Tín chỉ carbon: Giải pháp tiềm năng cho bảo tồn rừng ngập mặn
(PNTĐ) - Một nghiên cứu mới đây đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng đáng lo ngại của rừng ngập mặn ở Đông Nam Á, một khu vực có tầm quan trọng sinh thái to lớn.
Theo đó, khoảng 1,3 triệu ha rừng ngập mặn, tương đương diện tích gấp 18 lần Singapore, đang đứng trước nguy cơ bị xóa sổ trong tương lai gần.
Nghiên cứu, được công bố trên tạp chí uy tín Communications Earth And Environment, đã chỉ ra nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này: sự chuyển đổi rừng ngập mặn thành các khu vực sản xuất hàng hóa vì mục đích lợi nhuận. Những cánh rừng ngập mặn trù phú đang dần biến mất, nhường chỗ cho các đồn điền dầu cọ, ruộng lúa, hoặc ao nuôi trồng thủy sản. Hệ quả của việc phá hủy này không chỉ dừng lại ở mất mát đa dạng sinh học, mà còn làm tăng nguy cơ suy thoái đất nghiêm trọng trong vòng 25 năm tới.
Rừng ngập mặn vốn được xem là "lá chắn xanh" tự nhiên, có khả năng chống chịu với tình trạng mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu. Hệ thống rễ chằng chịt, phức tạp của chúng hoạt động như một mạng lưới, giúp giữ lại trầm tích, từ đó nâng cao bề mặt đất và chống lại sự xâm lấn của nước biển. Tuy nhiên, khả năng kỳ diệu này phụ thuộc vào một yếu tố quan trọng: lượng trầm tích được bồi đắp phải đủ để bù đắp cho lượng trầm tích bị xói mòn.
Tiến sĩ Valerie Kwan, nghiên cứu sinh tại Đại học Queensland (Úc) và là tác giả chính của nghiên cứu, nhấn mạnh rằng khả năng chống chịu của rừng ngập mặn không phải là vô hạn. Một nghiên cứu trước đây đã chỉ ra một thực tế đáng lo ngại: gần 70% các địa điểm khảo sát tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương không có đủ lượng trầm tích bồi đắp để theo kịp tốc độ xói mòn do các hoạt động của con người, như xây dựng đập và khai thác tài nguyên.
Điều này có nghĩa là, tại những khu vực này, mực nước biển dâng có thể diễn ra nhanh hơn tốc độ nâng cao bề mặt đất của rừng ngập mặn. Hậu quả là, tính bền vững của hệ sinh thái quan trọng này bị đe dọa nghiêm trọng, kéo theo những tác động tiêu cực đến môi trường và cộng đồng dân cư ven biển.
Giải pháp tiềm năng bảo tồn rừng ngập mặn
Trong bối cảnh đó, các dự án tín chỉ carbon dựa trên thiên nhiên nổi lên như một giải pháp tiềm năng để bảo vệ rừng ngập mặn. Cơ chế hoạt động của các dự án này khá đơn giản: các khu rừng ngập mặn có nguy cơ bị chặt phá sẽ được bảo vệ, ngăn chặn lượng khí thải carbon lẽ ra sẽ phát ra nếu rừng bị phá hủy.
Các quốc gia sở hữu những khu rừng này có thể bán "khả năng lưu trữ khí thải" này dưới dạng tín chỉ carbon. Mỗi tín chỉ carbon đại diện cho một tấn khí thải nhà kính không được thải vào khí quyển. Người mua các tín chỉ này thường là các công ty, tổ chức muốn bù đắp lượng khí thải carbon của họ, góp phần vào nỗ lực chung chống biến đổi khí hậu.
Đông Nam Á là "ngôi nhà" của khoảng 4,7 triệu ha rừng ngập mặn. Tuy nhiên, theo nghiên cứu, chỉ có 2,1 triệu ha trong số đó có thể được bảo vệ thông qua các dự án tín chỉ carbon. Lý do là các dự án này chỉ có hiệu quả đối với những khu rừng thực sự đối mặt với nguy cơ bị phá hủy. Việc cấp tín chỉ carbon cho những khu rừng vốn đã an toàn được xem là không có giá trị thực tế trong việc giảm thiểu phát thải.
Tiến sĩ Kwan cho biết, các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng động lực chính của nạn phá rừng ngập mặn trên toàn cầu trong giai đoạn 2000-2016 là do chuyển đổi sang sản xuất hàng hóa. Đáng chú ý, khu vực Đông Nam Á chiếm tới 92% tổng số diện tích rừng ngập mặn bị mất trên toàn thế giới trong giai đoạn này.
Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng, giá tín chỉ carbon cao hơn có thể là một yếu tố quan trọng, giúp giảm thiểu nguy cơ rừng ngập mặn bị chuyển đổi mục đích sử dụng. Tuy nhiên, đây không phải là giải pháp duy nhất. Các phương pháp tiếp cận khác, bao gồm việc đảm bảo cộng đồng địa phương có các sinh kế thay thế bền vững, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm áp lực chuyển đổi đất vì lý do kinh tế xã hội.
Bà Hoon Ling Min, giám đốc đầu tư tại GenZero, một công ty nền tảng đầu tư chuyên về các giải pháp khử cacbon, nhấn mạnh tầm quan trọng của tính lâu dài trong việc đánh giá các dự án carbon. Bà cho biết, các nhà phát triển dự án cần triển khai các hoạt động quản lý sử dụng đất hiệu quả, đồng thời thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phương thông qua các hoạt động chia sẻ lợi ích và tham vấn các bên liên quan. Điều này đảm bảo rằng các biện pháp can thiệp sẽ được duy trì trong suốt thời gian thực hiện dự án, mang lại hiệu quả bảo tồn lâu dài.
Bảo vệ rừng ngập mặn ở Đông Nam Á là một nhiệm vụ cấp bách, đòi hỏi sự phối hợp hành động của nhiều bên liên quan, từ các chính phủ, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp, đến cộng đồng địa phương. Tín chỉ carbon, cùng với các giải pháp khác, có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết thách thức này, góp phần bảo vệ "lá chắn xanh" quý giá của khu vực và hành tinh.
