Xu thế tất yếu, đồng thuận xã hội cao

Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội.

Bỏ khâu trung gian, tiết kiệm nguồn lực 
Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, việc bỏ cấp huyện và sáp nhập một số tỉnh mang lại nhiều thuận lợi, đặc biệt là trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy và ứng dụng công nghệ trong quản lý Nhà nước. Đây là một bước đi phù hợp với xu thế phát triển hiện đại, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm nguồn lực và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. 

Phân tích thêm về một trong những lợi thế lớn nhất của việc bỏ cấp huyện theo đại biểu Bùi Hoài Sơn là giảm tầng nấc trung gian, giúp rút ngắn quy trình ra quyết định và tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý. Với sự phát triển của công nghệ số, nhiều thủ tục hành chính có thể thực hiện trực tuyến hoặc thông qua trung tâm hành chính công cấp tỉnh, thay vì phải qua nhiều cấp trung gian như trước. Điều này giúp giảm đáng kể thời gian xử lý công việc, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Về việc sáp nhập một số tỉnh, đại biểu cho rằng cũng mang lại nhiều lợi ích quan trọng. Trước hết, nó giúp tái cơ cấu không gian phát triển, tạo ra những địa phương có quy mô lớn hơn, đủ tiềm lực cạnh tranh và thu hút đầu tư. Khi một tỉnh có quy mô dân số và kinh tế lớn hơn, việc quy hoạch, phân bổ nguồn lực cũng sẽ hiệu quả hơn, tránh tình trạng manh mún, dàn trải. Sáp nhập giúp tinh giản biên chế, giảm chi phí hành chính, từ đó ngân sách có thể tập trung hơn cho đầu tư phát triển thay vì duy trì bộ máy cồng kềnh.

Về mô hình chính quyền 3 cấp (Trung ương - tỉnh - xã/thành phố trực thuộc tỉnh), đại biểu cho rằng sẽ có những ưu điểm nổi bật. Quan trọng nhất là sự tập trung quyền lực và trách nhiệm, giúp các cấp chính quyền hoạt động nhanh nhạy, hiệu quả hơn. Khi bỏ cấp huyện, tỉnh sẽ trực tiếp quản lý và chỉ đạo các đơn vị cấp xã, thị trấn, từ đó tạo ra sự thống nhất trong triển khai chính sách, tránh tình trạng "cắt khúc" hoặc chồng chéo trong quản lý. Ngoài ra, cũng tăng cường tính tự chủ của địa phương, khi cấp tỉnh có thẩm quyền lớn hơn trong quyết định các vấn đề phát triển. Điều này phù hợp với xu hướng phân cấp, phân quyền mạnh hơn, giúp các tỉnh linh hoạt trong quản lý mà không phải chờ đợi quá nhiều quyết định từ cấp trên. Cấp xã, phường cũng sẽ được trao quyền nhiều hơn, trở thành những đơn vị quản lý Nhà nước thực sự gần gũi với người dân.

Cho rằng việc sáp nhập tỉnh trong giai đoạn hiện nay là phù hợp khi đã đáp ứng được các yêu cầu về hạ tầng giao thông, liên lạc và năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức, TS Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh: Đây là xu hướng tích cực và tất yếu bởi vì trên thế giới các nước đa số là phát triển theo mô hình chính quyền 3 cấp. Thực tiễn hiện nay cấp huyện là cấp trung gian, không có vai trò quyết định các vấn đề phát triển kinh tế xã hội. Trung ương đưa ra các thể chế, chính sách, cấp tỉnh cơ bản quyết được ngân sách, chính sách của địa phương. Cấp huyện chỉ là cấp trung gian truyền tải xuống cấp xã và cấp xã mới là cấp trực tiếp thực hiện. Qua cấp trung gian này có 2 vấn đề đặt ra, một là có thể tạo ra độ trễ, hai là tạo lực cản trong quá trình phát triển. Vì vậy bỏ cấp trung gian thì sẽ thông suốt từ cấp tỉnh xuống dưới cấp xã. 

