Cách bày mâm ngũ quả Tết Ất Tỵ 2025

MINH THƯ
Chia sẻ

(PNTĐ) - Việc bày mâm ngũ quả đã trở thành truyền thống trong dịp Tết cổ truyền của người Việt Nam. Gia chủ dâng cúng mâm ngũ quả lên Trời Phật, tổ tiên, thể hiện sự thành kính cũng như ước mong về một năm mới an khang, thịnh vượng. Dù có những khác biệt trong việc bài trí mâm ngủ quả ở 3 miền Bắc, Trung và Nam, yếu tố quan trọng nhất vẫn là lòng thành kính của con cháu hướng về tổ tiên, nguồn cội trong những ngày đầu Xuân mới.

Tục bày mâm ngũ quả có từ khi nào?

Theo quan niệm của nhiều người, mâm ngũ quả tượng trưng cho âm dương - ngũ hành, cầu tài cầu phúc nên họ sẵn sàng chi rất nhiều tiền để có được mâm ngũ quả đặc biệt, hợp phong thủy nhằm cầu mong một năm mới làm ăn phát đạt.

Tuy nhiên, theo chuyên gia, mâm ngũ quả thật ra không tượng trưng cho âm dương - ngũ hành, cũng không được ghi chép trong các thư tịch liên quan đến phong thủy, địa lý, âm dương hoặc kinh sách của đạo Nho hay đạo Lão.

Cách bày mâm ngũ quả Tết Ất Tỵ 2025 - ảnh 1
Cách hiểu về mâm ngũ quả khác biệt, tùy thuộc điều kiện tự nhiên và quan niệm văn hóa mỗi vùng miền.

Trong kinh Vu Lan của nhà Phật có nói đến 5 loại trái cây mà các Tì-kheo (tu sĩ Phật giáo) phải nấu chín hoặc gọt vỏ mới được ăn. Theo đó, thứ nhất là loại quả có hạt như táo, hạnh, đào, mận. Thứ hai là loại quả có da như dưa, lê, dâu. Thứ ba là loại quả có vỏ như dừa, hồ đào, thạch lựu. Thứ tư là loại quả có vỏ sần sùi như tùng, bách. Thứ năm là loại quả có góc cạnh như ấu, các loại đậu lớn nhỏ...

Trong một số tư liệu từ khoảng thế kỉ V, VI hoặc VII trước Công nguyên có thuật lại việc cúng dường ngũ quả đã có khi Đức Phật còn tại thế ở Ấn Độ. Truyền thuyết Trung Quốc ghi lại, ở thế kỉ VI sau Công nguyên, vua Lương Vũ Đế là người đầu tiên tổ chức lễ Vu Lan. Lễ này sau trở nên thịnh hành ở thời Đường, thời Tống. Vào dịp Tết, các nước có bề dày Phật giáo thường dâng cúng mâm ngũ quả để tế lễ.

Tuy có nguồn gốc từ tôn giáo, tín ngưỡng nhưng do ít người biết, ít được nhắc đến nên lễ vật này bị "dân gian hóa" dẫn đến lầm tưởng là một tập quán dân gian. Từ đó, cách hiểu về mâm ngũ quả dần trở nên khác biệt, tùy thuộc điều kiện tự nhiên và quan niệm văn hóa mỗi vùng miền.

Cách bày mâm ngũ quả Tết Ất Tỵ 2025 - ảnh 2

Mâm ngũ quả miền Bắc

Cũng bởi quan niệm liên hệ ngũ quả với ngũ hành, nhiều người cho rằng phải bày 5 loại quả với màu sắc khác nhau để phù hợp với ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ), là 5 yếu tố cơ bản tạo thành vũ trụ. Có thể thấy rất rõ đặc trưng vùng miền trên mâm ngũ quả của các gia đình.

Ở miền Bắc, vì quan niệm trên mà mâm ngũ quả thường phải phối theo 5 màu: trắng, xanh, đen, đỏ, vàng. Do vậy, mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Bắc thường có 5 loại quả là Chuối, bưởi, đào, hồng và quýt.

Thường người ta bày nải chuối ở dưới cùng, đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Ở chính giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng. Các loại đào, hồng, quýt thì bày xung quanh còn những chỗ trống được bổ sung xen kẽ các loại khác như quất, táo xanh hay quả ớt chín đỏ.

Cần lưu ý, không nên rửa hoa quả trước khi bày biện bởi việc này sẽ làm quả sớm bị héo hoặc thối nếu lỡ bị đọng nước. Tốt nhất chỉ nên dùng khăn giấy ẩm lau sạch quả là ổn. Ngoài ra, nên chọn những quả già nhưng chưa chín hẳn để khi về bày không bị nhanh thối.

