Doanh nghiệp Việt trước thách thức thương hiệu và cơ hội đổi mới sáng tạo
(PNTĐ) - Ngày 11/9/2025, tại Hà Nội đã diễn ra Diễn đàn“Thể chế hoá đổi mới sáng tạo – Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW”. Sự kiện do TAT Law Firm khởi xướng, phối hợp cùng Tạp chí Luật sư Việt Nam và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức, quy tụ hàng trăm đại biểu là lãnh đạo cơ quan quản lý, chuyên gia, luật sư và doanh nghiệp.
Tham dự Diễn đàn có: Ông Lê Huy Anh, Phó Cục trưởng Cục SHTT; ông Đoàn Duy Hiệp, Thanh tra Chính phủ; bà Trần Minh Huệ, Phó Phòng Công nghệ & Kinh tế số, Sở KH&CN Hà Nội; Luật sư Nguyễn Văn Hà, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP. Hà Nội; cùng đại diện Học viện Tư pháp, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hiệp hội Quyền sao chép Việt Nam, các doanh nghiệp, luật sư, chuyên gia pháp lý, cơ quan báo chí truyển thông tham dự đưa tin...
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI); Thạc sĩ Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam; Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam.
Thể chế – chiếc chìa khóa mở cánh cửa sáng tạo
Phát biểu khai mạc diễn đàn, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam Đặng Ngọc Luyến cho biết: Sở hữu trí tuệ không chỉ là công cụ pháp lý bảo vệ sáng tạo, mà còn trở thành “lá chắn” để doanh nghiệp trụ vững trong kỷ nguyên số. Đây còn là thước đo năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, thực trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp, từ hàng giả, hàng nhái, cạnh tranh không lành mạnh, cho tới việc nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu nguồn lực để tự bảo vệ thương hiệu. Điều này đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường hiệu quả thực thi và xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, giới luật sư, hiệp hội và truyền thông.
Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam Đặng Ngọc Luyến chia sẻ: Dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi dự kiến trình Quốc hội năm 2025 và có hiệu lực từ 2026, trong đó, đề xuất thành lập tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ đang được xem xét là một bước đi đúng hướng. Điều này không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn khi số lượng tranh chấp ngày càng tăng, mà quan trọng hơn, để thiết lập một nền tư pháp hiểu đúng - hiểu sâu.
“Không chỉ thực tiễn đặt ra yêu cầu cải cách, mà ngay trong định hướng chiến lược của Ban Chấp hành Trung ương như Nghị quyết 68-NQ/TW cũng đã nhấn mạnh yêu cầu “hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm thực thi hợp đồng, giảm rủi ro pháp lý”. Điều đó cho thấy cải cách tư pháp trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ không chỉ là yêu cầu đòi hỏi bức thiết từ thực tiễn mà trở thành chiến lược phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới”, ông Luyến khẳng định.
Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm nhấn mạnh: Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, nơi tài sản không còn chỉ là đất đai, nhà máy, thiết bị mà là “tài sản trí tuệ” và “tài sản vô hình”.
Ông Tú nói: “Sáng tạo không được bảo vệ – cũng chỉ là một ý tưởng chờ bị đánh cắp. Muốn bảo vệ sáng tạo, phải bảo vệ người sáng tạo”.
Ông Tú phân tích thêm, trong khi giá trị tài sản vô hình toàn cầu đã vượt mốc 80 nghìn tỷ USD, thì tại Việt Nam nhiều doanh nghiệp vẫn lúng túng trong việc định giá, hạch toán và khai thác. Nguyên nhân nằm ở thể chế pháp lý chưa theo kịp, khiến tài sản vô hình chưa được thừa nhận đầy đủ là tài sản tài chính hóa được, có thể định giá, thế chấp hay góp vốn.
Từ tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 68-NQ/TW, ông Tú đề xuất ba trụ cột: Thứ nhất, cần công nhận quyền sở hữu trí tuệ là tài sản tài chính hóa được. Hai là, hình thành thị trường định giá và giao dịch tài sản trí tuệ – bao gồm trung tâm định giá quốc gia và sàn giao dịch IP. Ba là bảo vệ mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ – kiện toàn tòa án chuyên trách, cơ chế thi hành án minh bạch và răn đe.
Doanh nghiệp tư nhân và cuộc chiến chống xâm phạm thương hiệu
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh ngày càng khốc liệt, quyền sở hữu trí tuệ trở thành một công cụ quan trọng để bảo vệ thành quả sáng tạo, đảm bảo công bằng trong kinh doanh. Tuy nhiên, thực tế, các hành vi xâm phạm kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, sáng chế vẫn diễn ra khá phổ biến.
