Thế giới lo ngại tình trạng kháng thuốc kháng sinh

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nguyên nhân của tình trạng này bên cạnh việc sử dụng thuốc kháng sinh không đúng theo đơn hoặc lộ trình điều trị của bệnh nhân, còn có phần trách nhiệm của các y bác sĩ trong việc kê đơn, chỉ định sử dụng thuốc trong quá trình khám chữa bệnh.

Hậu quả của kháng kháng sinh

Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới, kháng kháng sinh là khi các vi sinh vật như vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng vẫn có khả năng sinh trưởng trong môi trường có sự hiện diện của một loại thuốc mà thông thường có thể giết chết hoặc ức chế sự phát triển của chúng.

Kháng kháng sinh sẽ dẫn tới hậu quả là các liệu pháp điều trị thông thường trở nên không hiệu quả. Từ đó, tình trạng nhiễm trùng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn, thời gian bị bệnh lâu hơn, chi phí điều trị đắt đỏ hơn và nguy cơ tử vong của người bệnh cũng cao hơn.

Theo số liệu của Đại học Oxford, mỗi năm có tới hơn 1,5 triệu người tử vong do kháng kháng sinh. Dự báo, đến năm 2050, mỗi năm sẽ có tới 10 triệu người tử vong mà nguyên nhân có thể là do thuốc kháng sinh không còn ngăn ngừa hiệu quả các bệnh thông thường.

Ngày 19/1/2022, nhóm chuyên gia tại Đại học Washington, Mỹ đã có nghiên cứu đăng trên tạp chí The Lancet, trong đó nhấn mạnh những tác hại khôn lường mà tình trạng kháng kháng sinh gây ra cho nhân loại.

Sử dụng thuốc kháng sinh không đúng theo đơn hoặc lộ trình điều trị bệnh là nguyên nhân của kháng kháng sinh.

Năm 1928, Alexander Fleming phát hiện tính chất kháng khuẩn trong nấm Penicillium, mở ra kỷ nguyên mới cho ngành y học toàn cầu. Nhờ sự xuất hiện của “kháng sinh”, bệnh lậu hay những vết thương nhỏ gây nhiễm trùng không còn là nỗi lo của loài người. Trong gần một thế kỷ, thuốc kháng sinh đã cứu mạng cho hàng tỷ người trên thế giới.

Tuy nhiên, các chủng vi khuẩn cũng không “dậm chân tại chỗ”. Chúng liên tục phát triển khả năng kháng thuốc kháng sinh, thậm chí từ rất lâu trước cả khi nhân loại biết đến loại thuốc này. Các nhà khoa học nhận định khả năng này vốn là vũ khí sinh học tiến hóa tự nhiên để các vi khuẩn chiến đấu với nhau. Việc liên tục sử dụng cùng một loại kháng sinh sẽ giúp cho vi khuẩn phát triển khả năng thích nghi nhanh chóng, hậu quả là số người nhiễm trùng không đáp ứng với kháng sinh truyền thống ngày càng gia tăng.

Các chuyên gia y tế đã cảnh báo về tình trạng số người tử vong do kháng kháng sinh thậm chí còn cao hơn nhiều lần so với số người chết do sốt rét hay HIV/AIDS, những căn bệnh đã và đang gây đau đầu cho nhân loại trong nhiều thập kỷ qua.

Chuyên gia kinh tế học sức khỏe Chris Murray (Đại học Washington, Mỹ), các tính toán cho thấy sẽ có gần 10 triệu người tử vong mỗi năm vì kháng kháng sinh cho đến năm 2050.

“Để không bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua chống kháng thuốc, chúng ta cần tận dụng dữ liệu này để hành động đúng và thúc đẩy đổi mới. Những dữ liệu mới của chúng tôi tiết lộ quy mô thực sự của tình trạng kháng thuốc trên toàn cầu và là lời cảnh báo rõ ràng cho việc phải hành động ngay trước mối đe dọa”, Murray cho biết.

Nếu không có các công cụ hữu hiệu để phòng ngừa và điều trị đầy đủ các bệnh nhiễm trùng kháng thuốc cũng như cải thiện khả năng tiếp cận với các loại thuốc kháng sinh hiện có, số người thất bại trong điều trị hoặc tử vong do nhiễm trùng sẽ tăng lên. Các thủ tục y tế, chẳng hạn như phẫu thuật, bao gồm sinh mổ hoặc thay khớp háng, hóa trị ung thư và cấy ghép nội tạng cũng sẽ trở nên rủi ro hơn.

Cần hành động ngay

Các chuyên gia đã phân tích dữ liệu của 23 loại vi khuẩn khác nhau (trong đó có E.Coli, S.Pneumoniae, S.Aureus) với 88 loại thuốc kháng sinh từ 204 quốc gia. Đồng thời sử dụng 471 triệu hồ sơ về các trường hợp nhiễm trùng và xây dựng mô hình thống kê quy mô về tình trạng kháng thuốc trên thế giới.

Theo đó, kháng kháng sinh là nguyên nhân gây tử vong thứ 3 thế giới năm 2019, ngay sau đột quỵ và bệnh tim mạch. Khu vực có tình trạng kháng thuốc nghiêm trọng nhất là châu Phi Hạ Sahara và Nam Á. Tại hai khu vực trên, tỷ lệ tử vong do kháng thuốc lần lượt là 24 và 22 ca tử vong trên 100.000 dân.

Do đây là lần đầu tiên có một nghiên cứu toàn cầu được thực hiện về vấn đề này, có thể có một vài khoảng trống dữ liệu ở một số khu vực. Dù vậy, kháng kháng sinh vẫn là một vấn đề đang đe dọa toàn nhân loại.

"Mối đe dọa của tình trạng kháng thuốc kháng sinh đã được báo hiệu từ lâu. Điều cần làm bây giờ là nâng cao nhận thức cộng đồng, giám sát, cải thiện chẩn đoán, sử dụng kháng sinh hợp lý hơn, tiếp cận với nguồn nước sạch và đảm bảo vệ sinh cũng như đầu tư vào thuốc kháng sinh, vắc-xin mới”, nghiên cứu nêu rõ.

Tốc độ gia tăng của vi khuẩn kháng kháng sinh hiện còn nhanh hơn tốc độ tìm ra các loại kháng sinh mới. Chính vì lẽ đó, các nhà khoa học đã lên tiếng kêu gọi phải có hành động ngay và thận trọng bởi nếu không, mức độ tử vong sẽ cao hơn trong những năm tới.

ĐỖ HỮU (WHO, Reuters, AP)