Cách bày mâm ngũ quả Tết Ất Tỵ 2025 - ảnh 3
Mâm ngũ quả người miền Trung gồm chuối, cam, quýt, đu đủ, xoài

Mâm ngũ quả miền Trung

Ở miền Trung, do điều kiện khí hậu, thời tiết khắc nghiệt nên các loại hoa quả cũng không đa dạng những vùng miền khác. Vì vậy, người dân miền Trung không quá câu nệ lựa chọn loại quả để bày lên mâm ngày Tết, quả gì cũng được miễn tươi ngon và gia chủ thành tâm dâng kính tổ tiên.

Mâm ngũ quả của các gia đình ở miền Trung có thể rất đa dạng với nhiều loại trái cây như chuối, thanh long, xoài, dưa hấu, mãng cầu, cam, quýt, sung...

Ngày nay, nhờ giao thương phát triển, các loại hoa quả ngày càng đa dạng, người dân cũng có nhiều lựa chọn hơn cho mâm cúng đầu năm của mình.

Cách bày mâm ngũ quả Tết Ất Tỵ 2025 - ảnh 4
Mâm ngũ quả miền Nam

Mâm ngũ quả miền Nam

Đối với người miền Nam, 5 loại quả thường thấy là mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Theo đặc trưng văn hóa dân gian miền Nam, tên các loại quả được ví von cho dễ nhớ và gắn với mong ước, quan niệm về cuộc sống trong năm mới. Dễ thấy mong ước giản dị của bà con đó chính là "cầu (mong) sung (túc) vừa đủ xài".

Thông thường, người miền Nam sẽ chọn 3 loại quả to nhất là đu đủ, dừa, xoài để lên phía trước. Sau đó, bày những quả còn lại lên trên để tạo thành hình ngọn tháp. Lưu ý nên chọn đu đủ xanh, có đốm vàng là đẹp nhất. Trong khi đó, xoài nên có màu vàng đẹp, mãng cầu có hình dáng đẹp.

Nhìn chung, tuy cách thức bài trí mâm ngũ quả ở mỗi địa phương có sự khác biệt nhưng ý nghĩa chung của phong tục này vẫn được giữ gìn, thể hiện sự thành tâm, hướng về nguồn cội, tổ tiên và ước mong một năm mới khỏe mạnh, hạnh phúc và thịnh vượng.

Số lượng hoa quả ngày nay đã phong phú hơn, vì thế mâm ngũ quả theo đó cũng có nhiều loại quả hơn. Thế nhưng, tên gọi thì vẫn giữ nguyên – mâm "ngũ quả". Mâm ngũ quả tạo cho không gian thờ cúng gia tiên thêm phần tươi vui, ấm áp, rực rỡ. Nó còn là biểu trưng sinh động cho triết lý – tín ngưỡng – thẩm mỹ ngày Tết của người Việt Nam.

Ý kiến bạn đọc

Tin cùng chuyên mục

Phấn đấu đưa kim ngạch thương mại Việt Nam - New Zealand lên 3 tỷ USD

Phấn đấu đưa kim ngạch thương mại Việt Nam - New Zealand lên 3 tỷ USD

(PNTĐ) - Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon bày tỏ hài lòng về sự phát triển mạnh mẽ của quan hệ Việt Nam - New Zealand sau 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1975-2025) và 5 năm thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược, đề nghị Bộ Ngoại giao hai nước tích cực trao đổi, đề xuất các biện pháp thiết thực để đưa quan hệ lên một tầm cao mới trong thời gian tới.
Sẽ bắn pháo hoa tầm thấp tại lễ hội Lim năm 2025

Sẽ bắn pháo hoa tầm thấp tại lễ hội Lim năm 2025

(PNTĐ) - Lễ hội Lim năm 2025 được tổ chức trong 2 ngày, từ ngày 09/02-10/02/2025 (tức ngày 12 và 13 tháng Giêng năm Ât Ty.) tại 3 xã thuộc tổng Nội Duệ xưa, nay là Thị trấn Lim, xã Nội Duệ và xã Liên Bão. Trong đó, trung tâm Lễ hội là núi Hồng Vân, tức núi Lim, thị trấn Lim.
Hà Nội: Phó Trưởng Công an phường bị phạt nguội vì đi xe máy không đội mũ bảo hiểm

Hà Nội: Phó Trưởng Công an phường bị phạt nguội vì đi xe máy không đội mũ bảo hiểm

(PNTĐ) - Hình ảnh một cán bộ công an phường Ô Chợ Dừa, thuộc phường Trung Liệt, quận Đống Đa, Hà Nội mặc thường phục, đi xe máy không đội mũ bảo hiểm đã bị người dân chụp lại và phản ánh qua ứng dụng Công dân Thủ đô số (iHanoi). Người này hiện đã bị xử phạt theo quy định.