Khẳng định kinh tế tư nhân đang đóng vai trò động lực quan trọng của quốc gia, song phải đối diện với những “cuộc chiến khốc liệt” để bảo vệ tài sản vô hình, Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm cho biết, quá trình hành nghề, bà đã chứng kiến nhiều vụ tranh chấp thương hiệu, trong đó có Nhựa Bình Minh, Công ty bảo vệ Long Hải, gạo ST 25 những trường hợp điển hình cho thấy thương hiệu Việt dễ bị xâm phạm, còn hành trình pháp lý để đòi lại quyền thì kéo dài, phức tạp.
Bà Thảo phân tích: Có ba nghịch lý lớn: Doanh nghiệp sáng tạo nhanh hơn luật. Lợi nhuận từ vi phạm cao hơn nhiều so với mức xử phạt. 95% doanh nghiệp Việt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, yếu thế nhất trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ. Từ thực tiễn, bà kiến nghị: tăng mức bồi thường, mở rộng tổ chức giám định độc lập, thành lập Quỹ hỗ trợ pháp lý sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, coi truyền thông – người tiêu dùng là tuyến đầu bảo vệ thương hiệu.
Trao đổi tại Diễn đàn, ông Phạm Trường Giang, Tổng Giám đốc CP Eurohouse Việt Nam, đại diện doanh nghiệp chia sẻ, Công ty CP Eurohouse Việt Nam đang làm các thủ tục pháp lý cần thiết để bảo vệ doanh nghiệp đang bị xâm phạm tài sản vô hình là quyền sở hữu công nghiệp. Theo ông Giang, hai sản phẩm “kiểu dáng thanh kim loại định hình” của công ty Eurohouse đang được bảo hộ theo Bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp, đã bị một công ty khác cùng lĩnh vực xâm phạm, sản xuất và kinh doanh trên thị trường. Dù Công ty CP Eurohouse đã nhiều lần cảnh báo, gửi văn bản, thậm chí chủ động yêu cầu giám định và có kết luận giám định khẳng định hành vi xâm phạm, song phía công ty này vẫn cố tình sản xuất và kinh doanh sản phẩm vi phạm.
Từ đó, ông Giang đề cập đến những bất cập trong cơ chế xử lý hiện nay như: việc xử lý vi phạm phụ thuộc nhiều vào chứng cứ bắt quả tang hàng hoá vi phạm; chế tài xử phạt hành chính còn chưa đủ sức răn đe; cơ chế phối hợp giữa cơ quan thực thi còn chồng chéo, thiếu tính chủ động…
“Để khắc phục tình trạng trên, tôi cho rằng, cần nâng cao hiệu lực thực thi kết luận giám định; tăng mức xử phạt để đảm bảo tính răn đe; thiết lập cơ chế biện pháp khẩn cấp tạm thời. tăng cường vai trò phối hợp liên ngành để xử lý minh bạch, nhanh chóng. Bên cạnh đó, cần công khai minh bạch thông tin xử lý vi phạm nhằm cảnh báo, răn đe và bảo vệ doanh nghiệ tuân thủ pháp luật”, ông Giang đề xuất.
Ở góc nhìn học giả, TS. Phạm Minh Huyền nhấn mạnh: để bảo vệ quyền sáng tạo hiệu quả, Việt Nam cần học tập mô hình của Nhật Bản, Malaysia, Thái Lan – nơi Tòa SHTT có thẩm phán chuyên trách, cơ chế xử lý nhanh và có cả thẩm quyền hình sự. Bà Huyền đề xuất: bổ sung thẩm quyền hình sự cho Tòa SHTT, quy định biên chế tối thiểu, đào tạo thẩm phán chuyên môn sâu, và ứng dụng công nghệ thông tin trong xét xử trực tuyến.
Còn TS. Vũ Ngọc Dương nhấn mạnh vai trò của tài sản vô hình trong bối cảnh kinh tế số. Ông cho biết: ở nhiều quốc gia, các loại tài sản mới như dữ liệu số, crypto, NFT đã được luật hóa. Việt Nam cũng đã có bước tiến với Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025, song vẫn tồn tại “vùng xám pháp lý”.
Phát biểu tổng kết diễn đàn, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế của VCCI đánh giá cao các ý kiến của đại biểu tại diễn đàn. Ông Tuấn cho biết, vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đang đặt ra thách thức, đòi hỏi sự quan tâm, vào cuộc của các cấp, ngành và đơn vị liên quan nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp trong nước. Đây không chỉ là câu chuyện pháp lý, mà còn là điều kiện để doanh nghiệp yên tâm đầu tư, hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.
