Báo hiếu online thời công nghệ

Ảnh minh hoạ

Khi cảm xúc hiếu đạo thành content
Thế hệ Z, nhóm sinh từ 1997- 2012, hiện chiếm gần 1/4 dân số Việt Nam, là thế hệ gắn bó chặt chẽ nhất với internet cũng như các nền tảng mạng xã hội. Không ít người trong thế hệ Z đã chọn cách báo hiếu “kiểu riêng” như làm clip mashup tặng quà, viết blog hòa giải với cha mẹ, quay reaction khi phụ huynh bất ngờ nhận quà. Có video đạt 300.000 lượt xem chỉ sau 2 ngày. Tuy nhiên đi kèm với trào lưu này là mặt trái: Nhiều clip được dựng công phu như một sản phẩm quảng cáo - ánh sáng, nhạc nền, thương hiệu tài trợ.

Song song với phong trào biểu đạt cá nhân, nhiều chiến dịch cộng đồng cũng tận dụng không gian số để lan tỏa tinh thần báo hiếu. Dịp Vu lan 2025, VTV Digital phối hợp cùng các nền tảng mạng xã hội phát động chương trình “Bông hồng cài áo online”, kêu gọi người dùng thay ảnh đại diện và chia sẻ thông điệp hiếu kính. Trong vòng một tuần, chiến dịch đạt hơn 1 triệu bài đăng và thu hút hàng chục nghìn lượt quyên góp cho các quỹ từ thiện gắn với chủ đề Vu Lan. Chùa Ba Vàng, Vĩnh Nghiêm livestream lễ Vu Lan, mỗi buổi thu hút hàng trăm nghìn lượt xem. Thượng tọa Thích Minh Quang (Ban Hoằng pháp Trung ương) chia sẻ: “Livestream lễ Vu Lan không thay thế được trải nghiệm tâm linh trực tiếp, nhưng nó giúp mở rộng vòng kết nối, đặc biệt cho người trẻ, những người ít đến chùa nhưng vẫn muốn tìm một điểm tựa tinh thần”.

Xã hội hiện đại, dịch vụ cúng giỗ, tảo mộ online cũng phát triển mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu của những gia đình bận rộn hoặc sống xa quê. Theo thống kê, Mùa Vu Lan 2025, Công viên Tâm linh Lạc Hồng Viên, Phú Thọ (Hòa Bình cũ) tiếp nhận hơn 700 đơn cúng online, giúp nhiều gia đình ở xa vẫn tưởng nhớ tổ tiên trọn vẹn. 

Bà Nguyễn Ngọc Trâm, Trưởng ban Hậu cần Công viên Tâm linh Lạc Hồng Viên cho biết, Vu Lan là dịp con cháu tri ân cha mẹ, tưởng nhớ tổ tiên, nhưng nhịp sống hiện đại khiến nhiều gia đình xa quê khó thu xếp về cúng lễ. Vì vậy, dịch vụ cúng online tại Công viên Tâm linh Lạc Hồng Viên ra đời năm 2021 ngày càng phát triển và được đón nhận rộng rãi. 
Công nghệ rút ngắn khoảng cách, nhưng không thể thay sự kết nối
Dưới góc nhìn tâm lý học, việc chuyển tiền, gửi quà, hay nhắn tin online chắc chắn mang lại giá trị tinh thần cho cha mẹ. Những hành động này đáp ứng được hai nhu cầu tâm lý cơ bản của người lớn tuổi: Đó là cảm giác được quan tâm và ghi nhận của con cái dành cho bố mẹ; cảm giác an toàn và được bao bọc. Về mặt tâm lý, đây là một thông điệp về sự trưởng thành và trách nhiệm của con cái, điều khiến họ vô cùng tự hào. Tuy nhiên, nếu ví lòng hiếu thảo như một bữa ăn, thì những hình thức online này giống như đồ ăn nhanh - tiện lợi, nhanh chóng, giải quyết được cơn đói lòng tức thời nhưng lại thiếu đi sự ấm áp, hương vị và chất dinh dưỡng của một bữa cơm nhà nấu. Báo hiếu online có thể phần nào thỏa mãn nhu cầu tinh thần, nhưng không thể thay thế hoàn toàn cảm xúc mà sự hiện diện mang lại.

