Cha mẹ dạy con kỹ năng sống

Bà Nguyễn Thị Thu, giáo viên dạy Kỹ năng sống tại Trung tâm Kỹ năng KTC

Phóng viên: Thưa bà, hiện nay, nhiều cha mẹ thường than phiền khi con mình thiếu kỹ năng xã hội, nhất là trong bối cảnh xã hội ngày một cạnh tranh và đòi hỏi con người phải có kỹ năng tốt. Từ góc độ của một chuyên gia bà thấy lo lắng này có chính đáng không?

Bà Nguyễn Thị Thu: Tôi cho rằng lo lắng của các bậc phụ huynh về việc trẻ thiếu kỹ năng sinh tồn là hoàn toàn có cơ sở vì đây là những kỹ năng thiết yếu giúp trẻ đối phó với những tình huống khó khăn, nguy hiểm và thích nghi với thế giới ngày càng phức tạp.

Sở dĩ kỹ năng sinh tồn là cần thiết cho trẻ vì sẽ giúp trẻ đảm bảo an toàn cho bản thân; trong một xã hội ngày càng cạnh tranh, trẻ cần biết cách tự chăm sóc bản thân và thích nghi với môi trường mới; trẻ có kỹ năng sinh tồn sẽ cảm thấy tự tin hơn khi đối mặt với thử thách.

Phóng viên: Có quan điểm cho rằng, trẻ trong thời @  dường như có kỹ năng xã hội kém hơn thế hệ cha mẹ chúng trước kia dù phải sống trong một xã hội có nhiều khó khăn, thiếu thốn. Nhận định này có đúng không?

Bà Nguyễn Thị Thu: Nhận định này có phần đúng nhưng cũng cần phải nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau. Thực tế, mỗi thời đại đều có những đặc điểm riêng biệt tác động đến sự phát triển của trẻ, và chúng ta không thể chỉ dựa vào một yếu tố duy nhất để so sánh.

Trẻ em trong thời đại @ hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và internet, có nhiều điều kiện thuận lợi hơn về mặt thông tin, kiến thức và các phương tiện hỗ trợ học tập. Tuy nhiên, chính sự phát triển này cũng tạo ra những thách thức mới trong việc phát triển kỹ năng xã hội của trẻ. Một số yếu tố có thể giải thích cho nhận định về kỹ năng xã hội của trẻ ngày nay có thể kém hơn thế hệ trước:

- Thiếu giao tiếp trực tiếp: Với sự xuất hiện của điện thoại thông minh, mạng xã hội và các thiết bị điện tử, trẻ ngày nay có xu hướng giao tiếp nhiều qua các phương tiện này thay vì gặp mặt trực tiếp. Điều này có thể hạn chế khả năng rèn luyện các kỹ năng giao tiếp mặt đối mặt, kỹ năng lắng nghe và xử lý xung đột trong môi trường thực tế.

- Cuộc sống hiện đại ít thử thách hơn: Trong thời kỳ trước đây, nhiều trẻ phải đối mặt với những thử thách thực tế hơn, như hoàn cảnh gia đình khó khăn, việc học tập và sinh hoạt đơn giản nhưng đòi hỏi phải hợp tác, chia sẻ và xử lý các tình huống xã hội khó khăn. Những thử thách này giúp trẻ phát triển kỹ năng sống và khả năng đối diện với khó khăn trong mối quan hệ xã hội.

