Đề xuất nhiều giải pháp nâng cao chất lượng dân số
(PNTĐ) - TheoCục Dân số, côngtác dân số hiện nay đã có nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn đối mặt với một số vấn đề nảy sinh đòi hỏi cần có giải pháp trước mắt và lâu dài để đảm bảo các chỉ tiêu dân số, nâng cao chất lượng dân số.
Hiệu quả của chính sách khen thưởng, hỗ trợ về dân số
Phát biểu tại Hội nghị Tổng kết công tác dân số năm 2024 và triển khai kế hoạch năm 2025, ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số TP Hồ Chí Minh cho biết, thời gian qua, TP Hồ Chí Minh đã có nhiều giải pháp mạnh mẽ trong thực hiện công tác dân số và phát triển. Công tác tham mưu, xây dựng chính sách về dân số có ý nghĩa then chốt và là một trong những nhân tố quyết định để giải quyết các vấn đề dân số của Thành phố.
Trong đó, ở TP Hồ Chí Minh, nổi bật lên các vấn đề mức sinh rất thấp, vấn đề già hóa dân số và vấn đề nâng cao chất lượng dân số. Ngành dân số TP Hồ Chí Minh đã dành rất nhiều thời gian và sự nỗ lực trong công tác tham mưu ban hành chính sách. Mới đây, HĐND TP Hồ Chí Minh ban hành Nghị quyết số 40/2024/NQ-HĐND ngày 11/12/2024 về chính sách khen thưởng, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số. Số tiền hỗ trợ là 3 triệu đồng đối với phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi tại thành phố và hỗ trợ 2 triệu đồng đối với phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo, đối tượng bảo trợ xã hội, đối tượng sống tại xã đảo khi thực hiện tầm soát trước sinh và tầm soát sơ sinh.
“Việc hỗ trợ phần kinh phí này chỉ là một trong rất nhiều giải pháp để giải quyết câu chuyện mức sinh thấp của thành phố. Đây là giải pháp đầu tiên và là hỗ trợ một phần cho chi phí y tế khi thực hiện việc thăm khám thai kỳ, thực hiện Sàng lọc trước sinh - Sàng lọc sơ sinh và chi phí viện phí đồng chi trả sau khi được bảo hiểm y tế thanh toán; thể hiện sự quan tâm của Thành phố đối với các cặp vợ chồng đã chung tay thực hiện việc sinh đủ 2 con để góp phần giải quyết bài toán mức sinh thấp”, ông Trung cho biết.
Cũng theo ông Phạm Chánh Trung, trong kỳ họp HĐND cuối năm 2024, TP Hồ Chí Minh đã thông qua một nghị quyết về hỗ trợ miễn học phí cho gần 500.000 học sinh trung học cơ sở. Dự kiến ngay trong kỳ họp đầu năm, sẽ tiếp tục xem xét để thông qua nghị quyết đặc thù về hỗ trợ miễn phí bậc học mầm non và trung học phổ thông cho toàn bộ học sinh của Thành phố. Ngành Y tế cũng đang gấp rút, khẩn trương trình một nghị quyết đặc thù về hỗ trợ chi phí khám sức khỏe trước khi kết hôn cho tất cả các cặp đôi ra đăng ký kết hôn và hỗ trợ toàn bộ chi phí Sàng lọc trước sinh - Sàng lọc sơ sinh cho người dân. “Đây là những giải pháp đã, đang và sẽ triển khai tiếp tục để giải quyết bài toán mức sinh thấp của TP Hồ Chí Minh”, ông Trung cho biết.
Bà Trần Thị Thu Hằng, Chi Cục trưởng Chi cục Dân số Hải Phòng chia sẻ: Tại Hải Phòng, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên duy trì ở mức dưới 1%; mức sinh thay thế được duy trì hơn một thập kỷ qua (năm 2009 là 2,16 con/phụ nữ, năm 2019 là 2,20 con/phụ nữ, năm 2023 là 2,19 con/phụ nữ); quy mô gia đình có 2 con được chấp nhận ngày càng rộng rãi; tỷ số giới tính khi sinh trên địa bàn thành phố từng bước được khống chế; chất lượng dân số được cải thiện về nhiều mặt; dịch vụ dân số được mở rộng, chất lượng ngày càng cao, các hoạt động mô hình, đề án nâng cao chất lượng dân số đã được triển khai sâu rộng trên toàn thành phố.
