buộc thực hiện hành vi nhất định”.
Sau khi có quyết định của Tòa án về quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, Cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền sẽ ra quyết định và tổ chức thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của Tòa án. Cơ quan thi hành án tiến hành thu thập mẫu thử xét nghiệm ADN trên nguyên tắc thương lượng đàm phán, vận động, thuyết phục đương sự hợp tác vì đối tượng áp dụng trong trường hợp này là con người, việc lấy mẫu ADN thuộc về vấn đề nhân thân. Nếu đương sự vẫn không thực hiện thì cơ quan thi hành án giải quyết theo Luật Thi hành án dân sự.
Với những căn cứ pháp lý nêu trên, rất mong vụ án “xác nhận cha cho con” kéo dài đã 4 năm sẽ sớm được giải quyết dứt điểm, qua đó bảo vệ quyền “nhận cha” của cháu N.B, nhất là khi cháu đã sắp tới tuổi đến trường.