Cha mẹ bảo bọc quá mức: Nhiều phụ huynh hiện đại có xu hướng bảo vệ con cái quá mức, lo lắng về sự an toàn của trẻ, khiến trẻ ít có cơ hội trải nghiệm và tự học hỏi từ các tình huống xã hội. Điều này làm giảm cơ hội để trẻ phát triển sự tự tin và khả năng giải quyết vấn đề trong các mối quan hệ xã hội.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng mỗi thời đại đều có những khó khăn và thử thách riêng, và những khó khăn của thế hệ trước cũng không hẳn là "dễ dàng" so với những gì trẻ em phải đối mặt ngày nay. Mặc dù cuộc sống có thể không còn thiếu thốn như trước, nhưng trẻ em ngày nay đối mặt với nhiều áp lực về thành tích học tập, sự phát triển kỹ năng cá nhân, và thậm chí là cả vấn đề về sức khỏe tâm lý khi phải chịu sự cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Bà Nguyễn Thị Thu và con gái

Phóng viên: Trẻ thiếu kỹ năng xã hội, phải chăng cũng xuất phát từ sai lầm hay là thiếu kỹ năng giáo dục con của cha mẹ hiện nay?

Bà Nguyễn Thị Thu: Đúng vậy, kỹ năng xã hội của trẻ có thể bị ảnh hưởng rất lớn bởi cách giáo dục và môi trường gia đình mà cha mẹ tạo ra. Tuy nhiên, không phải mọi vấn đề đều xuất phát từ “sai lầm” của cha mẹ mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, như môi trường xã hội, bản tính của trẻ, và các yếu tố khách quan khác.

Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến xuất phát từ cha mẹ có thể khiến trẻ thiếu kỹ năng xã hội:

- Quá bao bọc con cái

- Thiếu thời gian dành cho con: Cuộc sống bận rộn khiến nhiều cha mẹ không dành đủ thời gian trò chuyện, chơi cùng con hoặc lắng nghe những cảm xúc của trẻ. Điều này khiến trẻ không học được cách tương tác cảm xúc hay xây dựng mối quan hệ.

- Một số cha mẹ không tạo cơ hội cho trẻ tham gia các hoạt động tập thể, nhóm bạn hay ngoại khóa. Điều này giới hạn cơ hội trẻ rèn luyện kỹ năng xã hội trong môi trường thực tế.

- Phương pháp dạy dỗ không phù hợp: Nếu cha mẹ thường xuyên áp dụng phương pháp dạy dỗ mang tính áp đặt, phê bình hoặc sử dụng hình phạt nặng nề, trẻ có thể trở nên sợ hãi, rụt rè hoặc không biết cách bày tỏ cảm xúc.

- Cha mẹ thiếu kỹ năng xã hội: Trẻ thường học theo cách cha mẹ giao tiếp, ứng xử trong cuộc sống hàng ngày. Nếu cha mẹ thiếu kỹ năng giao tiếp, ít tương tác với mọi người xung quanh, trẻ cũng dễ bị ảnh hưởng.

Cha mẹ đồng hành, dạy con kỹ năng sống (ảnh minh họa)

Phóng viên: Vậy theo bà, trong xã hội hiện đại, một đứa trẻ cần có những tố chất nào để có thể tự tin? Học lực đóng vai trò như thế nào?

Bà Nguyễn Thị Thu: Một đứa trẻ cần phát triển toàn diện nhiều khía cạnh khác nhau để có thể tự tin và thành công trong cuộc sống. Những tố chất quan trọng mà trẻ cần có là có kỹ năng xã hội; kĩ năng giao tiếp; kỹ năng thấu hiểu cảm xúc và kĩ năng làm việc nhóm; kỹ năng giải quyết vấn đề. Ngoài ra trẻ còn cần sự tự lập và khả năng thích nghi.

Học lực không phải là tất cả, nhưng cũng đóng một vai trò quan trọng, đặc biệt là trong việc giúp trẻ phát triển tư duy nền tảng  (Toán học, ngôn ngữ và khoa học giúp trẻ rèn luyện tư duy logic, phản biện). Một kết quả học tập tốt cũng có thể giúp trẻ mở ra nhiều cánh cửa về giáo dục và nghề nghiệp.

Tuy nhiên, học lực chỉ là một phần trong tổng thể kỹ năng và phẩm chất cần thiết. Một đứa trẻ với học lực vừa phải nhưng có các tố chất trên vẫn có thể thành công vượt trội.