Bà Hằng cho biết, mức sinh của Hải Phòng trong nhiều năm qua đang duy trì ở mức sinh thay thế, tuy nhiên, chưa mang tính ổn định vững chắc mà còn tiềm ẩn biến động khó lường, đặc biệt là đang có xu hướng giảm sinh. Tỷ lệ vô sinh, hiếm muộn có chiều hướng gia tăng, xu thế nam nữ thanh niên kết hôn muộn, sinh con muộn... đang là vấn đề đặt ra cho công tác dân số trong thời gian tới. Do đó, điều chỉnh mức sinh phù hợp là nhiệm vụ chiến lược, vừa cấp bách, vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị, ngành y tế thành phố, là một trong yếu tố quyết định cho sự phát triển bền vững của Hải Phòng.
Cũng theo Chi cục trưởng Chi cục Dân số Hải Phòng Trần Thị Thu Hằng, TP Hải Phòng đã xây dựng chính sách để duy trì mức sinh thay thế nhằm nâng cao nhận thức của lãnh đạo chính quyền và người dân về tầm quan trọng, sự cần thiết của việc phát triển ổn định quy mô dân số; tuyên truyền vận động mỗi gia đình, cặp vợ chồng nên sinh đủ 02 con, phụ nữ sinh con thứ 2 trước 35 tuổi.
Cụ thể, đối với xã, phường sẽ được hỗ trợ từ 20-50 triệu đồng/năm khi có 70% trở lên cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sinh đủ 2 con; hỗ trợ từ 500 nghìn đến 2 triệu đồng/phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi tự nguyện sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, các đối tượng bảo trợ xã hội, người sống tại huyện đảo, xã đảo. Hỗ trợ cho cộng tác viên dân số 5 triệu đồng/năm khi thực hiện đạt chỉ tiêu kế hoạch năm do cấp có thẩm quyền giao ngoài mức chi phụ cấp hàng tháng là 500.000đ/ người/tháng.
“Trong năm 2024, TP Hải Phòng đã bố trí kinh phí để hỗ trợ các chính sách theo Nghị quyết số 15/2022/NQ-HĐND gần 12 tỷ đồng. Toàn thành phố 02 tập thể, 572 cá nhân đủ điều kiện được khuyến khích, hỗ trợ để duy trì mức sinh thay thế và 155 cộng tác viên dân số nhận khuyến khích, hỗ trợ khi hoàn thành các chỉ tiêu được giao”, bà Hằng thông tin.
Cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị
Tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết: Năm 2024, công tác dân số đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ.
Cụ thể, đã hoàn thiện hồ sơ đề xuất xây dựng Luật Dân số để báo cáo Chính phủ xem xét đưa vào chương trình xây dựng Luật năm 2025; Báo cáo sơ kết 7 năm thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW; Báo cáo rà soát quy định có liên quan đến chính sách dân số và xử lý vi phạm chính sách dân số và kiến nghị việc sửa đổi để đảm bảo đồng bộ, thống nhất giữa quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước; Báo cáo thực trạng và xu hướng mức sinh tại Việt Nam và các yêu cầu, nhiệm vụ về công tác dân số theo sự chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm; trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 27/CT-TTg ngày 15/8/2024 về tăng cường thực hiện công tác dân số trong tình hình mới.
Nhiều địa phương đã tham mưu và được HĐND thông qua và ban hành Nghị quyết về chính sách dân số, chính sách khen thưởng, khuyến khích, hỗ trợ cho tập thể, cá nhân và chế độ chính sách cho cán bộ làm công tác dân số của địa phương.
Các hoạt động chuyên môn về truyền thông-giáo dục, cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh, tư vấn khám sức khỏe trước khi kết hôn, kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi được thực hiện đồng bộ từ trung ương đến địa phương tạo sự lan tỏa tốt tới cộng đồng, người dân.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác dân số còn nhiều khó khăn thách thức như: Trong 3 năm liên tiếp, mức sinh trên toàn quốc giảm dưới mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ), cụ thể năm 2023 là 1,96 con/phụ nữ con, ước tính năm 2024 giảm còn 1,91 con/phụ nữ, đây là mức giảm thấp nhất trong lịch sử và dự báo xu hướng sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới.
