Nữ phóng viên ghi lại thời khắc lịch sử ngày 30/4/1975

Trước ngày 30/4/1975, khi phần lớn các nhà báo và phóng viên ảnh nước ngoài rời Sài Gòn để đảm bảo an toàn, nữ phóng viên ảnh người Pháp Francoise Demulder nằm trong số rất ít nhà báo nước ngoài vẫn cố bám trụ.

Trưa ngày 30/4/1975, khi xe tăng của quân giải phóng tiến vào dinh Độc Lập, Demulder đã chụp được cảnh chiếc xe húc đổ cánh cổng chính của dinh thự. Bà là một trong số ít người phương Tây có mặt lúc đó - nhưng là người duy nhất ghi được khoảnh khắc lịch sử này.

Bức ảnh của đã Demulder được đăng tải trên báo chí khắp thế giới, trở thành biểu tượng cho sự thất bại của Mỹ và đánh dấu sự kết thúc cuộc chiến tranh Việt Nam.

Sinh tại Paris ngày 9/6/1947, Demulder từng là một sinh viên ngành triết học. Với dáng người cao, gầy và rất giống một trong những ngôi sao hàng đầu của Pháp thời bấy giờ, nữ ca sĩ Francoise Hardy, Demulder thấy rằng cô có thể kiếm tiền bằng nghề người mẫu. Trên thực tế, Demulder cũng đã có một thời gian ngắn làm người mẫu nghiệp dư.

Nữ phóng viên chiến trường Demulder thời trẻ.

Tuy vậy, ấn tượng mạnh bởi phong trào phản đối chiến tranh của sinh viên tại Paris năm 1968 và được truyền cảm hứng bởi những bức ảnh về chiến tranh Việt Nam của các phóng viên ảnh như Larry Burrows, Don McCullin (đều là người Anh), Cathy Leroy (người Pháp), Demulder đã mua vé máy bay một chiều tới Sài Gòn năm 1969.

Giống người đồng hương Cathy Leroy 2 năm trước đó, Demulder đã làm việc dưới sự dẫn dắt của Horst Faas, một phóng viên ảnh huyền thoại, người là trưởng đại diện hãng tin AP ở Sài Gòn khi đó. Demulder đã tới các vùng chiến sự bằng xe máy hay đi trực thăng Huey của Mỹ để ghi lại những hình ảnh khốc liệt của chiến tranh. Rồi cô lại trở về Sài Gòn, nộp các bức ảnh cho ông Faas để AP đăng tải.

Các bức ảnh của Demulder và Leroy, cùng với sự phát triển của các hãng ảnh thời sự Pháp và ảnh hưởng của tạp chí Paris Match đối với nhiếp ảnh, đã đưa Paris trở thành kinh đô của ảnh báo chí vào những năm 1970 và 1980.

Bức ảnh quý giá của Demulder ghi lại khoảnh khắc xe tăng của quân giải phóng húc đổ cổng chính Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975 (Ảnh: Francoise Demulder)

Robert Stevens, người biên tập các bức ảnh của bà ở tạp chí Time, kể lại rằng trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam, bà đã chụp những bức ảnh khác thường về cái chết, về sự tàn phá và nỗi khủng khiếp - sự thực của cuộc chiến tranh hao người tốn của mà nhà cầm quyền Mỹ đang theo đuổi. Những bức ảnh đó thể hiện sức mạnh của người phụ nữ mảnh dẻ này, bà góp phần mở đường cho việc chấm dứt cuộc chiến tranh ở Việt Nam.

Là phóng viên của hãng AFP của Pháp, bà có mặt trong dinh Độc Lập trước ngày 30/4/1975. Với sự nhạy cảm vốn có của người phóng viên chiến trường, một nhà báo đã từng theo sát diễn biến cuộc chiến tranh Việt Nam, bà đã biết được số phận của chế độ nguỵ quyền Sài Gòn và sẵn sàng chờ đợi được chứng kiến thời khắc lịch sử của dân tộc Việt Nam chiến thắng. Bà đã khôn khéo bám theo Đại tướng Dương Văn Minh, Tổng thống ngắn ngày của chế độ Nguỵ quyền sắp sụp đổ, ở hẳn trong Văn phòng Tổng thống.

Nhờ lòng dũng cảm đặc biệt, bà trở thành người phóng viên duy nhất trên thế giới có may mắn chụp được thời khắc lịch sử: 2 chiếc xe tăng đầu tiên của quân giải phóng Việt Nam trong đội hình thọc sâu của Lữ đoàn 203 thiết giáp tiến vào dinh Độc Lập, chiếc xe tăng 390 húc đổ cổng rồi tiến vào dinh, cảnh quân giải phóng cầm cờ chạy lên những bậc thềm tiến vào Dinh Độc Lập để cắm cờ, báo hiệu chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng lúc 11 giờ 30 phút ngày 30 tháng 4 năm 1975.

Bà còn theo xe zeep của quân giải phóng đưa Dương Văn Minh sang Đài phát thanh để tuyên bố đầu hàng. Bà đã chụp được những tấm ảnh Dương Văn Minh đọc tuyên bố đầu hàng vô điều kiện. Sau đó, bà còn chụp nhiều tấm ảnh về hoạt động của Quân giải phóng khi tiếp quản thành phố Sài Gòn, cảnh lễ mừng chiến thắng tại Sài Gòn ngày 1/5/1975.

Sau chiến trường Việt Nam, Demulder tiếp tục thâm nhập vùng chiến sự nóng bỏng. Ngoài Đông Nam Á và Trung Quốc, bà cũng đưa tin về các sự kiện tại Cuba, Pakistan, Ethiopia.

Bức ảnh về người tị nạn Palestine tại Li-băng giúp Demulder đoạt giải ảnh báo chí thế giới.

Demulder từng nói bà ghét chiến tranh “nhưng cảm thấy có nghĩa vụ phải nêu bật thực tế rằng người vô tội luôn gặp khổ đau, trong khi người quyền lực ngày càng giàu lên”.

Năm 1976, Demulder trở thành nữ phóng viên đầu tiên được trao giải Ảnh báo chí thế giới (WPPA) với bức ảnh người tị nạn Palestine tại Li-băng. Các bức ảnh của bà được đăng tải trên nhiều ấn phẩm quốc tế, trong đó có các tạp chí lớn như TIME, Life và Newsweek.

20 năm sau khi chiến tranh kết thúc, vào tháng 4/1995, bà Demulder đã trở lại Việt Nam, mang theo các bức ảnh tư liệu mà bà chụp được vào những phút cuối cùng của chiến tranh Việt Nam.

Qua chuyến thăm đó, một nhầm lẫn lịch sử đã được đính chính. Theo bức ảnh của Demulder, chiếc xe tăng húc đổ cổng chính của Dinh Độc Lập là xe tăng mang số hiệu 390, chứ không phải chiếc 843 như đã được công nhận trước đó. Cũng trong chuyến trở lại Việt Nam, Demulder tìm lại những người lính đã có mặt trên chiếc xe tăng 390 và có cuộc gặp gỡ đầy xúc động với họ.

Demulder sống độc thân, bà qua đời ở tuổi 61, tại Paris, Pháp năm 2008 sau một thời gian điều trị bệnh ung thư.

HẢI ANH