“Chúng ta đã có chỉ đạo chuyển sang một kỷ nguyên vươn mình, tăng tốc, bứt phá, đặc biệt phải đưa tốc độ tăng trưởng năm 2025 đạt 8% trở lên, từ 2026 đến 2030 đạt hai con số. Hợp nhất đơn vị hành chính, bỏ được một khâu trung gian sẽ giúp tỉnh, thành mạnh lên, tận dụng tối đa nguồn lực, tài nguyên để phát triển một cách mạnh mẽ hơn”- TS. Dĩnh nhấn mạnh.
Thời điểm này "đã chín muồi”
Đồng tình với chủ trương sáp nhập tỉnh, TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP Hồ Chí Minh cho rằng, đây không phải lần đầu tiên diễn ra việc sáp nhập tỉnh. Thuận lợi lớn nhất hiện nay trong việc sáp nhập tỉnh chính là quyết tâm của Bộ Chính trị trong việc cách mạng về bộ máy tổ chức, với những giải pháp cụ thể biến quyết tâm thành hành động. 

Theo TS Cương, cần phải xây dựng một hệ tiêu chí trước để làm cơ sở cho việc sáp nhập, không chỉ dừng ở vấn đề diện tích, dân số. Về Nhà nước, cấp chính quyền quản lý chủ yếu thực hiện pháp luật, làm thế nào để việc phục vụ thực hiện pháp luật tốt là quan trọng. Do đó, cần xây dựng được Nhà nước pháp quyền, thượng tôn pháp luật mà ở đó, người dân, doanh nghiệp hoàn toàn dựa trên pháp luật và được tự do thực hiện những điều pháp luật không cấm. Hệ thống pháp luật cần phải tinh giản, thuận lợi nhất, căn cứ vào đó để sáp nhập tỉnh.

TS Võ Kim Cương cho rằng, mỗi tỉnh, mỗi địa phương đều có truyền thống văn hóa khác nhau, do đó, không thể lấy tên của một địa phương để đặt tên chung cho tỉnh mới sáp nhập mà chỉ có cách đặt tên mới và tên cũ khép lại, có như vậy văn hóa truyền thống của địa phương sáp nhập vẫn được lưu giữ và không bị nhầm lẫn, mai một. Tên của tỉnh cũ cũng có thể đặt tên cho một vài địa danh trong tỉnh/thành phố mới sáp nhập để vẫn giữ gìn, nhắc nhớ cho bao thế hệ về những nét văn hóa, truyền thống của địa phương. Không nên quá câu nệ về vấn đề phong tục tập quán mà cần xem xét cả 3 tiêu chí các vấn đề lợi ích của nhân dân, văn hóa, thuận lợi trong quản lý của Nhà nước.

Tiến sĩ, Kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, cần phải xem xét 3 yếu tố: Căn cứ pháp lý; đồng bộ các tiêu chí và phải được nhân dân ủng hộ, nhất trí - là yếu tố rất quan trọng. Yếu tố văn hóa, truyền thống rất quan trọng, tránh trường hợp với khu vực là địa danh văn hóa mà lại tách đôi ra thì sẽ khó được chấp nhận. Việc chọn tên gọi tỉnh mới như thế nào cũng cần phải gắn với yếu tố văn hóa, truyền thống và phải được nhân dân đồng tình.

GS Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho rằng việc sáp nhập tỉnh vào thời điểm này "đã chín muồi", trước đây, có thời kỳ cả nước chỉ có 38 tỉnh, thành. Nay, có thể gom lại hơn nữa để tạo ra các vùng có thế mạnh liên kết với nhau, như vùng vừa có biển, có rừng, đồng bằng.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Tạ Văn Hạ cho rằng, tinh gọn bộ máy không chỉ là bước ngoặt quan trọng mà còn là dấu ấn đầu tiên mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Khi bộ máy tinh gọn rồi, cán bộ còn lại phải gánh vác khối lượng công việc lớn hơn, nhiều hơn nên cũng cần có chính sách đãi ngộ phù hợp… để thu hút người tài, "giữ chân" người có năng lực. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng trong thời gian qua cùng quyết tâm của cả hệ thống chính trị, chúng ta sẽ thực hiện thắng lợi cuộc cách mạng “Sắp xếp tinh gọn bộ máy hành chính” lần này.