Đạo Hiếu là nền tảng mọi giá trị gia đình

Dạy con tròn “chữ Hiếu”

Hiếu thảo là một trong những phẩm chất đạo đức tốt đẹp nhất của con người, là nền tảng của mọi mối quan hệ tốt đẹp trong gia đình và xã hội. Lòng hiếu thảo không chỉ là trách nhiệm của con cái đối với cha mẹ, mà còn là một giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, lòng hiếu thảo không phải là một phẩm chất tự nhiên mà cần được vun đắp, bồi dưỡng, trao truyền từ cha mẹ đến con cái từ những điều nhỏ nhặt nhất trong cuộc sống hằng ngày, bởi cha mẹ chính là tấm gương phản chiếu.

Gia đình bà Nguyễn Thị Mây, 67 tuổi (ở Hà Nội) hiện có ba thế hệ sống chung, gồm có vợ chồng bà Mây, vợ chồng con trai cả và các cháu. Trong gia đình tam đại đồng đường ấy luôn tràn ngập tiếng cười, tình yêu thương, sự hòa thuận và thấu hiểu lẫn nhau. Đặc biệt, hai cháu trai của bà - bé lớn học lớp 5, bé út lớp 2 nhưng sớm học được các quy tắc lễ nghi trong gia đình, biết quan tâm, yêu thương và đối xử hiếu thuận với bố mẹ, ông bà bằng những hành động thiết thực.

Bà Mây chia sẻ:  “Tôi lấy chính cách cư xử của mình với ba mẹ hai bên mà dạy con”. Vợ chồng bà Mây thường xuyên tham gia công tác xã hội, chu đáo trong việc hương khói cho tổ tiên, quan tâm đến các ngày giỗ của bề trên và dòng họ… Bà Mây thường xuyên dạy con cháu về cách sống trong gia đình và với bà con khu phố. Con trai và con dâu đều thành đạt, thừa hưởng nền nếp gia phong của gia đình, biết cư xử đúng mực, đoàn kết, hoà thuận trong tình nghĩa anh em.

Ảnh minh hoạ

Nhiều năm nay, do tuổi đã cao, cụ Vũ Thị Mậm, phường Thanh Xuân, Hà Nội đi lại không còn vững, mọi sinh hoạt cá nhân đều cần sự giúp đỡ của con cháu. Nhưng, các con trai, con gái, dâu rể đều thay nhau cùng chăm sóc cụ rất chu đáo, ai ai trong phố đều khen ngợi. Chị Vân, cháu ruột cụ Mậm chia sẻ, “bà nội tôi năm nay đã gần 100 tuổi, không còn nghe rõ, đi lại khó khăn. Dù chăm sóc vất vả, nhưng bố mẹ tôi hầu như ngày nào cũng chăm sóc rất cẩn thận, cơm nước chu đáo, kiên nhẫn và đầy tình yêu thương. Hàng ngày, bố mẹ thay nhau trò chuyện với bà cho bà vui”. Với chị Vân và các chị em trong nhà, bố là tấm gương trọn vẹn về đạo hiếu, để các con nhìn vào noi theo. “Một điều nữa ở bố khiến nhiều người nể phục, đó là bố sống rất lạc quan và luôn vui vẻ”, chị tự hào.

Gia đình chị Nguyễn Minh Thái, ở Yên Hòa, Hà Nội cho biết, gia đình chị theo đạo Phật, vì vậy mỗi mùa Vu Lan, chị hay đưa con đi chùa để con được cài hai bông hồng đỏ, tức là còn cả cha và mẹ. Sau đó, chị nói cho con nghe ý nghĩa của mùa “Vu Lan báo Hiếu”, về sự tích Mục Liên Thanh Đề... Bên cạnh các câu chuyện đó, chị cũng đưa con về thăm hai bên cha mẹ, tặng ông bà một ít trái cây, hỏi han đầy yêu thương. “Như vậy từ mùa báo hiếu Vu Lan đến những hành động thực tế đối xử của chính mình với ông bà nội ngoại, tôi nghĩ đó là bài học giáo dục sống động nhất với con cái”, chị Thái nói.

Với chị Nguyễn Thu Hoà thì con cái phải luôn nhớ tới ân đức sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, chứ không phải chỉ đến ngày Vu Lan mới thể hiện. Đối với bố mẹ, người thân đã quá vãng, các con cháu hãy khởi phát tâm chân thành, trong sáng nhất, cùng hướng về nguồn cội, thắp lên “nén tâm hương” với lòng tri ân sâu sắc nhất. Người lớn hãy chia sẻ về những điều tốt đẹp của tổ tiên đã làm được để các con cháu hiểu và cố gắng phát huy giá trị truyền thống của gia đình, dòng họ.

“Tôi luôn nuôi dưỡng lòng cung kính đối với cha mẹ hai bên, để tình yêu thương tròn đầy. Điều đó đã giúp chúng tôi hóa giải được rất nhiều mâu thuẫn khi cha mẹ - con cái chưa hiểu nhau hay không cùng quan điểm, giúp tôi bỏ đi “cái tôi” của bản thân, ứng xử với cha mẹ không còn bị hình thức, hay kiểu như bên ngoài thì “dạ, vâng”, nhưng trong lòng thì lại thiếu đi sự kính trọng… Khi hiếu kính có rồi thì chăm sóc cha mẹ khi khoẻ mạnh hay ốm đau, thậm chí là nằm liệt giường, sống thực vật như mẹ tôi 3 năm nay, thì tôi vẫn cảm thấy hạnh phúc. Đó chính là bài học không lời mà tôi dạy con” - chị Hoà bộc bạch.