Mất cân bằng giới tính khi sinh mặc dù đã giảm nhưng vẫn ở mức cao (ước năm 2024 là 112/100). Vấn đề về nâng cao chất lượng dân số, phát huy vai trò và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi thích ứng với già hóa dân số; vấn đề truyền thông vận động và cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/KHHGĐ cho người dân còn nhiều bất cập.
Nguồn lực cả trung ương và địa phương đầu tư, bố trí cho các hoạt động của công tác dân số thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu để triển khai thực hiện các nhiệm vụ về dân số trong tình mới; bộ máy tổ chức làm công tác dân số tại Trung ương cũng như địa phương có sự thay đổi... là những nguyên nhân dẫn đến 2/3 chỉ tiêu cơ bản được giao theo Nghị quyết số 01/NQ-CP của Chính phủ (tỉ số giới tính khi sinh, tổng tỷ suất sinh) và 7/8 chỉ tiêu chuyên môn năm 2024 giao cho lĩnh vực dân số đều chưa đạt theo kế hoạch đề ra...
Theo Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương, để nâng cao chất lượng dân số, tìm giải pháp quyết liệt nhằm giải quyết những vấn đề mới hoặc vấn đề mang tính bước ngoặt của công tác dân số theo tinh thần Nghị quyết số 21-NQ/TW và Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030, các bộ ngành cần đẩy mạnh thực hiện chương trình phối hợp về công tác dân số đã ký kết giai đoạn 2021-2025.
Bên cạnh đó, Cục Dân số cần tập trung mọi nguồn lực hoàn thiện thể chế, cụ thể là hoàn thành dự thảo Luật Dân số để trình Quốc hội vào kỳ họp thứ 10 (năm 2025) nhằm đưa Nghị quyết 21-NQ/TƯ đi vào thực tiễn cuộc sống. Chủ động xây dựng 03 đề án được giao tại Nghị quyết số 68 NQ/CP ngày 9/5/2024 của Chính phủ trình cấp có thẩm quyền. Tổ chức đánh giá kết quả 5 năm thực hiện Chiến lược Dân số Việt Nam; sơ kết, tổng kết các chương trình, đề án về dân số đã được Thủ tướng phê duyệt để đề xuất điều chỉnh và thực hiện trong giai đoạn 2026-2030.
Đồng thời, Cục Dân số phối hợp với các cơ quan/đơn vị liên quan trong việc bố trí nguồn lực cho công tác dân số để bảo đảm cho việc thực hiện 12 chương trình, đề án về dân số đã được Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Y tế phê duyệt. Đầu mối phối hợp với các bộ, ngành thành viên đẩy mạnh các hoạt động của Ban Chỉ đạo quốc gia Dân số và phát triển; khẩn trương hoàn thiện dự thảo hướng dẫn thực hiện công tác dân số năm 2025 gửi các địa phương; tập trung chỉ đạo điều hành, hướng dẫn, đôn đốc hỗ trợ các tỉnh/thành phố huy động nguồn lực cũng như chuyên môn nghiệp vụ về dân số nhằm thực hiện tốt các chỉ tiêu về dân số theo kế hoạch đề ra năm 2025 và giai đoạn 2021-2025.
Các tỉnh, thành phố tham mưu trình HĐND Nghị quyết về chính sách dân số, chế độ cho cán bộ làm công tác dân số; chủ động thực hiện việc sơ kết các Kế hoạch, chương trình, đề án về dân số được UBND tỉnh phê duyệt để đề xuất điều chỉnh cũng như tiếp tục tham mưu triển khai thực hiện trong giai đoạn 2026-2030; đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, vận động, làm cho đường lối, chính sách của Đảng về công tác dân số và phát triển lan tỏa, thấm sâu trong nhận thức của các tầng lớp nhân dân, tạo sự đồng thuận xã hội trong việc chuyển hướng chính sách dân số từ tập trung vào kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển; thúc đẩy phong trào nhân dân thực hiện mỗi gia đình sinh đủ hai con, nuôi dạy con tốt, xây dựng gia đình tiến bộ, hạnh phúc, không lựa chọn giới tính khi sinh, nâng cao chất lượng dân số về cả thể chất, trí tuệ và tinh thần…
