Những nguy cơ sức khoẻ từ rác thải y tế trong đại dịch Covid-19
Nguy cơ sức khoẻ từ rác thải y tế do Covid-19 đã được cảnh báo ngay từ khi dịch bệnh mới bùng phát. Sau hai năm dịch bệnh hoành hành, báo cáo về rác thải y tế của Tổ chức Y tế Thế giới vẫn khiến người dân toàn cầu lo lắng.
Những con số “giật mình”
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngày 1/2/2022 đã ra thông báo về sự xuất hiện của hàng chục ngàn tấn rác thải y tế bao gồm các loại ống tiêm, bộ dụng cụ xét nghiệm đã qua sử dụng và các lọ vắc-xin bị vứt bỏ không chỉ làm gia tăng sức ép lên các hệ thống quản lý rác thải y tế toàn cầu mà còn đe dọa sức khỏe con người và môi trường.
Maggie Montgomery, quan chức kỹ thuật của WHO cho biết: “Chúng tôi nhận thấy Covid-19 đã làm tăng lượng chất thải y tế trong các cơ sở lên tới 10 lần”. Bà đồng thời cảnh báo những vật liệu này có khả năng gây hại cho nhân viên y tế, khiến họ bị thương do kim tiêm và phơi nhiễm với vi trùng gây bệnh. Đặc biệt, rủi ro lớn nhất đối với cộng đồng là ô nhiễm không khí do đốt chất thải ở nhiệt độ không đủ cao dẫn đến giải phóng các chất gây ung thư.
Khẩu trang được tình nguyện viên tìm thấy trên bãi biển Ecuador trong chiến dịch dọn rác tại các bãi biển. Ảnh: UNICEF
Ước tính từ tháng 3/2020 đến tháng 11/2021 đã có khoảng 87.000 tấn thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE) được mua sắm thông qua chương trình ứng phó với đại dịch của Liên hợp quốc (LHQ). Tuy nhiên hầu hết trong số đó đã trở thành rác thải, đó là chưa kể số lượng vật tư chống dịch mà các nước mua thêm.
Báo cáo của WHO đề cập đến khoảng hơn 140 triệu bộ dụng cụ xét nghiệm đã qua sử dụng, tạo ra 2.600 tấn rác nhựa cùng hơn 700 ngàn lít chất thải hóa học khác. Bên cạnh đó, khoảng hơn 8 tỷ liều vắc-xin được sử dụng trên toàn cầu cũng tạo ra thêm 144.000 tấn chất thải dưới dạng chai lọ thủy tinh, ống tiêm, kim tiêm và hộp an toàn.
Dữ liệu của WHO chỉ ra vấn đề nằm ở năng lực xử lý chất thải. Ngay cả ở các nước phát triển cũng có tới 30% cơ sở y tế không được trang bị để xử lý lượng chất thải hiện có (chưa nói đến lượng chất thải bổ sung do Covid-19). Con số này ở các nước kém phát triển nhất lên tới 60%. Những cộng đồng dân số sống gần khu vực bãi chôn lấp hoặc các lò đốt rác thải kém chất lượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất do không khí ô nhiễm từ chất đốt, chất lượng nước kém, hoặc mang mầm bệnh.
Tiến sĩ Maria Neira, Giám đốc Môi trường, Khí hậu của WHO cho biết: “Covid-19 buộc thế giới phải nhìn nhận lại những lỗ hổng trong công tác quản lý chất thải nói chung và chất thải y tế nói riêng, nhất là khi các nước đã ký cam kết về giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại hội nghị COP26 vừa qua, đồng thời có các giải pháp sẵn sàng ứng phó với một đại dịch tương tự trong tương lai”.
Lượng chất thải y tế trong thời kỳ dịch bệnh bùng phát tại một bệnh viện ở New Delhi (Ấn Độ). Ảnh: Reuters
Quốc tế cần chung tay bảo vệ môi trường
Cảnh tượng khẩu trang bị vứt bỏ bừa bãi trên các bãi biển và lề đường đã trở nên quen thuộc trên toàn thế giới từ khi đại dịch xuất hiện. Tổng Giám đốc WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus nhận định, mặc dù đại dịch là cuộc khủng hoảng y tế nghiêm trọng nhất thế kỷ này nhưng bản báo cáo được đưa ra cũng là “lời nhắc nhở mạnh mẽ”, rằng, thế giới không thể hi sinh môi trường để chống dịch.
Trước những nguy cơ về môi trường, WHO kêu gọi toàn cầu cải cách và chuyển sang sử dụng đồ bảo hộ làm từ vật liệu có khả năng tái chế. Bên cạnh đó là hàng loạt khuyến nghị như sử dụng quy trình đóng gói và vận chuyển các vật tư y tế bằng vật liệu thân thiện với môi trường hay đầu tư vào công nghệ kỹ thuật để xử lý chất thải mà không gây ảnh hưởng xấu đến môi trường.
Tiến sĩ Anne Woolridge, Chủ tịch Nhóm Công tác về Chất thải Chăm sóc Sức khỏe, Hiệp hội Chất thải Rắn Quốc tế (ISWA) cho biết: “Một sự thay đổi mang tính hệ thống về cách quản lý chất thải của ngành y tế sẽ bao gồm việc giám sát chặt chẽ và có hệ thống hơn”.
Báo cáo được đưa ra vào thời điểm ngành y tế đang chịu nhiều áp lực trong việc giảm lượng khí thải carbon cũng như giảm thiểu lượng rác thải tại các bãi chôn lấp. Covid-19 càng làm tăng tính cấp thiết phải có các giải pháp quản lý chất thải y tế một cách an toàn và bền vững. Điều này có thể được thực hiện thông qua các chính sách và quy định nghiêm ngặt từ mỗi quốc gia.
PHÚ ĐỖ (WHO, UN News, Reuters)