Ngoài ra, cha mẹ giúp con tăng trưởng tâm hiếu bằng cách luôn nói tốt về nhau, giúp con hiểu những vất vả mà cha/mẹ đã và đang trải qua, về tình yêu của cha/mẹ dành cho các con. Vợ chồng luôn phải nhìn vào điểm tốt của nhau, chung sống hòa thuận thì mới có thể chia sẻ với con cái một cách chân thành, khiến các con cảm phục và học theo như một lẽ tự nhiên.

Đạo hiếu quyết định mọi chuẩn mực đạo đức trong gia đình

Theo dòng chảy của thời gian, những giá trị truyền thống của người Việt, trong đó có đạo hiếu đang có những thay đổi về phương thức thể hiện. Để gia đình bình yên và hạnh phúc, mỗi người cần tự ý thức và nâng cao vai trò của mình trong việc giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp, nhân văn của đạo hiếu.

Thượng tọa Thích Thanh Huân, Ủy viên Thư ký Hội đồng Trị sự, trụ trì chùa Pháp Vân (Hà Nội) chia sẻ, trong Phật giáo, quan niệm về chữ Hiếu nghĩa là con cái quan tâm tới cha mẹ ở hai phương diện, vật chất và tinh thần. Vật chất sao cho cha mẹ được no đủ, không bị đói rét, thiếu thốn, bằng lòng với cuộc sống thực tại. Tinh thần là làm cho cha mẹ được an vui, hướng cho cha mẹ cuộc sống tốt đẹp về mặt nhận thức. Có thể khi đang gặp khó khăn, chưa báo đáp được về mặt vật chất nhưng vẫn luôn quan tâm tới cha mẹ thì không thể coi là bất hiếu. Người con thể hiện mình là người có lý tưởng, định hướng trong cuộc sống, khiến cha mẹ yên tâm cũng là có hiếu rồi.

Ảnh minh hoạ

“Chữ hiếu cần được hiểu trên phương diện rộng, không chỉ là mối liên hệ giữa con cái với cha mẹ lúc ở gần hay lúc còn tại thế mà là với gia đình, người thân, dòng họ, những người lớn tuổi xung quanh. Con cái sống tốt và biết chăm lo cho thế hệ sau cũng là thể hiện cái hiếu với ông bà tổ tiên. Bạn hãy vun đắp truyền thống đạo nghĩa tốt đẹp của tổ tiên, của dân tộc, xây dựng hình ảnh người Việt Nam tốt đẹp cũng là một cách thể hiện chữ Hiếu”, Thượng tọa Thích Thanh Huân cho biết.

Là người luôn đề cao giáo dục đạo hiếu cho trẻ em trong các trường học, anh Phạm Đình Tú, Chủ tịch Hệ thống mầm non giáo dục nhân cách Khai Trí nhấn mạnh, hiếu thảo là cái gốc của đạo đức. Chừng nào con cái chưa nhận thức được có cha mẹ là niềm vui trong cuộc đời thì lúc đó, lòng hiếu thảo cũng rất khó thực hiện. Tâm hiếu lúc đó chỉ là trách nhiệm. Cách người con quan tâm đến cha mẹ thế nào mới là quan trọng.

Anh Tú nhận định, hiếu thảo với cha mẹ là một quá trình và là sợi dây tình cảm xuyên suốt, không phải là lát cắt. Với những người con ở xa, họ có thể thể hiện bằng sự trưởng thành của mình và sự kết nối đối với cha mẹ. Khi con hiếu thảo thì biết cách khiến sợi dây kết nối đó ngày càng khăng khít. “Một người con hiếu thảo là luôn biết cách làm cho cha mẹ vui. Hiếu thảo cần được nhìn nhận trên nhiều phương diện: Chăm sóc thân, tâm của cha mẹ; tiếp nối truyền thống làm rạng danh gia đình, dòng họ, có ích cho xã hội, khiến cha mẹ tự hào…”, anh Tú nhấn mạnh.

Trong Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình theo Quyết định 224/ QĐ-BVHTTDL có hiệu lực từ ngày 28/01/2022 của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch nêu rõ tiêu chí ứng xử chung trong gia đình theo các nguyên tắc: Tôn trọng, bình đẳng, yêu thương, chia sẻ. Theo đó, tiêu chí ứng xử của vợ - chồng là chung thủy, nghĩa tình; ứng xử của cha mẹ với con, ông bà với cháu là gương mẫu, yêu thương; ứng xử của con với cha mẹ, cháu với ông bà là hiếu thảo, lễ phép và tiêu chí ứng xử đối với anh, chị, em trong gia đình là hòa thuận, chia sẻ.

Khi mỗi cá nhân, mỗi gia đình thực hiện tốt Bộ tiêu chí ứng xử sẽ góp phần

giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa ứng xử tốt đẹp trong gia đình Việt Nam từ ngàn xưa. Đồng thời, từng bước đưa vào cuộc sống các chuẩn mực giá trị đạo đức, văn hóa con người Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; củng cố ý thức pháp luật, đề cao đạo đức, lương tâm, trách nhiệm của mỗi người với bản thân, gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước; ngăn chặn sự xuống cấp về đạo đức trong gia đình và xã hội; nâng cao nhận thức về xây dựng, giữ gìn hạnh phúc bền vững của mỗi gia đình, hướng tới sự ổn định, văn minh cho toàn xã hội...