ASEAN-Ấn Độ tăng tốc để hoàn tất nâng cấp Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN
(PNTĐ) - Từ ngày 22 đến 26/9, Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN lần thứ 57 (AEM 57) cùng các hội nghị liên quan sẽ diễn ra tại Kuala Lumpur, Malaysia. Đây được coi là cột mốc chính trị quan trọng, nơi các nước thành viên kỳ vọng tạo “cú hích” để thúc đẩy tiến trình nâng cấp Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA), hướng tới mục tiêu hoàn tất trong năm 2025.
ATIGA - có hiệu lực từ năm 2010, vốn được xem là nền tảng cốt lõi của Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Sau hơn một thập kỷ vận hành, những thay đổi mạnh mẽ trong chuỗi cung ứng toàn cầu, sự trỗi dậy của thương mại số và yêu cầu về tiêu chuẩn quốc tế đã đặt ra nhu cầu cấp thiết phải cải cách hiệp định. Giới quan sát nhận định AEM 57 sẽ là thời điểm quyết định để ASEAN thể hiện năng lực hành động, đồng thời gửi tín hiệu rõ ràng tới cộng đồng doanh nghiệp và các đối tác ngoài khu vực.
Trước thềm AEM 57, các nước ASEAN và Ấn Độ đã có bước tiến tại Phiên họp lần thứ 10 Ủy ban hỗn hợp về ATIGA (JC-10), diễn ra từ ngày 10 đến 14/8 tại New Delhi. Theo thông tin từ Ban Thư ký ASEAN, các bên đã thống nhất được khoảng một phần ba nội dung đàm phán, đồng thời rút ngắn khác biệt trong nhiều lĩnh vực kỹ thuật quan trọng như quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn - đánh giá sự phù hợp, và thuận lợi hóa thương mại.
Tuy nhiên, vẫn còn những điểm nghẽn lớn. Các đề xuất từ phía Ấn Độ liên quan đến cơ chế chứng nhận xuất xứ điện tử (C/O ESS), ngưỡng De Minimis trong thương mại điện tử hay điều khoản phòng vệ thương mại hiện vẫn gây tranh luận. Đây là những vấn đề trực tiếp tác động tới chi phí, tính khả thi của doanh nghiệp khi thực thi hiệp định, và chỉ có thể tháo gỡ khi có quyết định chính trị ở cấp cao.
Giới phân tích cho rằng, điểm mấu chốt hiện nay không chỉ nằm ở nội dung đàm phán mà còn ở yếu tố thời gian. ASEAN đã đặt mục tiêu hoàn tất nâng cấp ATIGA ngay trong năm 2025. Nếu tiến trình bị kéo dài, doanh nghiệp trong khu vực sẽ thiếu định hướng cho hoạt động sản xuất - xuất khẩu, trong khi uy tín của khối có nguy cơ suy giảm trong mắt đối tác.
Trong bối cảnh nhiều hiệp định thương mại khác tại châu Á - Thái Bình Dương như RCEP hay CPTPP đang tiến triển nhanh, ASEAN buộc phải chứng minh khả năng thích ứng và duy trì vai trò trung tâm của mình. Đây cũng là lý do kỳ vọng vào AEM 57 càng trở nên lớn, khi hội nghị có thể đưa ra chỉ đạo trực tiếp, tạo đà để các nhóm kỹ thuật tăng tốc.
Theo các chuyên gia, việc hoàn tất ATIGA trong năm 2025 sẽ mang lại nhiều lợi ích chiến lược. Trước hết, điều này khẳng định năng lực hành động tập thể của ASEAN, củng cố niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp và nhà đầu tư quốc tế. Đồng thời, việc nâng cấp hiệp định cũng góp phần thắt chặt quan hệ kinh tế với Ấn Độ - một đối tác quan trọng trong bối cảnh địa chính trị và thương mại toàn cầu nhiều biến động.
Ngược lại, nếu tiến trình bị trì hoãn, ASEAN có nguy cơ đánh mất lợi thế cạnh tranh so với các cơ chế hợp tác thương mại khác. Điều này không chỉ làm giảm sức hút đầu tư mà còn ảnh hưởng đến hình ảnh “vai trò trung tâm” mà khối đã nỗ lực xây dựng suốt nhiều năm qua.
Để về đích đúng hạn, các nhà hoạch định chính sách đề xuất ba giải pháp chính: Tăng tần suất họp kỹ thuật để xử lý nhanh các vấn đề còn tranh cãi; áp dụng mô hình linh hoạt với lộ trình khác nhau cho từng quốc gia thành viên; và đưa cộng đồng doanh nghiệp tham gia sâu hơn ngay từ giai đoạn đàm phán nhằm đảm bảo tính khả thi khi triển khai.
Một số chuyên gia nhấn mạnh, ATIGA nâng cấp không chỉ đơn thuần là một hiệp định thương mại hàng hóa. Đây còn là bước bản lề giúp ASEAN định vị lại mình trong trật tự kinh tế toàn cầu mới, nơi thương mại số, logistics xanh và tiêu chuẩn bền vững đang trở thành tiêu chí hàng đầu cho các chuỗi cung ứng quốc tế.
Với áp lực thời gian cùng những kỳ vọng ngày càng lớn, AEM 57 tại Kuala Lumpur tuần tới được xem như phép thử chiến lược cho ASEAN. Nếu các bộ trưởng kinh tế có thể đạt được sự đồng thuận và đưa ra chỉ đạo rõ ràng, tiến trình nâng cấp ATIGA nhiều khả năng sẽ bứt phá trong những tháng cuối năm, mở đường cho việc hoàn tất vào đúng hạn.
Ngược lại, bất kỳ sự chậm trễ nào cũng có thể khiến thị trường nghi ngờ về khả năng hành động của ASEAN, trong khi các đối thủ cạnh tranh thương mại trong khu vực đang không ngừng mở rộng ảnh hưởng.
Hoàn tất ATIGA trong năm 2025 vì thế không chỉ là một cam kết chính trị, mà còn là minh chứng cho khả năng ASEAN giữ vững vai trò trung tâm trong cấu trúc kinh tế khu vực - một yếu tố sống còn trong giai đoạn cạnh tranh chiến lược toàn cầu hiện nay.