Trên thực tế, sự nở rộ của “hiếu đạo số” cũng hé lộ cả những hệ lụy. Không ít clip báo hiếu được dàn dựng công phu như một sản phẩm giải trí, thậm chí gắn quảng cáo trá hình để “câu like, câu view”. Vừa qua, câu chuyện người con đăng status “thương mẹ” trên Facebook từng khiến cộng đồng cảm lạnh nhưng cuối cùng, sự thật là người này ngoài đời lại khiến cha mẹ kiệt quệ vì nợ nần đã cho thấy một nghịch lý: Mạng xã hội có thể giúp lan tỏa tình cảm, nhưng cũng dễ biến hiếu đạo thành lớp son phấn bề ngoài.

Theo nhà báo, nhà văn, chuyên gia tâm lý Hoàng Anh Tú, công nghệ là một cây cầu nối tuyệt vời, nhưng nó không bao giờ có thể trở thành đích đến của sự gắn kết. Về mặt tâm lý, sự khác biệt nằm ở "giao tiếp phi ngôn ngữ" và "năng lượng của sự hiện diện".

“Tâm lý học chứng minh rằng hơn 70% giao tiếp của chúng ta là phi ngôn ngữ. Một cái nắm tay khi cha mẹ mệt, một cái ôm thật chặt sau bao ngày xa cách, ánh mắt trìu mến nhìn nhau bên mâm cơm... những điều này giải phóng oxytocin, hormone của tình yêu và sự gắn kết, một cách mạnh mẽ mà không màn hình nào có thể truyền tải trọn vẹn. 

Ở bên cạnh cha mẹ là bạn dành cho họ sự chú tâm trọn vẹn. Đó là một lời cam kết vô hình: "Trong khoảnh khắc này, bố mẹ là quan trọng nhất". Một cuộc gọi video vẫn có thể bị xao lãng bởi công việc, bởi một tin nhắn khác hiện lên. Trong khi đó, sự hiện diện vật lý tạo ra một không gian chung, nơi những ký ức và trải nghiệm được dệt nên, trở thành chất keo vô giá gắn kết tình thân. 

Theo anh Tú, báo hiếu không phải là một cuộc thi, mà là một hành trình xuất phát từ tình yêu thương. Để cân bằng giữa thế giới ảo và đời thực, chuyên gia Hoàng Anh Tú cho rằng cần định nghĩa lại lòng hiếu thảo: Hãy tự hỏi "Điều gì thực sự khiến cha mẹ mình hạnh phúc?". Có thể đó không phải là một món quà đắt tiền, mà là một cuộc điện thoại hỏi han dài hơn thường lệ, là sự kiên nhẫn của bạn khi hướng dẫn cha mẹ dùng một ứng dụng mới, hay đơn giản là trở về nhà và cùng ăn một bữa cơm. Hiếu thảo đích thực nằm ở sự thấu cảm và đồng hành.

Bên cạnh đó, hãy tập trung vào "khoảnh khắc chất lượng", thay vì những tương tác hời hợt. Nếu ở xa, con cái có thể dành ra 30 phút gọi video mà bạn không làm việc riêng. Khi về nhà, hãy tạm cất điện thoại và thực sự hiện diện 100% bên cha mẹ. Một buổi chiều ngồi nghe cha kể chuyện xưa còn quý giá hơn hàng trăm tấm ảnh check-in. Đồng thời, hãy tận dụng công nghệ để rút ngắn khoảng cách, nhưng đừng để nó thay thế sự kết nối. Dùng mạng xã hội để chia sẻ niềm vui, nhưng đừng biến nó thành sân khấu để trình diễn. Sự chân thành trong một hành động nhỏ ở đời thực luôn có sức nặng hơn vạn lời hoa mỹ trên mạng ảo. Đồng thời, hãy trò chuyện với cha mẹ mỗi ngày...