Thế giới trước biến thể LAMBDA: Vắc – xin vẫn là “chìa khóa”

Một điểm xét nghiệm Covid-19 tại Palmetto, bang Florida, Mỹ. (Ảnh: Reuters.)

Được phát hiện lần đầu ở Nam Mỹ vào năm ngoái, Lambda đang lây lan nhanh chóng tại vùng Mỹ - Latinh. Theo sáng kiến chia sẻ dữ liệu GISAID, thông qua giải mã gen đã phát hiện tới 1.060 ca nhiễm chủng Lambda ở Mỹ cho đến nay.

Mặc dù con số này chưa phải là nhiều so với biến chủng Delta đang hoành hành trên toàn cầu nhưng nó vẫn khiến nhiều chuyên gia lo lắng. Tiến sĩ Gregory Poland, Trưởng nhóm nghiên cứu vắc-xin tại trung tâm y tế học thuật phi lợi nhuận Mayo Clinic, Mỹ cảnh báo: “Chúng ta cần phải cảnh giác với bất kỳ một biến chủng nào khi chúng có khả năng lây lan nhanh chóng trong cộng đồng”.

Trước sự phát sinh nhanh chóng của các biến chủng virus corona, các nhà khoa học bày tỏ sự lo lắng rằng những đột biến này có khả năng mang lại lợi thế cho virus và gây bất lợi cho con người, nhất là với một biến chủng như Lambda.

Đã có 29 quốc gia trên thế giới xác nhận có các ca nhiễm biến thể Lambda. Chủng này ban đầu được cho là có khả năng lây nhiễm rất chậm khi mới được phát hiện ở Peru. Tuy nhiên sau đó, nó đã tăng tốc và chiếm tới 90% tổng số ca nhiễm ở quốc gia Nam Mỹ này.

Adam Taylor, nhà nghiên cứu về virus tại Viện Y tế Menzies thuộc đại học Griffith, Úc cho biết, hiện nay nhiều cơ quan đang theo dõi biến chủng Lambda. Taylor viết trên The Conversation: “Các bằng chứng dịch tễ học đang được tập hợp để biết chính xác về sự nguy hiểm của biến thể Lambda. Nhiều nghiên cứu sẽ được thực hiện nhằm tìm hiểu về các đột biến của nó sẽ gây ra ảnh hưởng như thế nào tới tốc độ lây nhiễm, đặc biệt là khả năng “né” vắc-xin và gây bệnh nặng hơn”. Nhà nghiên cứu này cũng tiết lộ bằng chứng sơ bộ cho thấy Lambda có khả năng xâm nhập dễ dàng vào tế bào của con người và “né” hệ miễn dịch tốt hơn đôi chút. Tuy nhiên, vắc-xin vẫn có hiệu quả đối với chủng này. Mặc dù vậy, cũng không thể loại trừ khả năng những đột biến mới sẽ khiến Lambda trở thành chủng virus đáng lo ngại.

Dữ liệu sơ bộ về protein gai của Lambda cho thấy nó dễ dàng gây bệnh cho tế bào hơn chủng gốc xuất hiện ở Vũ Hán, cũng như hai chủng Alpha và Gamma nhưng vẫn còn quá sớm để xác định liệu chủng Lambda có gây bệnh nặng hơn hoặc tăng nguy cơ tử vong hay không?
Tiến sĩ Preeti Malani của đại học Michigan thông báo một tín hiệu tích cực là dù Lambda đã xuất hiện ở Mỹ vài tháng nhưng số ca nhiễm còn tương đối thấp do những loại vắc-xin hiện có vẫn giúp bảo vệ con người.

Biến thể Delta được các nhà khoa học gọi là “một lời cảnh báo” cho tác động của việc ngần ngại tiêm vắc-xin cũng như sự chậm trễ trong việc triển khai tiêm chủng. Theo đó, khi lây truyền từ người sang người, virus corona giống như các virus khác sẽ biến đổi một chút để thích nghi. Những biến đổi này có thể vô hại hoặc cũng có thể là cơ hội để chúng gia tăng tốc độ lây nhiễm và trở nên nguy hiểm hơn.

Tiêm chủng chính là “chìa khoá” giúp làm giảm nguy cơ tạo ra các đột biến mới, trong đó có sự xuất hiện của các biến chủng có khả năng tránh né kháng thể. “Giống như cách biến chủng Delta đã đảo ngược thành quả của thế giới trong cuộc chiến chống Covid-19, biến chủng mới sẽ xuất hiện ngày càng nhiều để rồi một trong số chúng sẽ học được cách tránh hệ thống miễn dịch do vắc-xin tạo ra”, Tiến sĩ Gregory Poland cảnh báo.

Giáo sư Sunil Lal, nhà vi sinh học đến từ đại học Monash, Úc cho biết các chủng virus corona đột biến nhanh như vậy không phải là điều bất thường. “Với sự nhân bản rất nhanh chóng của virus, chúng ta đang cho nó cơ hội để tạo ra nhiều đột biến mới. Một số có thể vô hại, nhưng phần lớn chúng có khả năng tiến hóa để trở nên dễ dàng lây nhiễm hơn hoặc tránh các phản ứng kháng thể của con người”, ông giải thích.

Tiến sĩ Malani nhận định sẽ còn có thêm rất nhiều biến chủng virus corona khác cho tới khi tốc độ lây lan của Covid-19 thực sự được kiềm chế và “chìa khoá duy nhất là tiêm chủng rộng rãi nhằm kiểm soát sự lây lan cũng như ngăn đột biến. Đây là cuộc đua giữa tiêm chủng vắc-xin và sự phát triển của chủng mới”.

 ĐỖ HỮU